363
Beynəlxalq Təşkilatların Rolu
Haşiyə 22.1. Beynəlxalq Təşkilatların siyahısı və onların Web saytları
Asian Development Bank
htt p://www.adb.org/Anti corrupti on/unit.asp
Asian Organisati on of Supreme Audit
Insti tuti ons
htt p://www.asosai.org
Asian Parliamentary Assembly
htt p://www.asianparliament.org
Council of Europe
htt p://www.consilium.europa.eu
European Bank of Reconstructi on and
Development
htt p://www.ebrd.com
European Commission
htt p://ec.europa.eu
Financial Acti on Task Force (FATF)
htt p://www.fatf -gafi .org
Geneva Centre for the Democrati c Control of
Armed Forces
htt p://www.dcaf.ch
Global Facilitati on Network for Security Sector
Reform (GFN-SSR)
htt p://www.ssrnetwork.net
Global Organisati on of Parliamentarians
Against Corrupti on (GOPAC)
htt p://www.gopacnetwork.org
Group of States against Corrupti on (GRECO)
htt p://www.coe.int/t/dghl/monitoring/
greco/
Inter-American Development Bank
htt p://www.iadb.org
Internati onal Associati on of Judges
htt p://www.iaj-uim.org
Internati onal Associati on of Prosecutors
htt p://www.iap-associati on.org
Internati onal Bar Associati on
htt p://www.ibanet.org
Internati onal Chamber of Commerce (ICC) Anti -
Corrupti on Commission
htt p://www.iccwbo.org/policy/anti corrupti on
Internati onal Commission of Jurists
htt p://www.icj.org
Internati onal Monetary Fund
htt p://www.imf.org
Interpol htt p://www.interpol.int
North Atlanti c Treaty Organisati on (NATO)
htt p://www.nato.int
Organisati on for Economic Cooperati on and
Development (OECD)
htt p://www.oecd.org
Organisati on of American States
htt p://www.oas.org
Organisati on for Security and Co-operati on in
Europe (OSCE) Coordinator on Economic and
Environmental Acti viti es
htt p://www.osce.org/eea
364
Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu
Parliamentary Assembly of the Council of
Europe (PACE)
htt p://assembly.coe.int
Transparency Internati onal
htt p://www.transparency.org
United Nati ons
htt p://www.un.org
UNICORN htt p://www.againstcorrupti on.org
United Nati ons Offi
ce on Drugs and Crime
(UNODC)
htt p://www.unodc.org
United Nati ons Development Program
htt p://www.undp.org
World Bank
htt p://www.worldbank.org
World Trade Organisati on
htt p://www.wto.org
WTO Working Group on Transparency in
Government Procurement
htt p://www.wto.org/english/tratop_e/
gproc_e/gproc_e.htm#plurilateral
İçtimai dəstək və monitorinq. Bir çox beynəlxalq və qeyri hökümət
təşkilatları həm siyasi, həm də sosial təzyiq metodlarından istifadə edərək
içtimaiyyət arasında maarifl əndirmə və anti-korrupsiya tədbirlərinin aparıl-
masına çalışırlar. BŞ-özünün 90 ölkədə özəkləri və beynəlxalq şəbəkəsi ilə
bu sahədə irəlidə gedir. Onun səyləri digər təşkilatlarla, məsələn UNICORN
adlı treyd yunion təşkilatı ilə və azad və ədalətli rəqabətlə xarakterizə olunan
və məhsuldar işləyən qlobal iqtisadiyyatı dəstəkləyən biznes assosiasiyası
olan Beynəlxalq Ticarət Palatasının(BTP) fəaliyyəti ilə tamamlanır. BTP-nın
Anti-Korrupsiya Komissiyası mövcuddur və onun əsas məqsədi biznesdə
özünü tənzimləməyə kömək edib dələduzluq və rüşvətxorluğa müqavimət
göstərmək və korrupsiyaya qarşı mübarizədə beynəlxalq təşəbbüslərə işgüzar
ideya və fi kirlər irəli sürməkdir.
