X V iii bob. R o to r LI nasoslar
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
r c o s fi-
ecosq>
(18.7) Plastinkaning ish qismi h = x - ( r - e )
(18.8) bo‘lsa, (18.7) ni (18.8) ga qo‘yib, quyidagini hosil qilamiz: 2.44 - nism. Plastinkali nasoslar uchun ish hajmini hisoblashga h = r cos/? - e c o s tp - ( r - e ) = e(l - c o s p ) + /-(cos/? - 1) Rotorli plastinkali nasoslarda d r qiymati juda kichkina, shuningdek, p ~ 0 va sosp ~ 0
bo‘lgani uchun: /1 = e ( l - c o s ^ ) . ( 1 8 . 9 ) Rotor
dq> burchakka aylanganda so'rish bo‘shlig‘idan haydash bo‘shlig‘iga uzatilgan suyuqlik hajmi
bo‘ladi. Bunda b - rotoming eni; r - rotoming radiusi. ( 1 8 . 1 0 ) ni
0 bilan
2iz oraligida integrallab, rotoming ish va u hajmini orqali nisbiy nazariy so‘rishini hisoblash mum-
0
i)dq> = 4mrb0„„ = q„n = 4mrbn ( 1 8 . 1 1 ) 0 0 Nasoslaming hajmiy FIK hisobga oladigan zishlanishlardan moy sirqishini, plastinkalar qalinligi
ni, ulaming soni z ni ko‘zda tutib, rotorli-plastinkali nasoslaming o ‘rtasha so‘rishi aniqlanadi:
bu yerda Qn „ - nisbiy, nazariy so‘rish. Vintli nasoslarda ish hajmi =
ga teng
bu yerda S — tashqi ko‘ylak (rubashka) va vintlar kesim yuzalarining ayirmasiga teng boMgan chuqurchalar yuzasi;
vint kesmasining qadami. Har xil profillar uchun yuzani quyidagicha hisoblanadi.
s - u 4 < Ш 4 > Vint kesimining qadami esa: h = j d T ( 1 8 . 1 5 ) bunda
d r - etaklovshi vintning asosiy aylanasi diametri. Yuqoridagilami hisobga olib
ni topish va undan foydalanib vintli nasosning n aylanishiga mos nazariy so‘rishi Qn „ ni
aniqlash mumkin: Q„„ =
Ч„п - 4.14rfr (18.17) Agar vintlar va nasos korpusi orasidagi radial tirqishlardan suyuqlikning sirqib ketishini
]h hisobga olsa, vintli nasoslarning amaliy so‘rishi Q b=ri& „.„=W 4ntix
(18.18) g ateng bo‘ladi. Radial-porshenli nasoslarda ish hajmi q„ = z ~ 2 e
(18.19) va so‘rish formulalar bilan hisoblanadi. Q = t l 2e— z —
(18.20) n
4 60 Ж Р2
, bunda z - porshenlar soni; 2e - porshen yuli (e - ekssentritet); —— porshenning yuzi. So‘rishning o ‘zgarishi ekssentritet
ga bog‘liq b o ‘lib, uning ishorasiga qarab suyuqlik yo‘nalishi (rotoming aylanish yo‘nalishi o ‘zgarmaganda ham) o ‘zgarib, xaydash teshigi so‘rish, so‘rish teshigi esa haydash teshigi bilan almashadi. Agar
ni emar bilan almashtirsak (18-21) 4
max (18.22)
bo‘ladi. Bu yerda Ue =
boshqarish parametri (nisbiy ekstsentritet у 0 dan ±1 gacsha ^max o‘zgaradi. Ekstsentrik plunjerli nasoslarda valning bir to ‘la aylanish vaqtida ish hajmi q = 2e5
(18.23) boMadi; bu erda S - plunjeming ish yuzi, m2. Nasosning to ‘liq so ‘rishi: 0 = V, — , m3/s (18.24) '6 0 0
bu yerda z - ish silindrlari soni; n - valning bir minutdagi aylanishlari soni; =0,75 + 0,95 - nasosning hajmiy FIK. Aksial-porshenli nasosda maksimal ish hajmi
4
va so‘rish miqdori quyidagicha bu yerda Ur =
boshqarish parametri; D ' - silindrlar o ‘qlari joylashgan aylana dia metri; у - yotiq diskning gorizont bilan hosil qilgan burchagi
=20°).
