153
Almaz BAYRAMOVA
İstifadə edilmiş ədəbiyyat
Kirzıoğlu M.Faxreddin. Dede Korkut oğuznameleri, I kitab, Burhanettin
Erenler Matbaası, İstanbul, 1952, 132 s.
Bayramov A. Kitabi-Dədə Qorqud və Qafqaz, 123 s
B.Ə.Budaqov , Q.Ə.Qeybullayev.Ermənistanda Azərbaycan mənşəli topo-
nimlərinin izahlı lüğəti Bakı. 1998, 452 səh.
Ə.Ələkbərli. Qərbi Azərbaycan,II cild.Zəngibasar-Gərnibasar və Qırx-
bulaq mahalları (Zəngibasar,Qəmərli və Ellər rayonları) Bakı: Ağrıdağ,
2002,736s.
İ.Bayramov. Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Bakı.
2002,696s.
T.Əhmədov, Azərbaycan toponimlərin əsasları,
Kitabi-Dədə Qorqud.Tərib edən: H.Araslı, rəssamı M.Abdullayev,
Bakı,Gənclik,1977,184 səh.
İ.Bayramov, “Kitabi-Dədə Qorqud” dakı Altuntaxt toponimi, “Kitabi-Də-
də Qorqud” dastanınım 1300 illiyə həsr olunmuş elmi-nəzərin konfransın ma-
terialları,№1,Bakı:1999, səh.61-68
A.Bayramov, “Kitabi-Dədə Qorqud”la bağlı tarixi yer-yurd adlarımız,
“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanınım 1300 illiyə həsr olunmuş elmi-nəzərin
konfransın materialları,№1,Bakı:1999, səh.45-60
İrəvan əyalətinin icmal dəftəri.(Tərtibçilər: Z.Bünyatov və H.Məmmədov
(Qaramanlı).Bakı: Elm, 1996,275 səh.
С.Ереванци. Джанбр.Москва.1958.398 стр.
“Kitabi-Dədə Qorqud” (tərtib edənlər: F.Zeynalov və S.Əlizadə), Bakı,
“Yazıçı”, 1988, 265 səh
Ş.Cəmşidov,Kitabi-Dədəm Qorqud, Bakı:Elm,1999, 680 səh.
СМОМПК, вып.27, Тифлис, 1900
Шопен И.И. Исторический памятник состояния Армянской области в
ee присоединения к Российской империи, СПб, Типография Импера-
торский Академии Наук. 1852, 1231 с.
16. İ.Bayramov. Qərbi Azərbaycanın toponimlər sistemi. Bakı: Elm,
2005,432səh.
154 “Kitabi-Dədə Qorqud” Dastanında İrəvan Xanlığı Toponimləri
17. H.Rəhimoğlu, Silinməz adlar, sağalmaz yaralar, Bakı:Yazıçı,1993,400
səh.
18. Almaz Ülvi (Binnətova Almaz Qasım qızı)//Göyçə mahalı Kəsəmən:
bir kəndin tarixindən səhifələr (Elmi-tarixi qeydlər, portret-publisistik dü-
şüncə,Nəsil-Şəcərələr), I kitab, CBS, 2011, 592 səh.
19. 525-ci qəzet. 3. sentyabr, 1998
20. M.Kalankatuklu, Albaniya tarixi, Bakı:Elm, 1993,235 səh.
21. R.Eyvazova, Əfqanıstanda türk mənşəli toponimlər, Bakı, Elm,1995,244
səh.
22. İ.Bayramov, Göyçə gölü hidronimi haqqında. Pedoqoji Universitetin
xəbərləri, N.Tusinin 800 illiyinə həsr olunmuş elmi konfransın materialları,
Bakı:2002, 197-204
23. Məhərrəmov Q., Məhərrəmov İ. Başı dumanlı Göyçə, Gəncə: 2007
24. Bağırov A. Naxçıvan toponimləri, Bakı: Nurlan, 2008, 336 səh.
25. Eyvazlı Ə. Naxçıvan qədim türk torpağıdır. Bakı: Səda, 2004, 124 səh.
26. M.Seyıdov. Azərbaycan xalqının söykökünü düşünərkən. Bakı.1989, 496
səh.
