Mahsulot (ish, xizmat) larning xarajat sig`imini tahlili
Mahsulotning xarajat sig`imini baholash tahlilda eng muhim va hal qiluvchi bo`g`in hisoblanadi. Mahsulotning xarajat sig`imi jami xarajatlar va xarajat elementlari bo`yicha alohida hisob-kitob qilinadi.
Ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotning umumiy xarajat sig`imini aniqlash uchun jami ishlab chiqarish xarajatlari mahsulotning qiymatiga bo`linadi. Xarajatlarning iqtisodiy elementlari bo`yicha hisob-kitoblarida har bitta xarajat elementi alohida hisob-kitob qilinadi. Mahsulotning umumiy xarajat sig`imi quyidagi formula asosida aniqlanadi:
Qxs = X / V, ST
Bunda: X – jami ishlab chiqarish xarajatlari (sotilgan mahsulot ishlab chiqarish tannarxi);
V – ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati;
ST – sotishdan tushum.
Xarajatlarning iqtisodiy elementlari bo`yicha hisob-kitoblarda har bitta xarajat elementi alohida hisob-kitob qilinadi.
Mahsulotning ishlab chiqarish xarajatlariga sig`imliligi
Mahsulotning jami xarajatlarga sig`imi
|
Qxs = X/ V, SM
|
Mahsulotning moddiy xarajat sig`imi
|
Mahsulotning mehnat haqi xarajat sig`imi
|
Mahsulotning mehnat haqidan ajratmalarga sig`imi
|
Mahsulotning amortizatsiya xarajatlariga sig`imi
|
Mahsulotning boshqa ishlab chiqarish xarajatlariga sig`imi
|
Qmr= MR / V, SM
|
Qmx= Mx / V, SM
|
Qmxa = Mxa / V, SM
|
Qan = Aan / V, SM
|
Qbx = Bx / V, SM
|
Belgilar izohi:
|
V, SM – ishlab chiqarilgan (V), sotilgan mahsulot hajmi (SM)
|
Qmr – mahsulotning mehnat sig`imi
|
Qmx – mahsulotning mehnat haqi sig`imi
|
Qmxa – mahsulotning mehnat haqidan ajratmalarga sig`imi
|
Qan – mahsulotning amortizatsiya, eskirish xarajatlariga sig`imi
|
Qbx – mahsulotning boshqa xarajatlarga sig`imi
|
MR – moddiy xarajatlar
|
Mx – mehnat haqi xarajatlari
|
Mxa – mehnat haqidan ajratmalar
|
Aan – asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi (eskirishi)
|
Bx – boshqa xarajatlar
|
Mahsulotning xarajat sig`imiga ta`sir etuvchi omillar qatoriga quyidagilar kiradi: mahsulot ishlab chiqarish hajmining o`zgarishi, struktura o`zgarishlari, baho (inflyatsiya ta`sirida, sifat o`zgarishlari, sotish bozorining o`zgarishi) o`zgarishi, doimiy xarajatlar o`zgarishi, o`zgaruvchan xarajatlar o`zgarishi.
Mahsulotning jami xarajat sig`imini tahlili
Yillar
|
Tahlil qilinayotgan korxonada
|
Raqobatchi korxonada
|
Tarmoq bo`yicha o`rtacha korxonada
|
Xarajat sig`imi, tiyin
|
O`sish darajasi, %
|
Xarajat sig`imi, tiyin
|
O`sish darajasi, %
|
Xarajat sig`imi, tiyin
|
O`sish darajasi, %
|
xxx1
|
84,2
|
100
|
85,2
|
100
|
90,4
|
100
|
xxx2
|
83,6
|
99,3
|
85,0
|
99,7
|
88,2
|
97,6
|
xxxZ
|
82,9
|
98,5
|
84,0
|
98,6
|
86,5
|
95,7
|
xxx4
|
82,5
|
98,0
|
83,8
|
98,4
|
85,7
|
94,8
|
xxx5
|
81,25
|
96,5
|
82,0
|
96,2
|
84,5
|
93,5
|
Korxonada bir so`mlik mahsulotga to`g`ri keladigan xarajat sig`imi oxirgi yilda 81,25 tiyinni tashkil etgan. Xuddi shu ko`rsatkich raqobatchi korxonada 82,00 tiyinni, tarmoq bo`yicha o`rtacha ko`rsatkich 84,50 tiyinni tashkil etgan. Bu bilan korxonadagi holatni raqobatchilarga va tarmoq bo`yicha o`rtacha ko`rsatkichga nisbatan ijobiy baholash mumkin.
