Down sendromlu çocuklarda motor geliŞİMİ ve müdahalesi

215
Test öğesinin yönetilmesi ve değerlendirilmesi üzerine bilgi
Sırtüstünden yüzüstüne dönmeyle ilgili ek motor aktivitelerin 
gelişimi için ayrı aşama spesifikasyonları yaparak, bu motor 
becerinin kalitesi ve fonksiyonelliği en düzgün şekilde 
kaydedilebilir. Uygulamayla ilgili sebeplerde, bir kombine aşama 
klasifikasyonu yapmayı tercih ettik. Bunda, gövde motor 
kabiliyetinin gelişimi başlama noktası olarak kullanılır çünkü bu 
gelişim sırtüstünden yüzüstüne dönmenin postüral kontrol 
problemleri sebebiyle bozulmuş gelişiminin en belirgin işaretidir. 
Bu test öğesini değerlendirmek için, çocuğu düz bir başlangıç 
postürüne yerleştirmek önemlidir. Örneğin, çocuk denetçi 
tarafından kıvrılmış bacaklarla sırtüstü pozisyona yerleştirilirse, 
çocuk dengesini kaybettiği için yan yatma pozisyonuna 
geçebilir. Bunun dönme ile bir ilgisi yoktur. Aynı zamanda 
denetçinin test öğeleri 5 ve 6’yı kombine ederek dönme 
testini kolaylaştırıp, yüzüstünden sırtüstüne, oradan da yüzüstüne 
geçmemesi gerekir. Hareketler birbirlerinin üzerine binip 
birbirlerinden etkileneceğinden, bu değerlendirmeyi daha zor hale 
getirecektir. Bu test öğesini yönetirken dönme dürtüsünde başın 
ekstansiyonda mı yoksa fleksiyonda mı olduğunun saptanması 
önemlidir. Çocuğun, dönmeye başlarken sırtüstü pozisyonda 
gövdesini ekstansiyona mı yoksa fleksiyona mı getirdiğinin  
saptanması da aynı şekilde önemlidir. Kollar ve bacaklar simetrik 
olarak mı asimetrik olarak mı aktif? Kolların ve bacakların 
aktivite sırasında desteklendiği mi yoksa kaldırıldığı mı gözleniyor? 
Bunların da etraflıca saptanması gerekir. Son olarak, omuz kuşağı 
ve pelvik kemerin az çok aynı anda hareket edip etmediğinin 
ya da birinde diğeriyle ilgili olarak net bir rotasyon gözlenip 
gözlenmediğinin değerlendirilmesi gerekir. Rotasyonun varlığına 
koşulsuz olarak  karar verilmeli ve bu şekilde skorlanmalıdır.  
Nihai sonuç da aynı zamanda göz önünde bulundurulmalıdır. 
Eğer çocuk sadece yana yatıyorsa, bu, yüzüstüne aktif olarak 
dönmeden ziyade daha düşük motor seviyesi olarak 
değerlendirilmelidir. Eğer çocuk yüzüstü pozisyona gelmiyor 
ama oturma ya da eller-dizler üzerinde durma pozisyonuna 
geçiyorsa, denetçinin sırtüstü pozisyondan yüzüstüne dön-
menin seviye 0 olarak mı yoksa tamamlanmamış skor olarak mı 
değerlendirileceğine karar vermesi gerekir. Sırtüstü 
pozisyondan yüzüstü pozisyona dönme çocuğa ilginç gelecek bir 
oyuncakla stimüle edilebilir. Oyuncak çapraz ve biraz da başının 
üzerinde olacak şekilde uzatılmalıdır. Çocuk buna bakacak ve 
belki kavramak isteyecektir. Motivasyon oyuncağı o zaman

