Diyanet iŞleri başkanliği yayinlari 1273 Halk Kitapları : 279 Yayın Yönetmeni Dr. Yüksel salman
Yüklə 6,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
CAMİ VE KİTAP 114 yordu. Diğer halkada bulunanlar ise ilim öğreniyorlar ve öğre- tiyorlardı. Peygamber Efendimiz, “Bunların hepsi de hayırlıdır; şunlar Kur’an okuyorlar ve Allah’a dua ediyorlar. Allah dilerse onlara isteklerini verir, dilerse vermez. Bunlar ise öğreniyorlar ve öğretiyorlar. Ben de muallim olarak gönderildim.” buyurarak onların halkasına oturmuştu. (İbn Mace, Mukaddime, 17) Nitekim aynı hadisin başka bir rivayetinin sonunda Peygamber Efendi- miz “... Ben muallim olarak gönderildim” buyurduktan sonra “Şu meclis daha faziletlidir” (Hatib el-Bağdadi, Ebu Bekir Ahmed b. Ali, el-fakih ve’l-mütefehkih, thk. Yusuf el-Azzazi, Riyad 1996, I, i. 88) diyerek ilim meclisine oturmuştur. En Güvenli Yerler Mescidler, Sığınılacak En Güzel Limanlar İse Kitaplar Peygamber Efendimiz, “Beldelerin Allah’a en sevimli yerleri mescidleri/camileridir.” (Müslim, Mesâcid, 288) buyurmuştur. Mes- cidler, beldelerin en sevimli yerleri olduğu kadar en güvenli ve en korunaklı merkezleridir. Bu mekânlara kendini teslim eden insan ise en bahtiyar insandır. Ancak mescidde bulunan insanı diri tutacak ibadetin şuuruna erdirecek can suyuna ihtiyaç var- dır. Bu da ancak camileri manen aydınlatan, kandil vazifesini ifa eden ilim meclisleridir. Bu canlılığın en önemli örneği ve temsili ise Mescid-i Nebevî’dir. Mescid-i Nebevî, yapılışından itibaren Medine’nin en önemli ilim ve kültür merkezi olmuştur. Hz. Peygamber tara- fından başlatılan eğitim ve öğretim faaliyetleri artarak devam etmiş ve mescid, bütün İslam dünyasında özellikle dinî ilim- lerde en önemli kültür merkezi olma özelliğini tarih boyunca sürdürmüştür. Mescidin harimiyle avlu ve revaklarında ders halkaları kurulmuş, hac mevsimlerinde İslam dünyasının her yanından gelen âlimler bu derslere katılmaya özen göstermiştir. Burada yapılan ilmî müzakere ve tartışmalar İslamî ilimlerin oluşumuna önemli katkılarda bulunmuştur. Mescid-i Nebevî’de CAMİ VE KİTAP.indd 114 29.09.2016 15:34:19 CAMİLERİ AYDINLATAN KANDİLLER: İLİM HALKALARI 115 ikamet eden Suffe ehlinin ise bu konuda ayrı bir yeri vardır. Mescidin bakım ve onarımını yapmak, burada yürütülecek dinî hizmetlerle eğitim ve öğretim faaliyetlerinin masraflarını karşılamak için Emevîler döneminden itibaren çeşitli vakıflar tesis edilmiş, zamanla ortadan kalkan bazı vakıfların yerine de yenileri kurulmuştur. Mescid-i Nebevî’nin bir diğer özelliği ise Medine’de bili- nen en eski kütüphaneye sahip olmasıdır. Öyle ki Hz. Osman zamanında çoğaltılan mushaflardan biri, Mescid-i Nebevî’de “üstüvânetü’l-muhâcirîn” adlı sütunun yanında Abbasî halifele- rinden Nâsır-Lidînillâh devrinde yaptırılan küçük bir kürsünün üzerinde teşhir ediliyordu. Tarihî kayıtlara göre 1309’da (1891- 92) mescidde 1081 adet kitap ve mushaf bulunmaktaydı. (DİA, “Mescid-i Nebevî, Nebi Bozkurt-Mustafa Sabri Küçükaşcı, cilt: 29; sayfa: 288) Mescidlerle Çoğalan İlim Halkaları Mescid-i Nebevi’nin ilk öğrencileri de elbette ki