2.36-§. Hajmiy nasoslaming xarakteristikalari va nasosning tarmoqqa ishlashi Hajmiy nasoslaming xarakteristikalari markazdan qoshma nasoslamikidan bu tunlay farqlanadi. Buni ko‘z oldimizga keltirish uchun aw al hajmiy nasoslaming bosim xarakteristikasi H=f(Q) na quramiz. Nasosning nazariy bosimi aylanish soni o‘zgarmas (и = sonst) boMganda 2.45-rasmda tasvirlangandek bosim
o ‘qiga parallel to‘g‘ri chiziq
bilan ifodalanadi. Bunday bosim
xarakteristikalari barcha
hajmiy va rotorli nasoslarga ham
tegishlidir. Bundan qat’i nazar bosim xarakteristi- kasiga ega bo‘lgan bu nasoslarda nazariy bosim cheksiz katta miqdorga intiladi.
Nasosning haqiqiy so'rishi sarfi bosimga bogMiq bosimi xarakteristikasi boMib, uning ortishi bilan turli hajmiy yo‘qotishlar ortib ketadi. Markazdan qoshma nasoslarda haydash trubasidagi berkitkichni so‘rish yoMi bilan (bir xil aylanish sonini saqlagan holda) turli sarf va tegishli xarakteristikalarini olgan edik. Hajmiy nasoslarda esa berkitkichni yopib borgan sari uning oldidagi bosim ortib boradi, lekin sarf juda kam o‘zgaradi. Bu o ‘zgarish ham bosimning ortishi natijasida suyuqlikning tirqishlardan sirqib ketishi hisobiga boMadi. Bu esa o‘z navbatida bosimning juda oz miqdorga kamayishiga olib keladi Shunday qilib, hajmiy nasoslaming haqiqiy bosim xarakteristikasi
2.44-rasmda tasvirlangandek, chapga biroz qiyalashgan bo‘ladi. Hajmiy yo‘qotishlar haqiqiy va nazariy sarflar farqidan iborat. Rotorli nasoslar ishida porshenli nasoslaming bosim xarakteristikalari yana ham qattiqroq bo‘Iadi, chunki porshen va silindrlami boshqa siqib chiqaruvchilarga nisbatan aniqroq ishlash mumkin va ularda tirqishlar kichikroq bo‘lib, katta bosimlarda yuqori FIK hosil qilishga yordam beradi. Hajmiy nasoslarda q u w a t xarakteristikasi (2.46- rasm, a) ham bosim xarakteristikasiga o ‘xshash bo‘ladi, lekin q u w at grafigining egriligi bosimnikiga nisbatan kattaroq bo‘Iadi. Buni quvvatni aniqlash formulasidan ko'rish mumkin. Bu formuladan m a’lumki, quw atning kamayishiga bosimning va so‘rishning kamayishi bir xilda ta ’sir qiladi. FIK xarakteristikasining qiyaligi q u w a t va xarakteristikalariga nisbatan kamroqdir (2 46-rasm, b). Gi drom ashinal aming maksimal FIK ga mos kelgan parametrlari optimal yoki nominal deyiladi. FIK >j> (0,85 -s- 0,9) ga teng bo‘Isa, nasoslar tejamli ishla- yapti deyish mumkin. Berkitkich butunlay
yopilganda, bosim oshib ketishi natijasida nasos qurilmasining 2.-M - rasm. Hajmi}* nambrning qut-iat « FIK !tarakti>ri*tikalari biror qismida buzllish SOdir bo'ladi. Shuning uchun ish xarakteristikalari ordinata o ‘qigacha davom ettirilmay, sarfning biror qiymatida uzilish bilan tugaydi. Hajmiy nasolaming kavitasiya xarakteristikalari markazdan qoshma nasoslar xarakteristikalari bilan ko‘rinish jihatidan o ‘xshash bo‘lib, miqdor jihatdan farq qiladi. Nasoslaming ish 2.47 -