27. P.Xəlilov, “Kitabi-Dədə Qorqud” intibah abidəsi,Bakı: Gənclik, 1993,
176 səh.
28. S.Babayev. Naxçıvanda “Kitabi-Dədə Qorqud” toponimləri. Bakı
“XXI”YENİ NƏŞLƏR EVİ.1999,224 səh., şəkilli.
Borçalı Ümumtürk Kulturolojı̇ və Sosı̇al Məkanındə
Asif BAYRAMOV
1
Zaman-zaman istər Asiya, istər Avropa, istərsə Afrikanın küzey torpaqları
boyunca löyün-löyün dövlət və imperiyalar qurmuş azman türk ulusu, həm
də batıdan doğuyadək ayrı-ayrı etnos və xalqlara toplum birliyinin ən ali for-
ması olan dövlətçilik şüuru, siyasi mədəniyyət bəxş etmiş, siyasi kültür bi-
lincini ara vermədən bir coğrafi məkandan digərinə daşımış, sivil düşüncənin
tarixən nəinki yaradıcılarından və daşıyıcılarından olmuş, habelə bu şərəflı
tarixi missiyasını bu gün də çiyinlərində daşımaqda davam etməkdədir. Lakin
yalnız coğrafi baxımdan deyil, həm də mənəvi baxımdan azman olan bu türk
dünyasının, nə yazıqlar ki, hələ də tənhalıqda qalan, öz doğma torpağında
qərib kimi yaşayan və bəzən az qala unudulmuş yavruları qalmaqdadır. Bu
yavrular sırasında özündə türk ruhunun bütün özəlliklərini bu günədək şərəf-
lə və göz bəbəyi tək qoruyaraq yaşadan Borçalı adlı ulu bir türk yurdu da
vardır. Borçalının tarixi ərazisi hazırda Azərbaycan və Gürcüstan dövlətləri
arasında keçid məntəqəsi olan “Sınıq Körpü”dən (xalq arasənda buna həm
də “Qırmızı Körpü” deyilir) başlayaraq, Kiçik Qafqaz sıra dağlarının qüzey
sınırları boyunca Şərqi Anadoluyadək uzanan bir zolağı əhatə edir. Bu əlve-
rişli geosiyasi mövqeyinə görə Borçalı tarixən Qafqazla kiçik Asiya arasında
istər məkanca, istərsə dil, mədəniyyət və dini baxımdan körpü rolunu oyna-
mış və bu səbəbdən Osmanlı imperiyası ilə İran imperiyası arasında vaxtaşırı
olaraq çəkişmə və mübarizə meydanına çevrilmişdir. Orta çağlarda xanlıq,
daha sonra sultanlıq, Çar Rusiyasının Qafqazı işğalından sonra isə 1880-ci
ildən etibarən onun tərkibində qəza statusunda fəaliyyət göstərən Borçalı bi-
rinci dünya savaşından sonra Osmanlı dövlətinin əlverişsiz durumundan və
Azərbaycan dövlətinin yenicə suverenlik qazandığı üçün gücünün zəifliyin-
dən sui-istifadə edilərək Qərb və Rusiya havadarlarının köməyi ilə Ermənis-
tan və Gürcüstan dövlətləri tərəfindən qəsb edilmiş və bölünmüşdür. Hazırda
Borçalının tarixi torpaqlarının təxminən üçdə biri Ermənistan, qalan qismi
isə Gürcüstan dövlətinin tərkibində qalmaqdadır. İyirminci yüzillik boyunca
əlverişli olan bütün tarixi fürsətlərdən ustalıqla faydalanaraq Azərbaycanın
tarixi torpaqları hesabına Güney Qafqazda özlərinə dövlət quran ermənilər
bununla kifayətlənməmiş, həm də sovetlər dönəmində öz əzəli dədə-baba to-
paqlarında yaşayan azərbaycan türklərini mərhələlərlə çıxarmış və nəhayət,
1 Dr, Azerbaycan
Dostları ilə paylaş: |