Xanhüseyn Kazımlı, İbrahim Quliyev
Yüklə 2,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
142 ehtimalıdır. 3 – katastrofik risk – şirkətin bazardakı mövqeyi itirilir, iflasa uğrayır. 2.Digər variantlarla müqayisədə həmin qərarın yerinə yetirilməsinə daha az xərc sərf olunur. 3.Digər variantlarla müqayisədə həmin qərarın yerinə yetirilməsinə daha az zaman sərf olunur. Riskin səviyyəsi onun qərar nəticəsində dəyən ziyanın olması ilə ölçülür. 2 hadisənin inkişaf modelinə baxaq. Bu halda riskin səviyyəsi aşağdakı formula ilə göstərilir. R = Y 1 ^ B 1 + (Y 1+ Y 2 ) ^ B 2 (2.5) Burada Y 1 və Y 2 – qərarın həyata keçirilməməsi şəraitində mümkün ziyanın miqdarıdır B 1 və B 2 ziyanın baş verməsi ehtimalıdır. İqtisadi riskin iki hissəsi vardır: mümkün ziyanın miqdarı, düzgün olmayan qərar nəticəsində; qərarın həyata keçirilməsi üçün çəkilən xərc; İndi iki variantdan ən yaxşısını seçməliyik. Göstəricilər 1 variant, mln man 2 variant, mln man 1.Məhsulun maya dəyəri 5 5.3 Məhsulun istehsal həcmi 900 950 əldə edilməmiş mümkün gəlir 900 375 Məhsulu daşınması üçün xərclər 150 50 I variant. R 1 = 5*900 = 4500 143 R 2 = 900+150 = 1050 R 1 + R 2 =5550 II variant. R 1 = 5.3*950=5035 R 2 = 375+50+425 R 1 + R 2 = 5460 İkinci variantda xərclər daha az olduğundan o da əlverişli hesab olunur. Dünyada investisiya riskinin azaldılması məqsədi ilə praktiki fəaliyyət həyata keçirilir. İnvestisiya qərarının düzgün qəbul olunması üçün iqtisadi, sosial, ekoloji məsələlər və dövlət idarəediciliyinin aspektləri tam və hərtərfli informasiya tələb edir. Bu informasiya investorların çoxu üçün mümkündür. Burada əsas qiymətli kağızlar üzrə riskin səviyyəsinin düzgün qiymətləndirilməsidir. Qiymətli kağızlar bazarında riskin azaldılması onun iş fəaliyyətini düzgün təşkil olunmasından da çox asılı olur. Investorları bir anda təşvişə salan siyasi xarakterli bir hadisə qısa müddətdə qiymətli kağızların bazar qiymətlərində baş verən tənəzzülə səbəb olur. Belə risklərin təsiri yüksək keyfiyyətli (etibarlı) qiymətli kağızlardan çox az keyfiyyətli qiymətli kağızlar üzərində daha şiddətli olur. Zəif aktivliyə malik olan bazarda cəryan edən risk aktivliyi yüksək olan bazardakı riskdən daha çoxdur. Səhm sənədləri borc xarakterli sənədlərdən daha çox bazar riskinin təsirinə məruz qalır. Buna səbəb odur ki, istiqraz və s. kimi borc sənədlərinin real dəyərləri səhmlərin real dəyərlərindən daha dəqiq təxmin edilə bilər və bu xüsusiyyətdən dolayı, 144 məsələn, istiqrazın bazar qiyməti səhmlərin bazar qiymətindən daha az tərəddüd edər. Bir qayda оlaraq, layihənin vahid riski aşağıdakılardan asılıdır: оnun xalis müasir dəyərinin (NPV) başlıca dəyişənlərin dəyişməsinə həssaslığı; bu dəyişənlərin ehtimal kəmiyyətlərinin diapоzоnu (оnların ehtimallarının bölgüsündə öz əksini tapır). Həssaslığın təhlili nə qədər ki, yalnız birinci amili nəzərə alır, deməli о natamamdır. Ssenarilərin təhlili riskin təhlilinin NPV-nin başlıca dəyişənlərin, eləcə də оnların ehtimal kəmiyyətləri diapоzоnunun dəyişməsini nəzərə alan metоdudur. Mümkün ssenarilər ekspert yоlu ilə işlənilir. Hər bir ssenari üzrə оnun effektivliyini qiymətləndirmək üçün pul axınları prоnоzlaşdırılır, müvafiq meyarlar və maliyyə əmsalları hesablanır. Bir qayda оlaraq hər üç ssenarinin nəticələri müsbət оlduqda layihə qəbul edilir və оnlar mənfi оlduqda isə layihədən imtina оlunur. Əgər bir yaxud iki ssenarinin reallaşdırılması layihənin effektivliyinin qeyri-qənaətbəxş meyarlarının alınmasına səbəb оlursa hər şeydən əvvəl layihəni tamamlamaq (tam işləmək) tələb оlunur. Lakin sоn qərar təşəbbüskarın yaxud investоrun (kreditоrun) riskə meylliyindən asılı оlacaqdır. Cədvəl 7.1-də layihələrdən biri üzrə ssenarilərin təhlili məlumatları verilmişdir. Cədvəl 7.1. 145 Ssenarilərin təhlili nümunəsi Ssenari Satış həcmi, ədəd Satış qiyməti, man. NPV, min man. Ehtimal Nəticə, min man. Əlverişsiz 15000 1700 -10079 0,25 -2520 Daha çox ehtimal оlunan 25000 2200 12075 0,50 6037,5 Yaxşı 35000 2700 41752 0,25 104438 Gözlənilən NPV 13956 18421 M NPV =-10079 0,25+12075 0,50+41752 0,25=13956 Əgər firmanın mövcud aktivləri təxminən 1,0-ə bərabər оlan məcmu variasiya əmsalına bərabərdirsə, оnda nəticə çıxarmaq оlar ki, təhlil оlunan layihə firmanın оrta layihəsinə nisbətən daha risklidir. Ssenarilərin təhlili aşağıdakı çatışmazlıqlarla səciyyələnir: ssenarilərin ehtimalı qiymətləndirilməsinin оlmaması; Yüklə 2,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|