173
Aslan TURLYBEK, Dinora ZHUMATAYEVA
Harita 1.
Hunların açmış olduğu “kuzey yolu”, daha sonra Avarlar, Sabarlar, Hazar-
lar, Bulgarlar, Peçenekler, Uzlar ve Kuman-Kıpçaklar tarafından takip edil-
miştir. Bunlar da tıpkı Hunlar gibi hâkimiyetlerini tesis etmelerine rağmen,
Avrupalı kültürle iç içe girmeleri sonucunda milli varlıklarını kaybettiler.
Hazar Denizi’nin güneyinden yapılan göçler baktığımızda, bu yol tarihin
çeşitli dönemlerinde Türkler tarafından defalarca denemesine rağmen o ka-
dar kolay olmamıştır. Buna engel olarak Türklerin karşısına çıkan ilk set ise
İran topraklarında kurulan güçlü devletler idi. Fakat Göktürklerin Bizans’la
işbirliği yaparak, Sasani Devlet’in sıkıştırmasıyla İran devleti zayıf düşmüş-
tür. Sonunda Araplar tarafından tamamen çökertilmiştir. Böylece Türkler için
yeni bir yol yani “güney yolu” açılmıştır. Bu yolu takip eden Türkler Orta
Doğu İslam ülkelerine hâkimiyetlerini tesis ettiler. Ayrıca 1071’deki “Ma-
lazgirt” savaşıyla Anadolu’nun kapıları Türklere açılarak, sonunda Anadolu
toprakları Türkler tarafından fethedilerek, burada ebediyen bir vatan kurdular.
Sonuç
Türklerin tarih boyunca yaptıkları göçleri zaman-zaman kimliklerinin kay-
bolmasına neden oluyorsa, ikinci bir tarafta yeni bir vatan kurarak hâkimiyet-
lerinin zirvelerine ulaştıklarını da görmekteyiz. Neticede Merkezi Asya’dan
Batı Avrupa’ya kadar uzanan sahada Türkler hep kendi varlıklarını göster-
mişler ve daima kendilerinden söz ettirerek tarihe giren ender halklarından
biri olarak tarihe geçmiştir.
174 Türklerı̇n Anayurdu, Yayılmaları ve Göçleri
Kaynaklar
A.Zeki Velidi Togan, Bugünkü Türkîli Türkistan ve Yakın Tarihi, En-
derun Kitabevi
Ahmet Zeki Velidi, “Türkistan İsmi Sınırları ve Yüzölçümü Hakkında”,
Ed: Tülay Duran, Türkistan’ın Bağımsızlığına Hizmet Eden “Yeni Tür-
kistan”dan Seçilmiş Makaleler, Aydoğan Matbaası, İstanbul 2005
Amancolov K, Rahmetov K, Türkı Halıktarının Tarihı, Bılım Yayınevi,
Almatı 1996
Aslan Turlybek, Enver Paşa 1918 – 1922, Basılmamış Doktora Tezi, An-
kara 2013
Baheddin Öğel, İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Orta Asya Kaynak
ve Buluntularına Göre, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991
Denis Sinor, “Hun Dönemi”, Der: Denis Sinor, Erken İç Asya Tarihi,
Çev: Mete Tunçay, İletişim Yayınları, İstanbul 2000,
Dursun Yıldırım, “Türkler, Coğrafya ve Anayurtlar”, Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turk-
ish or Turkic Volume 4/8 Fall 2009
Gonca Bayraktar Durgun,
Şenol Durgun (Çev) İngiliz Gizli Servisi (MI5)’e Göre Turanlılar ve Pan-
Turanizm, Alter Yayınları, 3. Baskı
Gülşin Çandarlıoğlu, İslamga Deyıngı Türık Tarihı cane Madeniyetı, Ah-
met Yesevi Üniversitesi Yayınları, Türkistan 1999, s. 12.
