Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
Afaq Yusifli İshaqlı 342 genişliyi, mövzularının rəngarəngliyi ilə seçilir. Onun tarixi, əfsanəvi, əsatiri, pastoral və məişət mövzusunda yazdığı dram əsərlərində bütün silklər və təbəqələrin nümayəndələri iştirak edirlər. Müəllif əsərlərinin mövzusunu müxtəlif mənbələrdən götürür, müşahidələrdən alır. Burada ispan tarixi xronikaları da, italyan novellaçılarının əsərləri də, səyyar lətifələr də, səyyahların söhbətləri və bibliya mövzuları da iştirak edir. O müxtəlif xalqların və dövrlərin həyatını eyni təbiilik və məharətlə əks etdirir. Ruslar haqqında yazdığı əsərlərdə yalançı Dmitriyə həsr etdiyi "Böyük Moskva hersoqu" pyesini xatırlamaq yerinə düşər. Yazıçının maraq dairəsinin genişliyi, bəşər tarixini bütün genişliyi ilə əks etdirmək arzusu, müstəsna dərəcədə zəngin təxəyyülü indi də adamı heyran edir. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Lope de Veqa heç vaxt müasir ispan gerçəkliyini unutmur, dövrün qarşı-qarşıya qoyduğu tələblərə cavab verməyə çalışır. Hər bir dövrün və xalqın ruhunu saxlamaqla müasir insanların hiss və duyğularını qələm alır. Lope de Veqa özünün dramaturgiyaya aid nəzəri fikirlərini 1609-cu ildə yazdığı "Bizim günlərdə komediya yazmağın yeni sənəti" adlı mənzum traktatında şərh etmişdir. Qərbi Avropanın ölkələrinin ədəbiyyatında realist poetikanın ilk nümunələrindən olan bu əsərdə ədib, bir növ, öz yaradıcılıq təcrübəsini ümumiləşdirmişdir. İlk sətirlərindən o, komediyanın müasir oxucu və tamaşaçının tələblərinə uyğun olması prinsipini irəli sürür. "Xalq qaydaları sevmir" deyən dramaturq klassisizmin ciddi qayda-qanunları əsasın- da yazılmış əsərlərin tamaşaçılara istənilən səviyyədə təsir göstərmədiyini, qəhrəmanların təmtəraqlı nitqlərinin soyuq qarşılanmasını qeyd edib kütlələrin xoşuna gəlməyi yeni teatrın əsas tələbi sayır, Lope de Veqa ilk növbədə xalq üçün yazır, tamaşaçıların verdiyi qiyməti hər şeydən üstün tuturdu. Qaydaları hər şeydən üstün tutan pedant alimlərin narazılığı, XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 343 etirazı, onun əsərlərinin tamaşasına gəlib gəlməməsi isə ədibi az maraqlandırır. Dramaturq yazır: "Mənə komediya yazmaq lazım olanda, qaydaların qapısını üç qat qıfılla bağlayıb, Plavt və Terensini iş otağımdan qovuram." Məhz buna görə də o, zaman və məkan vəhdəti prinsiplərini cəsarətlə pozur və öz hərəkətini belə bir dəlillə əsaslandırır: "İspaniyanın qızğınlığının ona dünyanın yaradılmasından qiyamət gününə qədər olan bütün hadisələri iki saat ərzində göstərməsələr, soyumadığını görüb mən belə deyərəm: bir halda ki, teatrda zövq vermək lazımdır, onda bu hansı yolla əldə edilirsə- edilsin yaxşıdır." Lope de Veqa klassist dramaturgiyanın əsas tələb- lərindən birinə qarşı çıxaraq göstərir ki, həyatda təbiətdə olduğu kimi komediyanın süjetində də faciəli və komik ünsürlərin qarışıq şəkildə təqdim və təsvir edilməsi