Elmi-kütləvi nəşr

 
129 
 
Şəkil 15. Dipol momentinə malik su klasterləri 
 
  Yuxarıda göstərilənlər ondan xəbər verir ki, suyun struktur 
parametrləri  insana  müsbət  və  ya  mənfi  təsirini 
müəyyənləşdirən əsas xassəsidir {111}. Təmiz su və müxtəlif 
su 
sistemlərinin 
struktur-informasiya 
xassələrinə 
aşağıdakılar  təsir  edir:  suyun  faza  keçidləri  (qızdırılma, 
dondurma,  buzun  əriməsi),  temperatur,  təzyiq,  suda  həll 
olmayan  materialların  uzun  müddət  səth  ilə  kontaktı, 
qarışıqlar,  istiqamətlənmiş  mexaniki  təsir,  suyun  və  onun 
buxarlarının buxar və qazşəkilli maddələrlə kontaktı, akustik 
və  titrəyişli  sahələr,  elektrik,  maqnit,  elektromaqnit  və 
torsion  sahələr,  sahələrin  topoloji  strukturatorları  (prizma, 
difraksiya  qəfəsləri,  piramidalar,  fraktal  matrisalar), 
müxtəlif  canlı  obyektlərin  biosahələrinin  təsiri,  həm  də  
astroheliogeofiziki faktorlar.  
 
 
 

---

 
130 
Suyun kimyəvi xassələri 
     Suyun iştirak etdiyi kimyəvi reaksiyaları qısaca nəzərdən 
keçirək. Su kimyəvi cəhətdən çox aktiv birləşmədir {107}. 
1)  Su  çoxlu  metallarla  reaksiyaya  girərək  hidrogen  əmələ 
gətirir: 
2Na + 2H
2
O = H
2
 + 2NaOH
 (şiddətli) 
2K + 2H
2
O = H
2
 + 2KOH
 (şiddətli) 
3Fe + 4H
2
O = 4H
2
 + Fe
3
O
4
 (yalnız qızdırılmaqla) 
Bütün  metallar  deyil,  yalnız  aktiv  metallar  bu  tipli 
oksidləşmə-reduksiya  reaksiyalarında  iştirak  edə  bilər.  Ən 
asan  reaksiyaya  girənlər  I  və  II  qrupun  qələvi  və  qələvi-
torpaq metallarıdır.  
Qeyri-metallardan,  məsələn,  karbon  və  onun  hidrogenli 
birləşməsi su ilə reaksiyaya girirlər. Bu maddələr metallara 
nisbətən  həddindən  artıq  az  aktiv  olmalarına  baxmayaraq, 
yüksək temperaturda su ilə reaksiyaya girə bilirlər: 
C + H
2
O = H
2
 + CO
 (güclü qızdırılma zamanı) 
CH
4
 + 2H
2
O = 4H
2
 + CO
2
 
(güclü qızdırılma zamanı) 
2)  Su  elektrik  cərəyanının  təsiri  altında  hidrogen  və 
oksigenə parçalanır. Bu da oksidləşmə-reduksiya reaksiyası 
olub,  burada  su  həm  oksidləşdirici  və  həm  də 
reduksiyaedicidir: 

---

 
131 
2H
2
O     
elektrik cərəyanı          
2H
2
   +    O
2 
3) Su çoxlu sayda qeyri-metal oksidləri ilə reaksiyaya girir. 
Yuxarıdakı  reaksiyalardan  fərqli  olaraq  bu  reaksiyalar 
oksidləşmə-reduksiya 
reaksiyaları 
olmayıb 
birləşmə 
reaksiyalarıdır:  
SO
2     
+    H
2
O 
     
=   H
2
SO
3
 
(sulfit turşusu) 
SO
3     
+
      
H
2
O    =   H
2
SO
4
 (sulfat turşusu)
 
CO
2     
+
      
H
2
O    =  H
2
CO
3
  (karbonat turşusu) 
4) Bəzi metal oksidləri  də su ilə birləşmə reaksiyasına girə 
bilərlər: 
CaO    +    H
2
O      =   Ca(OH)
2
 (sönmüş əhəng) 
Metal  oksidlərinin  hamısı  su  ilə  reaksiyaya  girmək 
qabiliyyətinə  malik  deyildirlər.  Onlardan  bəziləri  suda  həll 
olmadıqları  üçün  onunla  reaksiyaya  girə  bilmirlər.  Bura 
daxildir:  ZnO,  TiO
2
,  Cr
2
O
3
  ,  FeO,  Fe
2
O
3
  ,  CuO,  Al
2
O
3
  , 
B
2
O
3
 və başqaları. 
5) Su bir sıra birləşmələr əmələ gətirir ki, onların tərkibində 
su  molekulu  tamamilə  saxlanılır.  Bu  birləşmələrə  hidratlar 
aiddir.  Əgər  hidrat  kristaldırsa,  onda  onu  kristallohidrat 
adlandırırlar. Məsələn: 
CuSO
4
     +    5H
2
O   =     CuSO
4
 
. 
5H
2
O 
Ağ rəngli                                            göy rəngli 

---

 
132 
Digər hidrat nümunələrinin əmələ gəlməsini göstərək: 
H
2
SO
4
 + H
2
O = H
2
SO
4 
. 
H
2
O
 (sulfat turşusunun 
hidratı) 
NaOH + H
2
O = NaOH 
. 
H
2
O
 (natrium qələvisinin   
hidratı)  
6) Suyun əsas reaksiyası  – nişastanın  (C
6
H
10
O
5
)
n
  və  başqa 
oxşar birləşmələrin (karbohidratların) işığın təsiri ilə bitkilər 
tərəfindən oksigen əmələ gətirməklə təbii sintez reaksiyası:  
6n CO
2
 + 5n H
2
O = (C
6
H
10
O
5
)
n
 + 6n O
2
 (işığın 
təsiri ilə) 
Bu  barədə  “Fotosintez”  bölməsində  müfəssəl  məlumat 
veriləcəkdir. 
      
     Bütün bu söylənilənlərdən belə bir qənaətə gəlmək olar 
ki, Tanrının yaratdığı bu ecazkar nemətin – suyun hələ nə 
qədər açılmamış gizli sirləri vardır. Əbəs yerə demirlər ki, 
su  Allahın  bizə  göndərdiyi  Quran  qədər  əhəmiyyətli  və 
müqəddəs bir nemətdir. Onu da qeyd etmək yerinə düşərdi 
ki, alimlərin apardıqları təcrübələr suyun yaddaşı olmasını 
bir  daha  təsdiq  edirsə,  deməli  o  da  başqa  canlılar  kimi 
canlıdır və həm də canlılara can verən canlıdır. 
 
 
 
 
 
 
 

---