EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

260

görüşün en bilinen örneklerinden biriyle açıklamak gerekirse; 

bu yaklaşıma göre bir sürüngenin yumurtasından bir gün bir 

kuş çıkmıştır. Bu makro mutasyonla oluşan canlı için ‘umu-

lan canavar’ (hopeful monster) tanımlaması yapılır. Gould bir 

yandan Yeni-Darwincilerin Goldschmidt’i karikatürize etti-

ğini söylerken,

516

 bir yandan da kendi teorisini ‘umulan cana-

var’ görüşünden ayırt etmeye çalışır.

517

 ‘Umulan canavar’ bek-

lentisi ile türleşme, bir türün tek bir bireyinde iken; ‘kesintili 

denge’ kuramında türleşme, coğrafi olarak izole bir grubun 

içinde dar bir zaman aralığındadır. Gould, bu dar zaman ara-

lığının, türün sabit kaldığı uzun zaman diliminin % 1’i kadar 

bir süre olabileceğini söyler.

518

 Her ne kadar Gould, görüşle-

rini, Goldschmidt’in görüşlerinden ayırt etmeye çalışsa da, 

sonuçta bu görüş de türlerin bir anda fosil tabakalarında gö-

rünmesinden ve ara fosil formlarının olmamasından kaynak-

lanan sorunu çözmeye yönelmiştir. 

‘Kesintili denge’ kuramı fosil sorununu çözmeye ağırlık 

verdiği için olasılık sorunu ile karşı karşıyadır. Kitabın tasa-

rım delili bölümünde, belli bir fonksiyonu olan tek bir prote-

inin oluşumunu izah etmeye tüm evrendeki maddenin, tüm 

evren-zamanı boyunca yaptığı bileşimlerin bile yetmeyece-

ğini göstereceğim. Oysa ‘kesintili denge’ kuramında yeni bir 

proteinin oluşumu şu şekilde açıklanacaktır: “Uzayın çok kü-

çük bir bölümü olan Dünya’nın, küçük bir izole alanında, za-

man olarak küçük bir dilimde, küçük bir toplumun genlerinde 

oluşan değişimlerle yeni protein ortaya çıkmıştır.” Çok daha 

516  Stephen Jay Gould, The Panda’s Thumb, W.W. Norton and Co., New York (1980), 

s. 188.

517  Stephen Jay Gould, Change in Developmental Timing as A Mechanism of Mac-

roevolution, (ed: J. T. Bonner, ‘Evolution and Development’ içinde), Sunder-

land, Massachusetts (1982), s. 388.

518 Stephen Jay Gould, The Meaning of Punctuated Equilibrium and Its Role in 

Validating A Hierarchical Approach to Macroevolution, (ed: R. Milkman, ‘Per-

pectives

 

on Evolution’ içinde), Sinauer Press, Massachusetts (1982), s. 84.

---

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

261

geniş bir alanda ve zamanda olasılık olarak oluşumu izah edi-

lemeyen yapıları, çok daha dar bir alanda ve zamanda, hem de 

canlıların üreme hücrelerindeki DNA’lar gibi çok hassas yapı-

lar üzerinde oluşan rastgele değişimlerle açıklamak mümkün 

değildir. Sonuçta türler arası geçişe dair ara fosil formlarının, 

dar bir alanda hızlı geçişlerle evrim olduysa bulunmaması el-

bette daha normal karşılanacaktır. Ama terazinin öbür tarafını 

bu yaklaşım iyice havaya kaldırır: Olasılık sorunu havadadır.

‘Kesintili denge’ ile ilgili tartışmalar özellikle birçok ate-

ist Yeni-Darwinciyi rahatsız etmiştir. (Aslında bu kuramı or-

taya koyanların ve savunanların çoğunun da teizm ile bir ili-

şiği yoktur.) Ateist kanadın sözcüsü gibi hareket eden Richard 

Dawkins rahatsızlığını şu satırlarında dışa vurmaktadır: “Eld-

redge ve Gould derinden yüzeyseller. Sanatsal, edebi bir ta-

vırla çok etkileyici konuşuyorlar, ama ciddi bir evrim anlayışı 

yerleştirecek hiçbir şey yapmıyorlar ve günümüz yaratılışçı-

larına, Amerikan eğitimi ve ders kitabı basımını altüst etme 

amacıyla yaptıkları rahatsız edecek denli başarılı mücadele-

lerinde düzmece bir yardım ve rahatlık sağlayabiliyorlar.”

