Microsoft Word Azerbaycan dili haqqinda doc

 
109
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
BƏD  ÜSLUB 
Bədii üslub – milli bədii təfəkkürün ifadəsidir. Obrazlı, emosional nitq formasıdır. 
1. Bədii üslub ədəbi dilimizin  
    tarixində həmişə aparıcı  
    olmuşdur.  
3. Bədii üslubun ən vacib şərti və  
    ümumi cəhəti obrazlılıqdır.  
5. Emosionallıq (ekspressivlik) ilk  
    növbədə obrazlılıqdan yaranır.  
2. Funksional imkanların genişliyinə  
   görə bədii üsluba ədəbi-bədii dil də  
   deyilir
.  
4. Bədii üslubun obrazlılığı fonetik,  
   leksik, həm də qrammatik səviyyədə  
   özünü göstərir.  
6. Obrazlı nitq həm də emosional  
    (ekspressiv)  nitqdir.  
Fonetik səviyyədə bədii üslubun göstəriciləri 
alliterasiya 
assonans 
təkrar 
intonasiya 
Eyni samit səslərin 
təkrarı:  
Yaxşılığa yaxşılıq hər 
kişinin işidir, yamanlığa 
yaxşılıq nər kişinin 
işidir. 
y, ş samitləri 
Eyni sait səslərin təkrarı: 
Azacıq aşım, ağrımaz 
başım. 
 
a, ı saitləri 
Ritmik (fonetik) təkrar:  
Edəməm tərki Füzuli 
səri-kuyin yarın, 
Vətənimdir, 
vətənimdir,  
Vətənim 
Vətən sözü  
Ş
erin və ya cümlənin 
xüsusi intonasiya ilə 
oxunmasıdır.  

---

 
110
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
BƏD  ÜSLUBUN LEKS K SƏV YYƏDƏ GÖSTƏR C LƏR  
1. Epitet 
2. Təşbeh 
3.  stiarə 
4. Mübaliğə 
5. Kinayə 
6. Frazeoloji birləşmələr 
7. Omonimlər 
8. Sinonimlər 
9. Antonimlər 

---

 
111
 

---

 
112
 
BƏD  ÜSLUBUN QRAMMAT K SƏV YYƏDƏ GÖSTƏR C LƏR  
1.  nversiya (söz sırasının 
qəsdən pozulması)  
2. Qeyri-normativ quruluşlu 
cümlələr 
3. Ellipsis (sözlərin və ya 
şə
kilçilərin ixtisarı) 
BƏD  ÜSLUB ÖZÜNÜ GÖSTƏR R 
1. Şeir dili formasında 
2. Nəsr dili formasında 
3. Drammaturgiya dili 
formasında 
Müəyyən ahəngə, ölçüyə 
və bölgüyə malik olan və 
qafiyələnən 
Müəyyən süjetə malik olan 
təhkiyənin – hekayə, povest, 
roman dilidir. 
Monoloq və dialoqlardan 
ibarət olan səhnə əsərinin 
dilidir. 

---

 
113
 
 
SÖZÜN POET k FUNKS YASI (POET ZM) 
Sözün mətndə bədii vəzifə daşımasına, obrazlı şəkildə işlənməsinə sözün poetik funksiyası deyilir. 
1. Mətndə poetik funksiya daşıyan söz və ya 
ifadə poetizm adlanır. 
3. Yumşaq çörək, yumşaq oturacaq – yumşaq 
informativ vəzifə daşıyır.  
5. Bədii söz, əsasən, məcazi mənada işlənir və güclü  
emosiya, bədii təəssürat yaradır.  
7. Bir çox sənətkarlar sözdən məharətlə istifadə yolu ilə 
güclü poetizmlər yaratmışdır.  
9. Sözün bədii imkanlarına “sözün sehri”, “sözün estetikası” 
da  deyilir.  
2. Sözün poetik funksiyası onun informativ 
(məlumat səciyyəli) vəzifəsindən fərqlənir. 
4. Yumşaq ürək, yumşaq xasiyyət – yumşaq poetik 
funksiyalı sözdür. 
6. Sözün bədii imkanlarının genişliyi birbaşa söz 
ustalarının istedadı və yaradıcılıq qabiliyyəti ilə bağlıdır.  
8. Zaman keçdikcə ayrı-ayrı poetizmər hamı tərəfindən 
mənimsənilir və tədricən informativ səciyyə daşıyır: şirin 
arzu.  
10. Sözün köməyi ilə bütöv bir sənəd sahəsi – bədii ədəbiyyat 
yaranmışdır.  

---

 
114
BƏD  TƏSV R VƏ  FADƏ VAS TƏLƏR  (MƏCAZLAR) 
Sözün poetik funksiyası ən çox bədii təsvir və ifadə vasitələrində - məcazlarda özünü göstərir. Məcazlar 
birbaşa deyil, məcazi mənada işlənən söz və ifadələrdir. 
1.  Epitet  (bədii  təyin)  –  Əşyanın  əvvəlinə  artırılır  və 
onun  müəyyən  bir  əlamətini  bildirir.  Epitet  adı 
təyinlərdən fərqli olaraq, məcazi mənada işlənir:  
dərin quyu – dərin təyindir 
dərin məna – dərin epitetdir 
3.  stiarə (metafora) – “köçürmə” deməkdir. Bir əşyanın 
ə
lamətinin başqa əşya üzərinə köçürülməsinə deyilir. 
Təşbehdən fərqi ondadır ki, bənzəyən və bənzədilənin 
yalnız biri iştirak edir. Göy kişnədi.  
5. Kinayə - sözün zahirən müsbət, əslində mənfi mənada 
işlənməsidir: ağılsız adam alim deyəndə: 1) yumorlu 
kinayə: Çox ürəkli adamsan (qorxağa müraciət); 2) Satirik 
kinayə: Xalqın halına ağlamaqdan gözün çıxıb (Xalqı 
vecinə almayana müraciət) 
2. Təşbeh (bənzətmə) – Bir əşyanın özündən 
qüvvətli başqa bir əşyaya bənzədilməsinə deyilir. 
Təşbehdə adətən 4 ünsür olur: bənzəyən, 
bənzədilən, qoşma, bənzətmə əlaməti. Qız sərv 
kimi ucadır. Bu müfəssəl təşbehdir. Son iki
 
ünsürün iştirak etmədiyi təşbeh mükəmməl 
təşbehdir.  
4. Mübaliğə - Əşya və hadisənin həddindən artıq 
ş
işirdilməsinə deyilir. Daha çox folklorda, klassik 
ə
dəbiyyatda işlənir.  
Nəsrəddin quşlar qanad çalır.  
Epitet, təşbeh, istiarə, eləcə də, metonimiya 
(addəyişmə), sinekdoxa, simvol-bədii təsvir 
vasitələridir. Mübaliğə, kinayə, eləcə də sual, təzad, 
təkrir, inversiya-bədii ifadə vasitələridir.  

---