---

216
çocuğun ulaşamayacağı bir mesafede başının üzerinde dairesel
hareketlerle oynatılmalıdır. Çocuk oyuncağı başıyla ya da koluyla 
takip etmeye başladığında, dönme harekete geçirilmiş olur.  
Denetçinin, motivasyon oyuncağının hareket şekline bağlı olarak 
çok fazla baş ve gövde ekstansiyonunun yaratılabileceğinin 
farkında olması gerekir. Bu açıdan, oyuncak olabildiğince doğal 
olarak uzatılmalıdır. Gerektiğinde denetçi, test öğesinin amacını 
çocuğun dönmesini manuel olarak kolaylaştırarak netleştirebilir.
Dikkat edilmeli
“Dönme” konsepti, dönmede aktif katılımı ifade eder. Total dönme 
hareketi desteklenmiştir. Öte yandan “dönmeye başlamak”  
dönmenin başladığına ya da girişilmeye başlandığı anlamına gelir 
ve bu bağlamda başka bir anlamı vardır.
Gövde rotasyonu olsun olmasın, bu dönmenin ilk 90 derecesinde 
değerlendirilir, yani sırtüstü pozisyondan yana yatma pozisyonuna 
geçme esnasında...  Daha sonra herhangi bir rotasyon yer çekim 
kuvvetine karşı gerçekleşir. Dönmenin ikinci 90 derecesinde 
rotasyonlar gözlenir, bu noktada yana yatma pozisyonundan 
yüzüstü pozisyona geçiş yer çekiminin kuvvetiyle gerçekleşebilir 
ve bu sebeple de sayılmaz. Diğer yandan kol ve bacak motor 
aktivitesi, hareketin tüm yolu üzerinden değerlendirilir. 
Bazı çocuklar gövdelerini kaldırıp yarım oturma ya da yarım yan 
oturma pozisyonu ile yüzüstü pozisyona geçerler. Gövde ile 
zemin arasındaki açı 45 dereceden fazla olmadığı ve gövde, kol 
ve bacak motor aktiviteleri aşama klasifikasyonuna dayanarak 
değerlendirilebildiği sürece, davranış dönme olarak sayılır.  
Ancak, eğer çocuk bir oturma, yan oturma ya da emekleme 
postürü gösterirse, o zaman davranış artık dönme olarak 
sayılamaz. Denetçinin bunun tamamlanmamış bir skor mu ya da 
0 skor mu olduğunu kontrol etmesi gerekir. Yüzüstü pozisyonda 
eğer bir bacak son olarak gövdenin altında kıvrılmış kalırsa, bu 
halen bir yüzüstü pozisyon olarak kabul edilebilir. 
Kamera pozisyonu
Kamera çocuğun yan tarafındadır; sagital düzleme göre  
90 derecede az çok yatay olarak çekim yapar.

---

217
Aşama klasifikasyonu
Uygulama
Çocuk yatay bir zemine kolları ve bacakları düz olacak şekilde 
sırtüstü yerleştirilir ve dönerek yüzüstü pozisyona geçmesi için 
teşvik edilir.
Ölçek
0. Test öğesi doğru şekilde yönetilmiştir, ama çocuk aşağıda 
belirtilen aşama spesifikasyonlarındaki davranışlardan hiçbirini 
göstermemiştir. 
1. Çocuk yan yatacak şekilde döner.
2. Çocuk sırtüstü pozisyonda, yüzüstüne doğru dönmeye bir 
dürtü olarak, başını ve/veya gövdesini uzatır. Gövde rotasyonu 
henüz gözlenmemektedir.
3. Çocuk başını, kollarını yada bacaklarını kaldırarak 
gövdesini fleksiyona getirir ve yüzüstü pozisyona doğru 
dönmeye başlarken esas olarak simetrik kol ve bacak motor 
aktiviteleri gösterir. Gövde rotasyonu henüz gözlenmemektedir.
4. Çocuk net olarak gövdesini rotasyona sokar ve yüzüstü 
pozisyona dönerken esasen simetrik olarak kol ve bacak 
aktiviteleri gösterir.
5. Çocuk net olarak gövdesini rotasyona sokar ve dönerken 
esasen asimetrik kol ve/veya bacak motor aktiviteleri gösterir. 
Kontralateral kol ve kontralateral bacak kaldırılmaz ama 
desteklidir.
6. Çocuk net olarak gövdesini rotasyona sokar ve esasen 
asimetrik kol ve/veya bacak motor aktivitesi gösterir ve yüzüstü 
pozisyona dönerken kontralateral kol ve/veya kontralateral 
bacağı kaldırır. 

---