daha məqsədəuyğundur. Bununla da ədib yaratdığı surətlərin canlı, təbii və mürəkkəb çıxmasına nail olmuşdur. yaratdığı surətlər birtərəflilikdən yaxa qurtarmışdır. Lope de Veqa pyesin pərdələrə bölünməsi, quruluşu və ekspozisiyanın, intriqa düyününün, sonluğun əhəmiyyəti, ayrı-ayrı rolların yazılması üslubları, səhnələrin maraqlı qurtarması, pyesin məqsədəuyğun həcmi, tamaşaçının diqqətini cəlb edən üsullar və sair haqqında maraqlı fikirlər yürüdür. Dramaturqun fikrincə, intriqa pyesin beynidir. Lope de Veqanın yaradıcılığını səciyyələndirən key- fiyyətlərdən biri onun işıqlı və həyatsevər olmasıdır. Yazıçı iradəli, sağlam, cəsur və qalib gələn qəhrəmanları sevir. Onun əsərlərində müsbət surətlərin təsvirinə daha çox yer verilir. Sevdiyi insanların surətlərini yaratmağa o, daha çox meyllidir. Belə surətləri xalq da sevir. Buna görə də Lope de Veqanın əsərlərində şərəf, namus və qəhrəmanlıq mövzuları əsas yer tutur. Dramaturqun komediyaları XVI-XVII əsrlər ispan Afaq Yusifli İshaqlı 344 həyatının aynasıdır. Bu əsərlərdə təsvir edilən insanlar duyğu və düşüncələrinin zənginliyi, xarakterlərinin mürəkkəbliyi, ən çətin dəqiqələrdə belə ruhdan düşməmələri ilə seçilirlər. Dramaturqun əsərlərində hadisələr sürətlə inkişaf etdirilir, tez-tez bir yerdən başqa yerə köçürülür, onlarda çoxlu surətlər iştirak edir, dil sadə olmaqla, əlvan boyaları ilə diqqəti cəlb edir. Lope de Veqa antik müəlliflərdən də, onların italyan təqlidçilərindən də, xalq teatrından da öyrən- mişdir, lakin onların hamısından ən yaxşı cəhətləri, özünün realist prinsiplərinə uyğun gələn keyfiyyətləri, işıqlı, həyatsevər cizgiləri götürmüşdür. Klassisist dramaturgiyanın tərəfdarları Lope de Veqanın prinsiplərini qəbul etməsələr də, ədəbi ictimaiyyət onun fikirlərini bəyəndi, dramaturqun pyeslərində onun nəzəri görüşlərinin parlaq təsdiqini gördülər. İspan teatrı Lope de Veqanın göstərdiyi və getdiyi yolla getdi. Lope de Veqa bütün janrlarda qələmini sınayıb gözəl əsərlər yaratsa da, onun əsas yaradıcılıq sahəsi dramaturgiya idi. Burada da o, komediya və dini dram /auto sakramentale/ formalarından daha çox istifadə etmişdir. Klassisist teatrdan fərqli olaraq dramaturq kome- diyada pərdələrin sayını bir qayda olaraq üçə endirir, özünü isə faciənin tam əksi olan, komik surətlər və komik səhnələr göstərən bir janr olmaqdan uzaqlaşdırır. Onun komediyaları yeri gələndə faciə, yeri gələndə qəhrəmanlıq dramı, yeri düşəndə isə sadəcə yumor dolu komediyadır. Auto sakramentale formasına isə o, nisbətən az müraciət etmişdir. Onun komediyalarında canlı, hərəkətdə olan, danışan, həyə- canlandıran parlaq bir dünya yaşayır. Bəşər tarixinin müxtəlif dövrləri, hadisələri gəlib göz önündən keçir. Ədibin seçilmiş əsərlərinə yazdığı müqəddimədə K.Derjavin Lope de Veqa yaradıcılığının bir sıra xüsusiyyətlərini doğru səciyyələndirərək yazmışdır: "Onun Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|