Xarajatlarning faqat qiyosiy tahlili emas, balki uning alohida xarajat elementlari bo`yicha o`zgarishlariga ham baho beriladi. Xarajat elementlari bo`yicha tahlil etish mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarini to`g`ri boshqarish maqsadida ularning omilli tahlilini amalga oshirishga ham imkon beradi. Negaki har bitta xarajat elementi alohida omillar ta`sirida o`zgaradi.
Xarajat elementlari bo`yicha bir so`mlik mahsulotga xarajatlar tahlili
Xarajat elementlari
|
Bir so`mlik mahsulotga to`g`ri keladigan xarajatlar
|
t0
|
t1
|
(+,–)
|
Moddiy xarajatlar
|
43,75
|
45,45
|
+1,70
|
Mehnat haqi va mehnat haqidan ajratmalari
|
22,78
|
21,26
|
–1,52
|
Amortizatsiya
|
7,00
|
6,98
|
–0,02
|
Boshqa xarajatlar
|
8,97
|
7,56
|
–1,41
|
Jami ishlab chiqarish xarajatlari
|
82,5
|
81,25
|
–1,25
|
Jami ishlab chiqarish xarajatlarini iqtisodiy elementlar bo`yicha tahlilidan shuni xulosa qilish mumkinki, bir so`mlik mahsulotga to`g`ri keladigan xarajatlar o`tgan yil (t0) 82,5 tiyinni, joriy yil (t1) 81,25 tiyinni tashkil etgan. Shundan, moddiy xarajatlar 1,70 tiyinga ko`p sarflangan, qolgan barcha xarajat elementlari bo`yicha iqtisod qilishga erishilgan (1,52+0,02+1,41). Jami iqtisod qilingan qiymat 1,25 tiyinni tashkil etgan. Agar iqtisod qilingan qiymatni jami ishlab chiqarilgan mahsulot hajmiga ko`paytirsak, jami iqtisod qilingan qiymat kelib chiqadi.
Quyida mahsulot ishlab chiqarish hajmidagi o`zgarishlarni omilli tahlilini ko`rib chiqishimiz mumkin.
Omillar ta`sirini hisoblashda zanjirli bog`lanish usulidan foydalanish mumkin.
