Xorijiy investitsiyalar tushunchasi va uning nazariy

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR 
 
Ushbu maqolani yozish jarayonida statistik, analitik, qiyosiy, kuzatuv, induktiv, 
deduktik, mantiqiy, monitoring kabi tahlil usullaridan foydalanildi. Shuningdek,
R.X. Karlibayeva 
“Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish”, 
N.М.Маxmudov, Sh.А.Маjidov “Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish” 
o‘quv qo‘llanmalaridan nazariy jihatdan foydalanildi. 
NATIJA VA MUHOKAMALAR 
Fikrimizni davom etirgan holda bayon qilsak, investitsiyalar - turli xil 
mulkchilikning shakllaridagi moliyaviy, mulkiy va intellektual boyliklarni iqtisodiy - 
ijtimoiy samaradorlikka erishish uchun muomalaga kiritish hamda yo‘naltirishdir. 

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 4 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
759 
w
www.oriens.uz
May
2021
 
 
Iqtisodiyot nazariyasida investitsiyalarni iqtisodiy kategoriya sifatida quyidagicha 
xarakterlanishi mumkin: 
- kapitalni boyitish uchun mablag‘larni tadbirkorlikning deyarli barcha 
obyektlariga jalb qilish, yo‘naltirish va kiritish hisoblanadi; 
- loyihalarni amalga oshirish jarayonida investitsion faoliyat ishtirokchilari 
o‘rtasidagi o‘zaro vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlar sifatida ham ko‘rish 
mumkin. Asosiy fondga investitsiyalar asosan kapital qo‘yilma ko‘rinishida amalga 
oshirilishi mumkin, hamda yangi qurilishga, kengaytirishga, rekonstruksiyaga va 
faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalarni texnik qayta jihozlashga, uskunalar, loyiha 
uchun zarur xom-ashyoni sotib olishga qilinadigan xarajatlar yig‘indisidir. Iqtisodiy 
fanlar va amaliyotda “investitsiya” va “kapital qo‘yilma” terminlari ma’nodosh ya’ni 
sinonim so‘zlar emasligini ko‘p bora ta’kidlab o‘tilmoqda. Investitsiyalar kapital 
qo‘yilmaga nisbatan ancha keng ma‘noga ega tushuncha ekanligi isbotlangan. G‘arb 
adabiyotlarida investitsiya termini haqida so‘z borganda birinchi e‘tibor fond 
bozorlari va birjalarga qaratiladi, chunki yetakchi rivojlangan mamlakatlarda 
investitsiyalar, asosan, qimmatli qog‘ozlar ko‘rinishida bo‘lib asosan shu shaklda 
amalga oshiriladi. Investitsiya tushunchasiga yagona va to‘liq ta’rif berish anchagina 
qiyin hisoblanadi. Iqtisodiy fanlarda va amaliy faoliyatning turli jabhalarida 
investitsiyalarning mazmuni hamda ularning o‘ziga xos xususiyatlari mavjud deb 
uchragan. Iqtisodiyotda investitsiyalar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishda yangi 
texnika va texnologiyalarga, binolarga shu bilan birga moddiy va nomoddiy zaxiralar 
hajmining ortishi uchun qilinadigan xarajatlardan tashkil topadi va umumiy 
xarajatlarning bir bo‘lagi sifatida namoyon bo‘lishi ham mumkin.
Investitsiyalar – aynan aniq bir belgilangan davrda iste’mol qilinmagan va 
kelajakda aniq iste’mol qilinadigan iqtisodiyotdagi kapital qo‘yilmalarning 
ko‘payishini ta‘minlashga ko‘maklashuvchi yalpi ichki mahsulotning bir qismi 
hisoblanadi. Ishlab chiqarish nazariyasi va makroiqtisodiyotda esa investitsiyalar 
yangi kapitalni yaratish, shakllantirish hamda mavjudlarini ko‘paytirish jarayoni 
hisoblanadi. Investitsiyaning iqtisodiy mohiyati – bu asosiy va aylanma kapitalni 
korxonani tashkil etish, rekonstruksiya yoki texnik qayta kurollantirishga sarflash; 
moliyaviy investitsiya bo‘yicha – investorni moliyaviy kapitalini oshirish maqsadida 
uning instrumentlaridan foydalanib, mablag‘larni aksiya, obligatsiya, bank 
depozitlariga va boshqa qimmatli qog‘ozlarga qo‘yishdir. Investitsiya keng ma’noda 
yuritilib, bu investitsion jarayondagi hudud, region yoki mamlakatdagi moliya 

---