Diyanet iŞleri başkanliği yayinlari 1273 Halk Kitapları : 279 Yayın Yönetmeni Dr. Yüksel salman
Yüklə 6,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
125 cirler barınırken, diğer taraftan da burası onlar için bir okul görevini yerine getiriyordu. Ensar’dan arzulayanlar da buranın gündüzlü müdavimleri durumundaydılar. Böylece Suffe, İslam toplumunun bir okulu, sayıları şartların gereği zaman içerisinde değişiklik gösteren Ashabü’s-Suffe/Ashâb-ı Suffe veya Ehlü’s-Suffe/ Ehl-i Suffe de bu okulun öğrencileri olmuşlardı. Zaman içerisinde şartlara bağlı olarak sayıları değişen ve 400 civarına erişebilen bu sahabe topluluğu, İslam’ın Medine’deki ilk dönemi ve ge- lecekteki durumu açısından son derece önemliydi. Nitekim Hz. Peygamber, kendisiyle ilgili çok sayıdaki rivayette, ya Suffe mensuplarıyla ilgilenirken ya da Mescid’inde, çevresinden hiç ayrılmayan Müslümanlara bir şeyler öğretirken görülmekte/gös- terilmekteydi. Kur’an-ı Kerim (el-Bakara 2/273) ’deki; “Kendilerini Allah yoluna vakfettiklerinden yeryüzünde dolaşarak geçimlerini sağlama imkânı bulamayan yoksullar …” ifadesiyle kastedilenle- rin, zamanlarının tamamını Hz. Peygamberi dinleyerek onun yanında geçirmeleri dolayısıyla geçimlerini sağlamada zorlanan Ashâbü’s-Suffe olduğu bildirilmektedir. Nitekim Ebû Hüreyre de çok hadis rivayetinin sebebini; ‘Muhacirler çarşıda ticaretle, Ensar da malları ve mülkleriyle meşgulken kendisinin Ashâbü’s-Suf- fe’den biri olarak Resulullah’ın yanından ayrılmamasına, böylelikle de diğer sahabîlerin bulunamadıkları meclislere katılarak onların duymadıkları hadisleri duymasına’ bağlamış bulunmaktadır. 2 Cami ile Kitap/Kütüphane Birlikteliği Üzerine Dikkatlerimizi cami ile kitap/kütüphane ikilisi üzerinde yoğunlaştırdığımızda, karşılaşacağımız gerçek, herhalde bu iki- linin birbiriyle ayrılması kolay olmayan birliktelikleri olacaktır. İslam’ın kabulü ibadeti, ibadet ise camiyi gerektirir. Müslüma- nın neyi, niçin ve nasıl yaptığını bilmemesi söz konusu olamaz. Bu nedenle de cehalet ile İslam’ın bir araya gelmesi mümkün değildir. Cahillik de ancak eğitim öğretimle giderilebilir. İslam toplumlarında fertlerin karşılaştıkları ilk eğitim öğretim kuru- 2 Buhârî, Büyû, 1. GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE CAMİ, KİTAP VE KÜTÜPHANE ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER CAMİ VE KİTAP.indd 125 29.09.2016 15:34:19 CAMİ VE KİTAP 126 mu, yani ilk okulları, büyük çapta, camiler olmuştur. Bir yerde okuldan söz edildiğinde akla ilk gelen kitaptır. Çünkü eğitim öğretimin kitapsız gerçekleşmesi mümkün olamaz. Nitekim Müslümanların bu alanda ortaya koydukları uygulamaları, İs- lam tarihinin muhtelif zaman dilimleri ve geniş coğrafyalarının değişik yörelerinde, kolaylıkla görebiliriz. Bu bakımdan özel- likle Endülüs’te tezahürleri görünen maddî ve manevî çevre ile ortaya konan performansa dikkatlerini yoğunlaştıranlar, haklı olarak, İslam medeniyetini bir kitap ve kütüphane medeniyeti olarak da nitelemişlerdir. Özlü ve genel bir tarif yapmak gerekirse; ‘yazılarak bir araya getirilen bilgilere ve bunların yazıldığı malzemeye’ kitap denilebilir. İslam literatüründe kitap denildiğinde ise ‘vahiy, mektup, belge, iki kapak arasında toplanmış bilgi, bir eserin ana konularından her biri’ ve doğrudan doğruya kutsal kitabımız Kur’an-ı Kerim anlaşılır. Bizim bu yazımızda kitap dediğimizde ise Kur’an yanında doğal olarak muhtelif