Ishlab chiqarilgan, sotilgan mahsulot hajmi
|
Summasi
|
Bazis davri ∑(Q0*P0)
|
80 000
|
Hisobot davri o`tgan yil tarkibi va bahosida ∑(Q1*P0) +ΔQtar
|
76 000
|
Hisobot yili bazis bahoda ∑(Q1*P0)
|
83 600
|
Hisobot yili joriy bahoda ∑(Q1*P1)
|
100 320
|
Omillar ta`sirining xarajat sig`imiga ta`sirini baholash
Bir so`mlik mahsulotga to`g`ri keladigan xarajat
|
Hisob-kitoblar
|
Omillar
|
Qx
|
Qs
|
Qq
|
Qp
|
Qb
|
Qx0
|
66 000 / 80 000 = 82,50
|
t0
|
t0
|
t0
|
t0
|
t0
|
Qxshartli1
|
63 675 / 76 000 = 83,78
|
t1
|
t0
|
t0
|
t0
|
t0
|
Qxshartli2
|
67 285 / 83 600 = 80,48
|
t1
|
t1
|
t0
|
t0
|
t0
|
Qxshartli3
|
64 700 / 83 600 = 77,39
|
t1
|
t1
|
t1
|
t0
|
t0
|
Qxshartli4
|
81 510 / 83 600 = 97,50
|
t1
|
t1
|
t1
|
t1
|
t0
|
Qx1
|
81 510 / 100 320 = 81,25
|
t1
|
t1
|
t1
|
t1
|
t1
|
Bu yerda:
Qx – Ishlab chiqarish hajmi;
Qs – Ishlab chiqarish tarkibi;
Qq – Iste`mol qilingan resurslar miqdori;
Qp – Resurslar bahosi;
Qb – Mahsulotning sotish bahosi;
Qx; Qs; Qq; Qp; Qb omillar ta`siri hisob-kitoblari:
Omillar ta`sirini hisob-kitoblari:
Qxshartli1 – Qx0 = 83,78-82,50 = +1,28 tiyin;
Qxshartli2 – Qxshartli1 = 80,48-83,78 = -3,30 tiyin;
Qxshartli3 – Qxshartli2 = 77,39-80,48 = -3,09 tiyin;
Qxshartli4 – Qxshartli3 = 97,50-77,39 = +20,11 tiyin;
Qx1 – Qxshartli4 = 81,25-97,50 = -16,25 tiyin;
Jami o`zgarish = –1,25 tiyin.
Bir so`mlik mahsulotga to`g`ri keladigan xarajatlar o`zgarishining foydaga ta`sirini tahlili
Omillar
|
Ta`sir darajasi hisob-kitobi
|
Foydani o`zgarishi, ming so`m
|
Ishlab chiqarish hajmi
|
+1,28–80 442/100
|
–1 030
|
Mahsulot tarkibi
|
–3,30–80 442/100
|
+2 655
|
Mahsulotning xarajat sig`imi
|
–3,09–80 442/100
|
+2 485
|
Iste`mol qilingan resurslar bahosi
|
+20,11–80 442/100
|
–16 176
|
Mahsulotlarni o`rtacha sotish bahosining o`zgarishi
|
–16,25–80 442/100
|
+13 072
|
Jami ta`siri
|
–1,25
|
+1 006
|
Bir so`mlik mahsulotga to`g`ri keladigan xarajatlar o`zgarishining foydaga ta`sirida ishlab chiqarish hajmining o`zgarishi (-1 030 ming so`m), iste`mol qilingan resurslar bahosining o`zgarishi salbiy ta`sir etgan (-16 176 ming so`m), qolgan barcha omillar ijobiy ta`sir etgan.
Davr xarajatlari tahlili
Davr xarajatlari deganda – bevosita ishlab chiqarish jarayoni bilan bog`liq bo`lmagan xarajatlar va sarflar tushuniladi.
Davr xarajatlariga quyidagi moddalar kiradi:
1. Sotish xarajatlari;
2. Ma`muriy xarajatlar;
3. Boshqa operatsion xarajatlar.
Sotish xarajatlari – savdo faoliyati jarayonlari davomida yuzaga keladigan sarflarni ifodalab, bevosita sotish bilan bog`liq xarajatlarni o`zida mujassamlashtiradi. Ularning tarkibiga tovarlarni tashib keltirishdan boshlab, transport, reklama, savdo xodimlari ish haqlari, ijtimoiy sug`urta, tovarlarning norma va undan ortiqcha yo`qolishlari, gaz-yoqilg`i va energiya, tovarlar sifatini saqlash, savdo xodimlari faoliyati davomiyligini ta`minlash va ularni maxsus shakl bilan ta`minlash, marketing xarajatlari kiradi.
Ma`muriy xarajatlar – faoliyat uzluksizligini ta`minlashda zarur soha bo`lgan, boshqarish bilan bog`liq sarflarni ifodalaydi. Bu xarajat elementi tarkibiga ma`muriy xodimlar ish haqi, ijtimoiy sug`urtasi, xizmat avtomobillari bilan bog`liq, aloqa vositalari xizmatlari, xizmat safarlari, vakillik xarajatlari, ma`muriy binolar amortizatsiyasi kabi xarajatlar kiradi.