Müdafi ə Sektoru ilə Əlaqə
Korrupsiyanın səmərəli idarəçiliyə birbaşa təhlükə olduğunun müdafi ə
sektoru tərəfi ndən dərk edilməsi iqtisadi inkişafl a məşğul olan təşkilatların
fi kri ilə paralellik təşkil edir. Mərkəzi və Şərqi Avropada Sülh Naminə
Tərəfdaşlıq proqramı bu vəziyyəti çox yaxşı əks etdirir. 1990-cı illər, post
kommunist ölkələrinin sürətlə demokratik, azad bazar transformasiyaları
edəcəkləri ümidli illər idi. Ordu-Ordu münasibətləri həmən prosesi tamam-
layaraq, hərbi peşəkarları sülhməramlı və humanitar yardım kimi ümumi
məsələləri həll emək üçün bir yerə gətirdi. O zaman əməkdaşlıq və yardım
proqramlarını həyata keçirmək üçün bir nömrəli məsələ qarşılıqlı əlaqə im-
kanları (interoperability)idi, yəni birgə əməliyyatlarda çiyin -çiyinə fəaliyyət
göstərmək üçün hərbi qüvvələrin ümumi anlamı,prosedurlara və texniki im-
365
Beynəlxalq Təşkilatların Rolu
kanlara sahib olmaları idi. Bu baxımdan hərbi qüvvələr üzərində demokratik
nəzarətə ayrı məsələ kimi, geniş mənada, əməliyyat nəzarəti kimi baxılırdı.
Sonrakı on illik, əməliyyat qarşılıqlı əlaqə mexanizmlərinin inkişafı ba-
xımından əhəmiyyətli dərəcədə uğurlu olmuşdur. Lakin 90- cı illər keçdikcə
aydın oldu ki, qarşılıqlı əlaqə işin ancaq yarısıdır, ikinci yarısı isə hərbi trans-
formasiyadır, yəni, müasir əməliyyatların tələblərinə cavab verən yeni hərbi
qabiliyyətlərin və metodların inkişafıdır. Transformasiyaya doğru bu gediş
9/11 –dən sonra, anti-terrorizm missiyaları getdikcə mühüm xarakter aldıqdan
sonra, daha da sürətləndi. Qarşılıqlı əlaqə imkanlarından fərqli olaraq trans-
formasiya sadəcə “ordu-ordu” münasibətlərinə şamil edilə bilməzdi. Əksinə,
o, strategiyaya yeni baxışın, yenilikci planlaşdırmanın və büdcə resursları-
nın artırılması ilə irəli aparılmalıdır. Operativ baxımdan mülki demokratik
nəzarətin effektiv şəkildə yerində olduğu hallarda da (yəni ali baş komandan
prezident olduğu halda) siyasi,planlaşdırma,resurs ayırmalarına və.s. məsul
olan müdafi ə strukturları hələ də bir çox ölkələrdə zəif idilər.Hərbi maraqları
istiqamətləndirən və ya ona lobbiçilik edən təsirli Mülkü Müdafi ə Nazirli-
yi olmadıqda, ordu (və hərbi büdcələr) öz ətalətinin və siyasi sinifi n milli
təhlükəsizlik məsələlərinə laqeydliliyinin qurbanı olur.
Bu hal təhlükəsizlik sektoru idarəçiliyi məsələsini hərbi əməkdaşlığın
gündəminə gətirir - və bu tendensiya 2004-cü ildə NATO-nun Sülh Naminə
Tərəfdaşlıq Müdafi ə İnstitutlarının Qurulması proqramının qəbul edilməsi
ilə təsdiq olundu. Qabaqcıl idarəçiliyin müdafi ə əməkdaşlığı gündəmində
möhkəm yer aldığı halda, korrupsiyaya qarşı mübarizənin lazımi diqqət al-
ması zamanın hökmü idi, və bu NATO-nun “Dürüstlüyün Təmin edilməsi
və Korrupsiyanın Azaldılması” proqramı formasında meydana gəldi (bu
toplunun sponsoru). Bu proqram korrupsiya ilə mübarizəni islahat prose-
sinin əhəmiyyətli hissəsi kimi görür və diqqətini təsirli hərbi idarəetmənin
həlledici elementlərinə, dürüstlüyün müsbət dinamikasının inkişaf
etdirilməsinə,şəffafl ıq və məsuliyyətə yönəldir.
Seçilmiş Təşkilatlar və Proqramlar
Korrupsiyaya qarşı BMT-nin rolu 2005-ci il Dekabrında qüvvəyə minən
BMT-nin Korrupsiya üzrə Konvensiyasınn yerinə yetirilməsi ətrafında
mərkəzləşmişdir. Konvensiya korrupsiya üzrə qlobal dilin hazırlanmasına və
ardıcıl yerinə yetirmə strategiyaları üçün təsirli qiymətləndirmə göstəriciləri
sisteminin hazırlanmasına çalışır. O korrupsiya ilə mübarizə üçün dörd
punktan ibarət, o çümlədən, önləyici tədbirlər, kriminalizasiya, beynəlxalq