http://www.google.kz/imgres?sa=X&biw=1366&bih=666&tbm=is-
ch&tbnid=9lCptIYIr8x3IM:&imgrefurl=http://undt.info/kavimler-gocu-
nun-sonuclari.html/&docid=bp7Jry9aObiw0M&imgurl=http://undt.info/
wp-content/uploads/kavimlergocu.jpg&w=800&h=563&ei=pzWSUpTAIY-
rIswby2oHIBw&zoom=1
Hüseyin Salman, “Türk Adı, Türklerin Anayurdu ve Göçleri”, Ed: Cemil
Öztürk, Türk Tarihi ve Kültürü, Peğem Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara 2007
İbrahim Hakkı, Orta veya İçasyanın Fiziki Coğrafyasına Bir Nazar,
Akşam Matbaası, İstanbul
İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, Boğaziçiyayınlarıi 14.Baskı, İs-
tanbul 1996
Laszlo Rasonyi, Tarihte Türklük, Türk Kültürü Araştırma Yayınları, 3.
Baskı, Ankara 1993
Mehmet Saray, Quzey va Güney Azarbaycan Türklarinin Tarihi, Şark-
Qarb Yayınları, Bakı 2010
175
Aslan TURLYBEK, Dinora ZHUMATAYEVA
Mustafa Cezar, Mufassal Osmanlı Tarihi Resimli – Haritalı, Türk Tarih
Kurumu Yayınları, 1. Cilt, Ankara 2010
Mustafa Kalkan, Orta Asya Türk Devletlerinde Ordu ve Savaş Strate-
jileri, KaynakYayınları, İzmir 1995
Ramazan Özey, “Türk Dünyasının Coğrafyası”, Yeni Türkiye Stratejik
Araştırma Yayınları, Yeni Türkiye, Sayı 53, Temmuz-Ağustos 2013
Saadettin Gömeç, Türk Kültürünün Ana Hatları, Akçağ Yayınları,
Ankara 2006
Salim Koca, Türk Kültürünün Temelleri II, Karadeniz Teknik Üniver-
sitesi Yayınları, Trabzon 2000
Yuvalı A, İmaşova N,
Calpı Türk Tarihi, Ahmet Yesevi Üniversitesi
Yayınları, Türkistan 2004
Türk-Oğuz Sanatında ve Dünya İnançlarında
Koyun Resimleri
Aydın ALIZADE
1
Eski çağlardan başlayarak bizim zamanımıza kadar koyun, koç görüntüle-
ri, heykelleri ve resimleri türk milletlerin yaşamında, sanatında ve dünyagörü-
şünde yerleşmistir. Batı türklerinin (oğuzların) yaşayan erazilerinde (Türkiye,
İran, Güney Kavkasiya) bunlara rast gelinir. Örneğin arkeolojik kazılarda bu
yerlerde koyun heykelleri bulunmaktadır. Öylece çağımızda Koç, Çobanoğlu
gibi soyadla da rast gelinir, bu soyadlarla ilişkili armalar ve resimler de çizilir.
Dünya dinlerinde ve sanatında da çoban-koyun-sürü alegorik sembollerine
sıkça rastlanır: bir yandan yöneltici olan tanrılar ve peygamberler, diğer yan-
dan ise sürü gibi anlaşılan insan kitlesi. Koyunların arasında düz yolda olan
(çobana tabi olan) insanlar ve yollarını sapmışlar vardır. Yollarını sapmışlar
Tanrının (veya tanrıların) yoluyla gitmeyen insanlardır ve onlar karanlıkta
olan adamlar olarak tasavvur edilir. Bu tür tasavvurlar en eski zamanlarda
oluşmuştur ve modern dinlerde de mevcuttur.
Arkeolojik kazılarda antik Mezopotamya’da tanrıların tapınaqlarının yı-
kıntılarında koyun heykelleri bulunmuştur. Onlar dini törenlerde kullanılı-
yordu. Örneğin, New York’un Metropolitan (solda) ve Londra’nın Britanya
(sağda) müzeleri numuneleri olan bu koyun başları Sümerin Uruk kentinin
tapınaqlarının yıkıntılarında bulunmuştur (M.Ö. 3300 -3100 yıllar). Belki de
bu koyunlar tanrılaralara kesilmiş hayvanları sembolize ediyordu.
1 Prof. Dr., Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi
Dostları ilə paylaş: |