Boshqa operatsion xarajatlar – korxonalarning operativ faoliyati davomida yuzaga keladigan jarayonlar bilan bog`liq sarflardan iborat. Bular asosan: kadrlar tayyorlash, loyiha va qurilish-montaj, maslahat va axborot xizmatlari, auditorlik xizmatlari, xizmat ko`rsatuvchi xo`jaliklar, xodimlar dam olishi, ekskursiya va sayohat bilan bog`liq tadbirlar, kompensatsiya to`lovlari, mukofot va taqdirlash, turli xil haq to`lash va moddiy yordam sarflari, sud jarayonlari sarflari, soliq bo`yicha jarimalar kabilardan iborat.
Yuqoridagilardan tashqari korxona xarajatlarining moliyaviy faoliyati bo`yicha xarajatlar, favqulodda zararlar qatori ham tarkiblanadi.
Sotish xarajatlari quyidagi xarajat moddalaridan tarkib topadi.
Sotish xarajatlari tarkibi
t/r
|
Xarajatlar tarkibi
|
1.
|
Tovarlarni temir yo`l, havo, avtomobil, dengiz, daryo transportida va ot-ulovda tashish xarajatlari. Ushbu moddaga tashish xarajatlari hamda transport vositalari bekor turib qolganligi uchun to`langan jarimalar kiritiladi
|
2.
|
Savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari sotish bo`yicha xarajatlari, shu jumladan:
|
2.1.
|
mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni sotish bilan bog`liq mehnatga haq to`lash xarajatlari
|
2.2.
|
ijtimoiy sug`urtaga xarajatlar.
|
2.3.
|
savdo ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolar, inshootlar va xonalarni ijaraga olish, saqlash va tuzatish xarajatlari
|
2.4.
|
inventarlar va xo`jalik buyumlari qiymatini hisobdan chiqarish xarajatlari hamda ularni belgilangan maqsadda foydalanish uchun yaroqli holatda saqlash (ta`mirlash, yuvish, tuzatish, dezinfeksiya qilish va h. k.) bilan bog`liq boshqa xarajatlar
|
2.5.
|
gaz, yoqilg`i, elektr energiyasi xarajatlari
|
2.6.
|
tovarlarni saqlash, ularga ishlov berish va ularni sortlarga ajratish xarajatlari
|
2.7.
|
savdo reklamasi xarajatlari
|
2.8.
|
tashish, saqlash va sotish chog`ida tovarlarning yo`qotilishi
|
2.9.
|
o`rash-joylash materiallari xarajatlari
|
2.10.
|
mol-mulkni majburiy va ixtiyoriy sug`urta qilish xarajatlari
|
2.11.
|
mehnatni muhofaza qilish va texnika xavfsizligi xarajatlari
|
2.12.
|
ventilyatorlar, mashinalar va ularning harakatlanuvchi qismlarini o`rnatish va saqlash, tuynuklar, o`yiqlar va boshqalarning atrofini o`rash bo`yicha joriy (nomukammal tusdagi) xarajatlar
|
2.13.
|
umumiy ovqatlanish va savdo xodimlari tibbiy ko`rikdan o`tkazilganligi uchun tibbiyot muassasalariga haq to`lash
|
2.14.
|
kassa xo`jaligini va tushum inkassatsiyasini yuritish chiqimlari
|
3.
|
Umumiy ovqatlanish korxonalarida qog`oz salfetkalar, qog`oz dasturxonlar, qog`oz stakanlar va tarelkalar, bir marta foydalaniladigan anjomlar qiymati
|
4.