ra s m . H a jm iy n a s o s l a m i n g tartibi yoki uning Q, N, H lari tashqi tarmoq xarakteristi- t r u b a i a r t a r m o g 'i g a is h la s h i kalariga va nasos xarakteristikasiga bog‘liq. Hajmiy nasoslaming ish nuqtasi ham markazdan qoshma nasoslardagi kabi grafik yo‘l bilan aniqlanib, nasosning bosim xarakteristikasi p„ —f(Qn) va tashqi tarmoq xarakteristikasi H=HT= aQ 2 yoki
p=Pd+yaQ2 ning kesishish nuqtasi В da bo‘ladi (2.47-rasm). Bu о 7 \ >
iili _____I____ Hr rasmdagi В' nuqta tashqi bosim ko‘paygan va gidrodvigatelga katta bosimli suyuqlik zarur bo‘lgan
> p j vaqtga mosdir. Bunda pd dvigatel bosimi, pd dvigatelning ko‘paygan bosimi. Ushbu rasmdan ko‘rinadiki, hajmiy nasoslarda kuch o‘zgargani bilan so‘rish deyarli o‘zgarmay
markazdan qoshma nasoslarda esa farq ancha sezilarli bo'ladi. Shuning uchun hajmiy mashinalar qattiq xarakteristikali va kurakli mashinalar yumshoq xarakteristikali deyiladi. 2.37§. R otorli nasoslam i boshqarish Yuqorida, markazdan qoshma nasoslarda so‘rishni boshqarishning bir nechta usullari qayd qilib o‘tilgan edi. Hajmiy nasoslaming tuzilishi xilma-xil bo'lgani uchun ularda boshqarish usullarini qo‘llash qiyin. Hajmiy nasoslarda so'rishni boshqarishga u bilan bog‘liq boMgan
parametrlami o ‘zgartirish yordamida erishiladi. Bu parametrlardan aylanishlar soni
ni hisobga olmasa ham bo‘ladi, chunki nasoslarda, asosan, boshqarilmaydigan qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron elektr dvigatellar qoMlaniladi. Ular boshqariladigan elektrodvigatellarga nisbatan tejamli va tuzilishi jihatdan sodda bo'ladi. Amalda hajmiy FIK ning kam o‘zgarishi sababli boshqarish faqat ish hajmini o ‘zgartirish bilan bajariladi. Ish hajmini o ‘zgartirishga nasos tuzilishiga konstmktiv tuzatish kiritib yoki konstmktiv tuzatishsiz bir nechta usul bilan erishiladi. Bu usullarga ekstsentritet e ni (plastinkali va radial-porshenli nasoslarda), shayba yoki silindrlar blokining og‘ish burchagi у ni (aksial-porshenli nasoslarda), ish silindrlari sonini (ekstsentrik, radial-porshenli va aksial-porshenli nasoslarda), tishlaming ilashish uzunligini (shestemyali nasoslarda) va hokazolami o'zgartirish kiradi. Ulaming har biri to ‘g ‘risida to ‘xtalib o ‘tamiz. a) E k stsen tritet
ni va < у ni so‘rish yoki porshen yo‘lini o‘zgartirish. Boshqariluvchi radial rotorli-porshenli nasos silindrlar bloki 2, porshenlar 3, taqsimlash qurilmasi 5, yo‘naltnruvchi silindr 4, ariqchalar a, b va silindmi blok 2 o ‘qiga nisbatan
=
21) kattalikka harakatlantiruvchi qurilmadan iborat (2.41-rasm). Taqsimlovchi vazifasini ishi bo‘sh (g‘ovak) va o ‘q bajarib, unga aylanuvchi silindrli blok joylashtirilgan. Aylanish paytida silindrlar o‘z ariqshalari bilan so‘rish kanalida a
