ƏlaqəLƏRİNDƏ M. Ə. RƏSulzadəNİn rolu
Yüklə 3,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Jozef Pilsudski haqqındakı
105 Türküstan, Ġdil-Ural, Krım və Ukrayna xalqlarının milli azadlıq prinsipi uğur qazanmasın? Əlbəttə qazanacaq! Bax budur, iki respublikanın milli dirçəliĢ yubileylərini ürəkdən təbrik edərkən bizi həvəsləndirən böyük ümid". (158). M. Ə. Rəsulzadənin PolĢa və polyaklar mövzusunda yazdığı məqalələr sırasında marĢal Jozef Pilsudski haqqındakı yazısı xüsusi yer turur. "QurtuluĢ" jurnalının 1935-ci ilin may-iyun aylarının 7-8-ci sayında çap edilən bu məqalənin böyük əhəmiyyəti vardır. Müəllif öz xalqının azadlığı uğrunda yorulmadan mübarizə aparmıĢ bir Ģəxsiyyətin maraqlı obrazını yaratmıĢ, onun mənalı həyatı ilə bağlı maraqlı məqamları əks etdirə bilmiĢdir. Məqalə MarĢal Pilsudskinin ölümü münasibətilə yazılsa da, bədbinlik ruhundan uzaqdır. M. Ə. Rəsulzadə ölməz Pilsudskinin ölümünün yalnız polyaklar üçün deyil, eləcə də, bütün azadlıqsevər xalqlar üçün ağır itki olduğunu göstərir. Və qeyd edir ki, bu insanın ölümündən bütün polyak xalqı kədərli və üzüntülüdür. Müəllif yazır: "Lehistan (PolĢa-N.Y.) qaralara bürünmüĢ, lehlilər milli bir matəm yaĢayıriar. Milli Qəhrəman marĢal Pilsudski həyata vida etmiĢdir. Rəisicumhur (ölkə baĢçısı) Ġ. Moiseyski yayılan matəm bəyannaməsində "Lehistan tarixinin ən böyük insanını qeyb etdi - deyir. Bu böyük insan leh vətənpərvərliyinin parlaq bir timsalı idi. Bir timsal ki, tabutu önündə ayrılıq nitqi söyləyən rahib onun haqqında "Tanrı onu özünə bənzədərək yaratmıĢ və qəhrəman baĢına krallarınkından da Ģərəfli bir tac qoymuĢdur" demiĢdi. ĠĢdə, milyonların qəlbinin ən incə tellərinə toxunan, sevgi və təəssüb içərisində Krakovda, Lehistanın bu əski paytaxtında krallarla milli qəhrəmanların yaratdıqları Lehistan əzizlərinin türbəsinə təslim olunan Pilsudskinin Lehistan tarixindəki əhəmiyyət və tutduğu yerini göstərən biri siyasi, o biri dini olmaq üzrə iki tərifdi. Bu tərifləri mübaliğəli sayanlar belə inkar edə bilməz ki, əsirlikdən sonra yenidən hürriyyət və istiqlalına qovuĢan bir millətin öldükdən sonra diriliyini göstərən bir simvol olmaq üzrə Pilsudskinin adı dünyalar durduqca duracaq və millətlərini zülmdən qurtarmıĢ tarixin ən böyük isimləri arasında məxsus bir minnət və hörmətlə anılacaqdır" (142, c. 192). Sonra müəllif Pilsudskinin inqilabçı fədakar xüsusiyyətlərindən danıĢır. Göstərir ki, mənsub olduğu siyasi partiyanın proqramına da PolĢanın istiqlalı ideyasını məhz o daxil etmiĢdi. M. Ə. Rəsulzadə məqaləsində Pilsudskinin vətən- pərvər bir inqilabçı olmasının səbəbini də açıqlayır. Qeyd edir ki, Pilsudskinin ailəsi də üsyan və inqilab ənənəsinə bağlı olmuĢdur. 