Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 20,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycanda maşınqayırmanın yaranması 512
neftçıxarma işləri və qazma avadanlığı istehsalının texnoloji təminatı üçün mühəndislər hazırlanmağa başlanmışdır. 1932-ci ildə Azərbaycan Sənaye İnstitutunda “Metalların soyuq emalı” kafedrası yaradılır və onun rəhbərliyi F.Yaroşevskiyə həvalə olunur. 1942-ci ildən bu kafedra “Maşınqayırma texnologiyası” adlanır. 1950-ci ilin dekabr ayında mexanika, dəmiryol nəqliyyatı və tikinti fakültələrinin bazasında Azərbaycan Politexnik İnstitutu yaradılır. Dos., t.e.n. F.Yaroşevski, dos., t.e.n. Semyanin və t.e.n. Sultanovdan ibarət müəllim tərkibinə malik olan “Maşınqayırma texnologiyası” kafedrası artıq ixtisas kafedrasına çevrilmiş və bu ixtisas üzrə mühəndislər hazırlamağa başlamışdır. 1950-ci ildə bu ixtisas üzrə müxtəlif kurslarda 123 tələbə təhsil alırdı. “Maşınqayırma texnologiyası” ixtisası üzrə son 50 ildə hazırlanmış mütəxəssislərin sayı şəkil 3.43-də verilmişdir. Buradan göründüyü kimi, 60 − 80-ci illər arasında mühəndis hazırlığı bu sahəyə artan tələbatla bağlı olaraq sürətlə artmış və 90-cı illərdə başlayan böhrandan sonra aşağı düşmüşdür. 1951 − 96-cı illərdə Azərbaycanda bu ixtisas üzrə 15527 tələbə təhsil almışdır [3.30]. “Maşınqayırma texnoloğiyası” kafedrasında aparılan çoxsahəli elmi- tədqiqat işləri yeni kafedraların yaradılması üçün zəmin yaratmışdır. Yeni mühəndis hazırlığına yönəldilmiş bu kafedraların siyahısı cədvəl 3.2-də verilmişdir. Yeni kafedraların yaranması maşınqayırma ixtisası üçün maddi-texniki bazanın möhkəmləndirilməsi, mütərəqqi fənlərin tətbiqi və elmi-pedaqoji kadrların hazırlığı üçün əlverişli şərait yaratmışdır. 1950-ci ildən 1970-ci ilə qədər bu sahədə 14 nəfər texnika elmləri namizədi, sonrakı 30 ildə 55 nəfər texnika elmləri namizədi və 10 nəfər texnika elmləri doktoru yetişmişdır. 1993-cü ildən başlayaraq Azərbaycanda çoxpilləli təhsil sisteminə keçidlə əlaqədar olaraq “Maşınqayırma və material emalı” istiqaməti üzrə bakalavr hazırlığına başlanmışdır. 1997-ci ildən etibarən isə Azərbaycan Texniki Universitetində magistratura açılmış və bu ixtisas üzrə magistr hazırlığı həyata keçirilmişdir.
Azərbaycanda maşınqayırmanın yaranması 513
Cədvəl 3.2. Respublika sənayesində əsas məhsul növləri istehsalının durumu [3.31]. Məhsulun növü 1990 1992
1993 1994
1995 1996
1997 Enerji kompleksi Elektrik enerjisi, mlrd. kVt.s
13,2
19,6 19,1 17,6
17,0 17,0
16,8 Neft və qaz kondensatı, mln. t 12,5 11,1
10,3 9,6
9,2 9,1
9,1 Təbii qaz, mlrd. m 3
7,9 6,8
6,4 6,6
6,3 6,0
Metallurgiya sənayesi Dəmir filizi, min t
360
374
4
1,5
3,9
3,2 Polad borular, min t 493
260 146
31 9,9
3,1 3,0
Maşınqayırma kompleksi Mancanaq dəzgahları, min ədəd
2,9
1,9
0,3
0,06
0,07
0,07 Dərinlik nasosları, min ədəd 57,0
55,1 52,7
29,2 23,8
15,0 15,7
Dərinlik quyu ştanqları, min ədəd 527
393 161
35 0,5
00 17,7
Fontan armaturları, min ədəd 6,5
4,6 6,8
1,6 0,7
0,5 0,6
Elevatorlar, min ədəd 2,1
1,2 1,3
0,4 0,2
0,2 0,6
Atmaya qarşı qurğular, dəst 365
241 113
42 15
5 7 Yuyucu aqreqatlar, ədəd 764 216
170 72
50 36
51 Sınaq aqreqatları, ədəd 885 452
246 82
92 17
27 Təmir aqreqatları, ədəd 485 252
253 174
37 38
60 Elektrik mühərrikləri, min ədəd 4860 1637
1355 834
512 339
416 Güc transformatorları, min kVt 1996 651
226 97
56 124,5
116,7 Kompressorlar, min ədəd 1000,4 839
976,7 392,2
57,8 10,2
9,6 Soyuducular, min ədəd 330 223
228 97
25 6,8
0,1 Kondisionerlər, min ədəd 309 268
179 119
64 78,8
16,5
Yüklə 20,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|