|
Yuqorida sanab o`tilmagan sotish bo`yicha boshqa xarajatlar
|
Ma`muriy xarajatlarga korxonalar boshqaruvi bilan bog`liq bo`lgan xarajatlar kiradi va ularning birlik qatorlariga quyidagilar kiradi:
Ma`muriy xarajatlar tarkibi
t/r
|
Xarajatlar tarkibi
|
|
Boshqaruv xodimlariga tegishli bo`lgan mehnatga haq to`lash xarajatlari
|
|
Boshqaruv xodimlariga tegishli bo`lgan ijtimoiy sug`urtaga ajratmalar
|
|
Xizmat yengil avtotransportiga va xizmat mikroavtobusini saqlash, yollash va ijaraga olish xarajatlari
|
|
Xo`jalik yurituvchi subyekt va uning tarkibiy bo`linmalarini tashkil etish va ularni boshqarish xarajatlari
|
|
Boshqaruvning texnik vositalari, aloqa uzellari, signalizatsiya vositalari, hisoblash markazlarini va ishlab chiqarishga tegishli bo`lmagan boshqaruvning boshqa texnik vositalarini saqlash va ularga xizmat ko`rsatish xarajatlari
|
|
Telekommunikatsiyalar xizmatlari, shu jumladan: mahalliy tarmoqlar abonent raqamidan foydalanganlik uchun to`lov; kanallarni ijaraga berish; ko`chma yo`ldosh va peyjing aloqa; radiochastota spektridan foydalanish; ma`lumotlarni uzatish tarmoqlari, shu jumladan internet uchun haq to`lash
|
|
Shaharlararo va xalqaro telefon so`zlashuvlari uchun haq to`lash
|
|
Ma`muriy-boshqaruv ehtiyojlari uchun binolar va xonalar ijarasi uchun haq to`lash
|
|
Ma`muriy ahamiyatga ega bo`lgan asosiy vositalarni saqlash va ularni tuzatish, shuningdek‚ eskirish (amortizatsiya) xarajatlari
|
|
Yuqori tashkilotlar va yuridik shaxslar birlashmalari: vazirliklar, idoralar, uyushmalar, konsernlar va boshqalar xarajatlariga ajratmalar
|
|
Xodimlarni va ishlab chiqarish jarayoni bilan bog`liq bo`lmagan mol-mulkni majburiy va ixtiyoriy sug`urta qilish xarajatlari
|
|
Boshqaruv xodimlarini xizmat safarlariga yuborish bo`yicha xarajatlar
|
|
Vakillik xarajatlari
|
|
Umumiy ovqatlanish korxonalari va boshqalarga binolarni tekin berish va kommunal xizmatlar qiymatiga haq to`lash xarajatlari
|
|
Bevosita ishlab chiqarish jarayoniga tegishli bo`lmagan, tabiatni muhofaza qilish ahamiyatiga ega bo`lgan jamg`armalarni saqlash va ulardan foydalanish bilan bog`liq joriy xarajatlar, tabiiy atrof muhitni ifloslantirganlik va chiqindilarni joylashtirganlik uchun kompensatsiya to`lovlari
|
|
Xizmatlar qiymatini to`lash hamda investitsiya aktivlarining ishonchli boshqaruvchilari, davlatning ishonchli vakillari va ishonchli boshqaruvchilarning mukofotlari bo`yicha xarajatlar
|
|
Ma`muriy maqsadlar uchun foydalaniladigan inventarlar va xo`jalik anjomlari qiymatini hisobdan chiqarish bo`yicha xarajatlar hamda ularni belgilangan maqsadda foydalanish uchun yaroqli holatda saqlash bilan bog`liq bo`lgan boshqa xarajatlar
|
Boshqa operatsion xarajatlar tarkibi
t/r
|
Xarajatlar tarkibi
|
|
Kadrlar tayyorlash va ularni qayta tayyorlash xarajatlari, yangi tashkil etilayotgan xo`jalik yurituvchi subyektda ishlash uchun kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash bundan mustasno
|