519

 

Dawkins’in bu ifadeleri, objektif bilimsel bir tartışma orta-

mının oluşmasından çok, ‘evrim anlayışını yerleştirecek’ bir 

misyonerlik faaliyetinin arzusunu dile getirir gibidir. 20. yüz-

yıl ateizminin diğer ünlü bir ismi olan Dennett de Dawkins 

gibi ‘kesintili denge’ kuramından o kadar rahatsızdır ki, ünlü 

kitabı ‘Darwin’s Dangerous Idea’da (Darwin’in Tehlikeli Gö-

rüşü

) bu görüşe cevap vermeye çalışmak için uzun bölümler 

ayırmıştır.

520

 Evrimciliği tartışılmayacak Eldredge ve Gould 

gibi iki kişinin, Yeni-Darwinizm’in mikro mutasyoncu yakla-

şımına ve adaptasyona getirdikleri eleştiriler ve geçiş formları-

nın eksikliğine dikkat çekmeleri şok etkisi yaratmıştır. Türlerin 

519  Richard Dawkins, Kör Saatçi, s. 309.

520  Daniel C. Dennett, Darwin’s Dangereous Idea, Simon and Schuster, New York 

(1996).

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

262

bağımsız yaratılışını savunanlar, yeni türlerin veya cinslerin 

veya familyaların bir anda ortaya çıktığını söylemektedirler. 

‘Kesintili denge’ kuramında ise dar bir bölgede kısa bir za-

man diliminde türlerin oluştuğu söylendiği için; fosillerin in-

celemesi ile bu iki görüşten hangisinin daha doğru olduğunu 

ortaya koyacak bilimsel bir düzenek ve test imkânı oluşturu-

lamaz. ‘Kesintili denge’ kuramıyla ortaya çıkan tartışmalar-

dan da iyice anlaşılmaktadır ki, önce fosiller incelenip sonra 

Evrim Teorisi’nin doğruluğu ortaya konmamakta; tam tersine, 

önce Evrim Teorisi en iyi açıklama olarak kabul edilmekte ve 

fosillerin yorumunda bu kabul tümdengelim kaynağı olmakta, 

canlıların evrimci sınıflandırılmaları bu kabul doğrultusunda 

oluşturulmaktadır.

‘Kesintili denge’ kuramının hangi ihtiyaçtan ortaya çık-

tığını incelediğimizde, fosil sorununun Evrim Teorisi açısın-

dan önemi ortaya çıkmaktadır. Bu kuram, fosillerle ara geçiş 

formlarını ortaya koymaktaki yetersizliklerden dolayı ortaya 

atılmıştır.

521

 Bu durumuyla da bu yaklaşım mevcut fosilleri 

açıklayan bir kuram değil, mevcut fosillerden Evrim Teorisi’ni 

destekleyecek delilleri neden bulamadığımızı açıklamaya ça-

lışan bir kuramdır. ‘Kesintili denge’ kuramının bu anlatımı, 

kendisinin yanlışlanabilmesine olanak tanıyacak bir görüş ol-

madığı için bilim felsefesinde ortaya atılmış olan yanlışlana-

bilir olmak kriterini karşılamaz. Bu teorinin asıl mahareti, 

mevcut fosil bulgularının Evrim Teorisi’ni yanlışlamasını ön-

lemeye çalışmaktır. Diğer yandan ise ‘fosil-olasılık ikilemi’nde 

fosil sorununu çözmeye çalışan bu teori, kefenin öbür yanın-

daki olasılık sorununu daha yukarı taşımaktadır. Gerçi olası-

lık sorununu, tesadüfi ufak değişimlerle (mikro mutasyonlarla) 

evrimin oluştuğunu savunan görüşün de aşamadığını kitabın 

521  Stephen Jay Gould, Is A New and General Theory of Evolution Emerging, (ed: 

Michael Ruse, ‘But is it Science?’ içinde), Prometheus Books, New York (1996), s. 

187-188.

---