va haydash kanali b ga navbatma-navbat ulanadi. Silindrlar neytral holatdan o ‘tayotganda uning ariqchalari zichlagich bilan berkitiladi. Porshenning kallagi
silindming ichki tomoniga markazdan qoshma kuchlar va yordamchi nasos uzatayotgan suyuqlik bosimi ta ’sirida siqiladi. Agar ekssentritet < 0 (2.42-rasm) bo'lsa, porshenlar silindr bo‘ylab yurib, silindrda ilgarilanma-qaytma harakat qiladi: bunda u aylanish markazidan qoshib so‘rishni va markazga tomon yurib, haydashni bajaradi. Agar e= 0
b o ‘lsa, radial siljish bo‘lmaydi va nasos suv uzatishni to‘xta tadi. Ekstsentritetning kattaligini va ishorasini o ‘zgartirib, so‘rishni va suyuqlik oqimi yo‘nalishini o ‘zgartirish mumkin. Bu nasosda ish hajmi va so‘rishni 121.6-paragrafda keltirilgan formulalar yordamida hisoblanadi. Aksial rotorli-porshenli nasoslar qiya shaybali yoki qiya silindrli blokidan iborat b o ‘ladi (2.43-rasm). Silindrlar bloki yoki shaybaning qiyalik burchagi
ning maksimal qiymati = 20 + 30°ga teng, bundan oshib ketsa, mexanik yo‘qotishlar ko‘payadi va silindrlar yeyilishi tezlashadi. Agar kishik bo‘lsa nasos to‘xtaydi. Burchakni o ‘zgartirib, faqat so‘rishni emas, balki nasosdagi suyuqlik yo'nalishini ham o ‘zgartirish mumkin. Утах paytidagi ish hajmi va so‘rish kattaligini 121-paragrafda keltirilgan formuladan k o ‘rish mumkin. Plastinkali nasoslarda so‘rishni boshqarish uchun ekstsentrisitetni o ‘zgartiriladi, bu plastinka yuradigan yo'lni o‘zgartiradi va hajm o ‘zgarishiga olib keladi.
Nasoslar ba’zan ko‘p silindrli bo‘ladi. Silindrlar soni 2 dan 5 gasha boradi. Ular bir tekislikda yoki aylana bo‘ylab joylashgan bo‘ladi. Nasoslarning ish hajmini o ‘zgartirish uchun mana shu silindrlardan bir nechtasini to ‘xtatish (agar kam sarf kerak bo‘lsa) yoki hamma silindrlarni ishga tushirish mumkin (agar katta sarf kerak bo‘lsa). Plastinkali nasoslarda boshqarish (2.37-rasm) plastinalar sonini 4 dan 12 gasha o ‘zgartirib amalga oshiriladi.
Shestemyali nasoslarda (2.36-rasm ) sarf yoki ish hajmi yetaklanuvchi va yetaklov chi shestemyalardagi tishlar soniga, ulaming ilashish uzunligiga bog‘liq. Tishlar qancha jips ishlasa, hajmiy y o ‘qotishlar kam b o ‘ladi, FIK yuqori bo‘ladi, lekin tez ishdan chiqadi. Sarfni kamaytirish zarur boMgan paytda tishlaming uzunligini qisqartirish mumkin. Buning uchun shestemyalar o ‘qlari orasidagi masofa uzaytiriladi. Yuqorida ko‘rsatilgan usullar nasos tuzilishiga konstruktiv tuzatishlar kiritilmasdan amalga oshirish mumkin boMgan usullardir. Bevosita nasos konstruksiyasini o ‘zgartirib, sarf boshqariladigan/usul - porshen diametrini o ‘zgartirishdir. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|