|
Loyiha va qurilish-montaj ishlarida chala ishlarni bartaraf etish xarajatlarini qoplash, shuningdek‚ obyekt qoshidagi omborgacha transportda tashish chog`idagi shikastlanishlar va buzilishlar, korroziyaga qarshi himoya nuqsonlari tufayli kelib chiqqan taftish xarajatlari (asbob-uskunalarni qismlarga ajratish) va shunga o`xshash boshqa xarajatlar yetkazib berish va ishlarni bajarish shartlarini buzgan yuridik shaxslar hisobiga mazkur xarajatlar chala ishlar, shikastlanish yoki zarar ko`rish uchun javobgar bo`lgan yetkazib beruvchi yoki boshqa xo`jalik yurituvchi subyektlar hisobiga undirilishi mumkin bo`lmagan darajada amalga oshiriladi
|
|
Maslahat va axborot xizmatlariga haq to`lash
|
|
Auditorlik xizmatlariga haq to`lash, o`tkaziladigan auditorlik xizmatlariga haq to`lash
|
|
O`zining xizmat ko`rsatuvchi ishlab chiqarishlari va xo`jaliklarni saqlashdan ko`rilgan zararlar
|
|
Salomatlikni muhofaza qilish va xodimlarning ishlab chiqarish jarayonida bevosita qatnashuvi bilan bog`liq bo`lmagan dam olishlarni tashkil etish tadbirlari
|
|
Xo`jalik yurituvchi subyektlar tomonidan mahsulot ishlab chiqarish bilan bog`liq bo`lmagan ishlar (xizmatlar)ni (shahar va shaharchalarni obodonlashtirish ishlari, qishloq xo`jaligiga yordam berish va boshqa xil ishlarni) bajarish xarajatlari
|
|
Kompensatsiya va rag`batlantirish tusidagi to`lovlar
|
|
Ish haqini hisoblashda hisobga olinmaydigan to`lovlar va xarajatlar
|
|
Sog`liqni saqlash obyektlari, qariyalar va nogironlar uylari, bolalar maktabgacha tarbiya muassasalari, sog`lomlashtirish lagerlari, madaniyat va sport obyektlari, xalq ta`limi muassasalari, shuningdek‚ uy-joy fondi obyektlari ta`minotiga (shu jumladan barcha turdagi ta`mirlash ishlarini o`tkazishga amortizatsiya ajratmalari va xarajatlarni ham qo`shgan holda) xarajatlar
|
|
Vaqtincha to`xtatib qo`yilgan ishlab chiqarish quvvatlari va obyektlarini saqlash xarajatlari (boshqa manbalar hisobiga qoplanadigan xarajatlardan tashqari)
|
|
Bankning, Qimmatli qog`ozlar markaziy depozitariysining va qimmatli qog`ozlar bozori professional ishtirokchilarning xizmatlariga haq to`lash
|
|
Ekologiya, sog`lomlashtirish va boshqa xayriya jamg`armalariga, madaniyat, xalq ta`limi, sog`liqni saqlash, ijtimoiy ta`minot, jismoniy tarbiya va sport korxonalari, muassasalari va tashkilotlariga badallar
|
|
Amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan va xo`jalik yurituvchi subyekt xarajatlariga kiritiladigan byudjetga majburiy to`lovlar, soliqlar, yig`imlar, davlat maqsadli jamg`armalariga ajratmalar, shuningdek‚ hukumat qarorlariga binoan xalqaro tashkilotlarga a`zolik badallarini to`lash
|
|
Zararlar, jarimalar, peniyalar
|
|
Xodimlarga beriladigan yoki yordamchi xo`jaliklar tomonidan xo`jalik yurituvchi subyektning umumiy ovqatlanish korxonasi uchun ishlab chiqariladigan mahsulot (ishlar, xizmatlar) bo`yicha narx tafovutlari
|
|