bilim dallarındaki kitaplar da kastedilecektir. Çünkü bizzat kulluğumuzun şekil ve şartlarını öğrendiğimiz rehberimiz Kur’an-ı Kerim’i doğru bi- çimde anlayabilmek için çok geniş kapsamlı bir bilgi birikimine sahip olmanın gerekeceği açıktır. Yani ben Kur’an-ı Kerim’in ne dediğini, beni hangi hedeflere yönlendirdiğini, nelerden ve nasıl sakındırdığını bilmek istiyorum diyen bir Müslüman kar- deşimiz, kutsal kitabımız Kur’an’la birlikte, günümüzde dinî ve din dışı diye de nitelenen çok geniş bir perspektifte bilgi ve kültür sahibi olmak durumundadır. Bunun için fen, sosyal, sağlık ve dil bilimleri de dâhil olmak üzere muhtelif alanlarda bilgi birikimine ihtiyaç bulunmaktadır. Nitekim İslam tarihine bakıldığında, Müslümanların bu durumu daha ilk dönemlerden itibaren iyi kavramış ve dünyanın birçok bölgelerinin sakinle- rinin, cehaletin karanlıklarıyla boğuştukları çağlarda, bilginin lüzumuna kesin olarak inanmış ve bunun için de alan ayırımına girmeksizin, bilime ve onun kaynağı kitaba önem vermiş, neti- cede ortaya çıkan İslam medeniyetinin aydınlığında, kendileri CAMİ VE KİTAP.indd 126 29.09.2016 15:34:19 127 yanında dünyayı birlikte paylaştıkları bütün insanların da mut- luluk ve saadetlerine önemli katkılarda bulunmuş oldukları net biçimde görülebilmektedir. Farsça’da kitaphane, Arapça’da ise mektebe şeklinde isimlen- dirilen ve ‘şu veya bu şekilde bir araya getirilen kitapların korunup, belirli kurallar içerisinde arzulayanların istifadesine sunulduğu yer ve kurumlar olarak’ kütüphanelerin İslam coğrafyasında ortaya çıkmaları, ilk fütuhat devri sonlarından itibaren mümkün ol- muştur. Çünkü daha önce Müslümanların ellerinde, çoğaltılan Kur’an-ı Kerim (Mushaf) nüshaları, yazıldığı kadarıyla Hadis metinleri ve İslam Devleti’nin diğer devletlerle yaptığı antlaşma nüshaları haricinde, fazla bir yazılı malzeme ve dolayısıyla kitap bulunmuyordu. Bu bakımdan şayet Hz. Peygamberin sağlı- ğında Medine’deki Mescid-i Nebevî’de ve takip eden Hulefâ-i Râşidîn (632-661) döneminde inşa edilen ilk dönem mescid/ camilerinde kitaplar, dolayısıyla kütüphanelerin ilk örnekleri yer aldılarsa, bunların Kur’an-ı Kerim ve kaydedilen Hadis me- tinlerinden ibaret oldukları düşünülmek durumundadır. Cemaatle namaz kılmaya gelen Müslümanların, namaz ön- cesi ve sonrasında kutsal kitaplarını okumaları, camide Yüce Yaratıcı’nın rızasına uygun biçimde zamanlarını değerlendirme isteklerine, en uygun cevaplardan birini oluşturmuş olmalı- dır. Bu nedenle camilerde yer alan ilk kitap Kur’an-ı Kerim olmuştur. Doğal olarak bu başlangıcı hadis ve ilmihal kitapları takip etmiştir. Nitekim Peygamber şehri Medine’nin bilinen en eski kütüphanesi Mescid-i Nebevî’de kurulmuştur ve burada, Hz. Osman zamanında çoğaltılan Mushaflardan biri, ‘üstüva- netü’l-muhacirîn’ adlı sütunun yanında Abbasî halifelerinden Nâsır-Lidînillah (1180-1225) devrinde yaptırılan küçük bir kürsünün üzerinde teşhir edilmiştir. Bunun dışında maksure- nin karşısında, içerisinde Mushaf ve diğer kitapların yer aldığı iki büyük dolap yer almıştır. Örneğimizde verilen kütüphane Mescid-i Nebevî’de kurul- muş olması dolayısıyla anlamlı ise de tarih itibarıyla oldukça GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE CAMİ, KİTAP VE KÜTÜPHANE ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER CAMİ VE KİTAP.indd 127 29.09.2016 15:34:19 Yüklə 6,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|