bu eğitim zincirinin ilk halkası olan sahabilerdir. Onlar bu eğitim aşama- larından geçmişler ve her biri birer muallim olmuşlardır. Efen- dimizden sonra da bu gelenek/sünnet kesintisiz olarak devam edegelmiştir. İmam-ı Malik Mescid-i Nebevi’de eğitim öğretim çalışmalarını sürdüren isimlerden sadece biridir. Mescidlerde kurulan ilim halkaları sonraki dönemlerde de farklı şehirler, farklı isimler ve camilerde devam etmiştir. Hasan Basri (r.a.)’nin Basra Camiini, İmam Şafii ve Ebu Hanife ise bulundukları şe- hirlerdeki camileri ilim meclisi hâline getirmişlerdir. Ayrıca ca- milerde büyüyen bu ilim halkaları giderek kurumsallaşmış an- cak yine camilerin gölgesinde birer üniversiteye dönüşmüştür. Camiler etrafında oluşan üniversitelere Karaviyyin Üniversitesi (Fas), El-Camiül-Ezher (Mısır), Zeytuniye Camii/Üniversitesi’ni (Tunus) örnek olarak verebiliriz. Ayrıca bir dönem ilim mer- kezi olan Bağdat’ta en eski mescid olan Mansur Camii, İslam devletinin en meşhur tanınmış eğitim öğretim merkezi olarak CAMİ VE KİTAP.indd 115 29.09.2016 15:34:19 CAMİ VE KİTAP 116 hizmet vermiştir. Ayrıca el-Ezher’den önce Amr Camii büyük bir ilim merkezi fonksiyonunu ifa etmiştir. Camilerde ders verilmesi veya camilerin eğitim ve öğretim mahalli olarak kullanılması Osmanlılar döneminde de devam etmiştir. Osmanlıların hâkim oldukları coğrafyada da cami- lerde halka yönelik vaazların dışında özel ders halkaları da süregelmiştir. Öyle anlaşılıyor ki bu ders halkaları, vaazlara nispetle, dinî bilgi ve kültürleri daha iyi olan kimselere hitap etmekteydi. Camilerde bu duruma herkese açık ders anlamında dersiâm denirdi. Şemseddin Sami, bu kelimeyi “müderrislerin büyük camilerde verdikleri toplu ders” şeklinde tanımlamakta- dır. Daha sonra dersiâm, “medreselerde öğrencilere, camilerde halka açık ders verme yetkisine sahip müderris için kullanılan unvan” olmuştur. Bu dersiâmlar hangi medrese veya camide ders okutursa o medresenin veya caminin adını alırdı (Süley- maniye dersiâmı, Fatih dersiâmı gibi). Talebe-i ulûma yöne- lik ders halkaları da herkese açıktı. Cemaatten isteyen, merak eden, o sahadaki bilgi ve kültürünü artırmak isteyen kimseler bu halkalara da katılabilirlerdi. Bu durum Osmanlıların son dö- nemlerinde devam ettiği gibi Cumhuriyet’ten sonra da devam etmiştir. Buna göre, 1900’lerde ve sonraki yıllarda Hüsrev Efen- di, Fatih Camii’nde hadis, siyer ve fıkıh dersleri okutmuştur. Kadıköy Müftüsü Mekki Efendi, yine Fatih Camii’nde tefsir ve hadis dersleri (Kâdî Beydavi Tefsiri ve Sahih-i Buhari) okutmuş, bir ara İstanbul Müftülüğü de yapmış olan Bekir Haki Efendi de Şehzade ve Fatih Camii’nde Buhari ve Müslim’in ittifak ettikleri hadisleri cemeden “el-Lü’lüü ve’l-mercan”ı okutmuşlardır. (“Asr-ı Saadetten Günümüze Cami Dersleri”, Durak Pusmaz, Din ve Hayat Dergisi, 2013, sayı:20) Buradan anlaşılıyor ki farklı coğrafyalarda camilerin ve mescidlerin inşası ile birlikte ilim halkaları da çoğalmış ve asır- lar boyu sekteye uğramadan devam etmiştir. CAMİ VE KİTAP.indd 116 29.09.2016 15:34:19 Yüklə 6,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|