Gudvill (firma narxi)ning nomoddiy aktivi summasini hisobdan chiqarish bilan bog`liq xarajatlar, ishlab chiqarish jarayoni bilan bog`liq bo`lmagan mol-mulk bo`yicha, belgilangan tartibda
|
|
Yangi texnologiyalar yaratish va qo`llanilayotgan texnologiyalarni takomillashtirish, shuningdek‚ ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik ishlari olib borish, xomashyo va materiallarning yangi turlarini yaratish, ishlab chiqarishni qayta jihozlash bilan bog`liq mahsulotlar sifatini oshirish xarajatlari
|
|
Ishlab chiqarish tusidagi ixtirochilik, ratsionalizatorlik, tajriba ishlari olib borish, ixtirochilik va ratsionalizatorlik takliflari bo`yicha modellar va namunalarni tayyorlash va sinash, ko`rgazmalar va ko`riklar, tanlovlarni, sertifikatlashni hamda ixtirochilik va ratsionalizatorlik bo`yicha boshqa tadbirlarni tashkil etish, mualliflar haqini to`lash xarajatlari va boshqa xarajatlar
|
|
Ijaraga berilgan asosiy vositalarni ta`minlash xarajatlari
|
|
Boshqaruv xodimlariga va ishlab chiqarish jarayonida qatnashmaydigan boshqa xodimlarga vaqtincha mehnatga layoqatsizlik, homiladorlik va tug`ish nafaqalari to`lash bilan bog`liq xarajatlar qonun hujjatlarida belgilangan tartibga muvofiq
|
|
Yangi ishlab chiqarishlarni, sexlar, agregatlarni, shuningdek‚ seriyali va ommaviy mahsulotlarning yangi turlarini ishlab chiqarishni va texnologik jarayonlarni o`zlashtirish xarajatlari
|
|
Ayrim mashinalar va mexanizmlarni yakka tartibda sinab ko`rish hamda foydalanilayotgan uskunalar va texnik qurilmalarning barcha turlarini‚ ularni montaj qilish sifatini tekshirib ko`rish maqsadida kompleks (mahsulot chiqarmasdan) ishlatib ko`rish
|
|
Yangidan ishga tushirilgan korxonada ishlash uchun ishchi kuchlarini jalb qilish va kadrlar tayyorlash bilan bog`liq xarajatlar
|
|
Foydalanishdagi to`liq eskirgan uskuna uchun to`lov
|
|
Ishlab chiqarish jarayonini to`xtatib turish davrida ishlab chiqarish quvvatlari va obyektlarini saqlash hamda ularga xizmat ko`rsatish xarajatlari
|
|
Boshqa xarajatlar
|
Davr xarajatlarining tahlili
t/r
|
Davr xarajatlari tarkibi
|
O`tgan yil
|
Hisobot yili
|
farqi
|
O`sish darajasi
|
summasi
|
salmog`i
|
summasi
|
salmog`i
|
summasi
|
salmog`i
|
1
|
Sotish xarajatlari
|
254 260
|
58,29
|
389 452
|
65,20
|
135 192
|
+6,91
|
153,2
|
2
|
Ma`muriy xaratlar
|
56 423
|
12,93
|
65 241
|
10,92
|
8 818.0
|
-2,01
|
115,,6
|
3
|
Boshqa operatsion xarajatlar
|
125 463
|
28,76
|
142 560
|
23,86
|
17 097.0
|
-4,09
|
113,6
|
|
Jami
|
436 146
|
100
|
597 253
|
100
|
161 107
|
-
|
136,9
|
Korxonada davr xarajatlari o`tgan yilga nisbatan 161 107 ming so`mga ortgan. Bu bevosita sotish xarajatlarining 135 192 ming so`mga, ma`muriy xarajatlar 8 818 ming so`mga, boshqa operatsion xarajatlarining 17 097 ming so`mga o`sishi hisobiga ro`y bergan. Davr xarajatlari tarkibida eng yuqori ulushni sotish va boshqa operatsion xarajatlar tashkil etgan. Jami davr xarajatlarining o`tgan yilga nisbatan o`sishi 136,9 foizni tashkil etgan.
Dostları ilə paylaş: |