1863-cü il üsyanından sonra onun sürgün edilənlər arasında doğmaları da var idi. Jozef Pilsudskinin "çökən imperatorların yerində Lehistan Cümhuriyyəti" fikrini təqdir edən məqalə müəllifi 106 göstərir ki, 1920-ci ildə VarĢavanı iĢğal etmək istəyən rus ordularına qarĢı polyaklar onun baĢçılığı altında böyük savaĢ açdılar. Bununla da Pilsudski yalnız PolĢanı deyil, həm də Avropa mədəniyyətini bolĢevizmdən qoruyub saxladı. Müəllif qeyd edir ki, yeni və güclü idarəçiliyi olan PolĢa dövlətinin formalaĢmasında J. Pilsudskinin danılmaz xidmətləri vardır. PolĢa aparılan doğru xarici siyasət nəticəsində Avropada bir güc mərkəzinə çevrilməkdədir. Müəllif yazır: "Müttəfiqi Fransanın Sovet Rusiyası ilə oynamasına qarĢı o, öz mənfəətini Almaniya ilə anlaĢmada tapır. Rus ordularının nə məqsədlə olursa-olsun Lehistan yolu ilə keçməsi ehtimalının VarĢavada nə kimi bir ciddiyyətlə rədd edildiyi məlumdur"(158). Müəllif Pilsudski haqqında yürüdülən "diktator" fikrinə isə belə münasibət bildirir: "Pilsudskini hərb sonu Avropasında yetiĢən diktatorlar zümrəsində saymaq bir adətdir. Fəqət diktatorluq mənəvi qüvvətə dayanan, Ģəxsi bir hakimiyyətdirsə, Pilsudski həqiqətən də bir diktatordu. Sözün mənəvi mənası ilə onu biz yeni Lehistanın yeganə sahibi olaraq qəbul edə bilirik. Bu mənəvi üstünlüyünü o, yalnız bütün varlıqları ilə özünə bağlı olan legionerlər üzərində deyil, geniĢ xalq kütlələri üzərində də qurmuĢdu. Hər türlü yaĢayıĢdan uzaq Belveder sarayına çəkilən və xalqca “baba" deyə anılan bu "dərviĢin" rəsmi mövqeyi sadə hərbiyə naziri ikən, mənəvi nüfuzunu sezməyən bir lehli tapılmaz. Siyasi müxalifləri onu proqramsızlıqda ittiham edirlər, ətrafındakı zümrənin bir firqə deyil, bir qəsd olduğunu irəli sürürdülər. Ölümündən bir az əvvəl bitirmiĢ və rəsmən qəbul etdirmiĢ olduğu yeni qanunu-əsaya görə o, həqiqətən də firqəçi olmadığını, firqələri və firqə proqramlarını inkar etdiyini göstərmiĢdir. Onun yeganə proqramı qüvvətli Lehistandır və yeganə taktikası da bu məqsədi təmin edən icraatdır. Müvəffəqiyyət dərəcəsi, təcrübəylə anlaĢılacaq bu sisteminin binası ilə, demək olar ki, Yeni Lehistanın qurucusu öz ciddi fəlsəfəsinin bir xülasəsini vermiĢdir. Öyla ya!.. O, nəzəriyyədən ziyadə bütün həyatında yalnız bir hərəkat və aksion adamı olaraq qalmıĢdır. Bir aksion ki, tək bir qayəsi, tək bir istəyi vardır: - Müstəqil və qüvvətli Lehistan!.."(142, s. 194). Müəllif göstərir ki, indi hamını düĢündürən, narahat edən Pilsudskidən sonrakı PolĢanın-Lehistanıın taleyidir. Ġndi nə baĢ verəcək? PolĢanın iĢləri necə gedəcək? Sonra müəllif bir həqiqətin və reallığın mövcudluğunu ortalığa qoyaraq PolĢanın irəli gedəcəyini əsaslandırır; o da Pilsudski kimi böyük bir qəhrəman yetiĢdirən xalqın necə ağır olsa da, hər çətinliyə dözə biləcəyidir. Digər tərəfdən, Lehistan idarəçili- yinin mövcud intizamı, PolĢa xalqının dünyanı heyrətdə qoyan intizamı da, polyakların Pilsudskisiz də yaĢaya biləcəyini sübut edir. Bir həqiqət isə indidən özünü göstərməkdədir: Pilsudski yoxsa da, Pilsudskiçilik vardır və yaĢayır"(142, s. 194). Yüklə 3,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|