Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
mühüm bir yeri, hələ üstəlik havayı nefti, pambığı, qul əməyinə bərabər işçi qüvvəsi olan bir ərazini itirəsən? Əgər kimsə bu barədə cıqqırını çıxarsa, o, əlbəttə ki, mənfur xalq düşmənidir, qatı millətçi, dünyadakı bütün xarici dövlətlərin akentidir. Əgər ev kitabxanasında hətta rus türkoloqlarının da kitabını saxlamış olsa, - pantürkistdir, Şərq dillərinin birini bilirsə, - panislamist, Avropa dilini bilirsə, - vətənsiz kosmopolitdir. Məhz buna görə də bir nəslin həyatı ərzində bu xalqın əlifbasını iki dəfə dəyişmək olar, onun tarixini saxtalaşdırmaq, epik dastanlarını və milli bayramlarını qadağan etmək, neftini vəhşicəsinə sormaq, kimyəvi preparatlarla pambıq tarlalarını zəhərləmək olar. Xəzəri məhv etmək, uşaq ölümünə görə ölkədə ən yüksək rəqəmə dözmək olar. Azərbaycan yazıçıları bütün bunlar barədə susublarmı? Gəlin Bakıya, Sizə Yazıçılar Birliyinin binasındakı xatirə barelyefini (Stalin repressiyası qurbanlarına həsr olunmuş bəlkə də ölkədə birinci xatirə lövhəsini) göstərək. Həmin lövhədə təkcə elə bir 37-ci ildə güllələnmiş, məhv edilmiş, Xəzər dənizində batırılmış, Sibir düşərgələrində əzab verilmiş 27 Azərbaycan yazıçısının adı həkk olunmuşdur; bu bizim o zamankı yazıçılar təşkilatımızın üzvlərinin sayının təqribən yarısıdır. Amma axı sonrakı illərin də təqibləri olub, - mənəvi təqib, şıdırğı qəzet kampaniyaları, yazılı və şifahi çuğulluq, İttifaqdan xaric etmək, intihar. Altmışıncı illər nəsli həyatımıza qara yaxmağa görə, gözəl sosialist kerçəkliyinə şər atmaq üstə, mövzu xırdaçılığına görə gözümçıxdıya salınırdı. Yeni bir dövr başladı - Yenidənqurma elan olundu, Aşkarlıq başlandı. Və yenə də bizim ziyalılar oyundankənar vəziyyətdə qaldılar. Azərbaycan yazıçılarının mərkəzi kütləvi informasiya vasitələrinə yolu məharətlə kəsilir ki, sonra onların özlərini passivlikdə, ətalətdə, geri qalmaqda təqsirləndirsinlər. Əgər Azərbaycanın mütərəqqi yazıçıları, ümumən respublikada demokratik hərəkat müəyyən çətinlik çəkirsə, bunun səbəblərindən biri mərkəz demokratlarının bizim problemlərimizə qərəzli, bədxahlıqla yanaşmalarıdır. Belə münasibət təkcə özünə qapılıb qalmış, təkləimiş, qaraqabaq millətçiliyi (mövcudluğunu inkar etməyə ehtiyac
yoxdur) deyil, həm də bu gün hələ olmayan, lakin sabah baş qaldıra biləcək və möhkəm yer tuta biləcək, uzun müddətə bərqərar ola biləcək dini fundamentalizmi yetişdirir. Bir halda ki, respublikaların müstəqillik əldə etmək prosesi, göründüyü kimi, tarixən qaçılmazdır və mümkün çətinliklərə, geriyə çəkilmələrə baxmayaraq, axır nəticədə tarixi perspektivdə qarşısıalınmazdır, onda yaxşı olmazmı ki, qonşuluqda demokratik, sülhsevər, açıq və dost dövlətlər görəsən? Öz vətənində azad, müxtəlif əqidələrə, fikirlərə dözümlü cəmiyyətə, demokratik, sivilizasiyalı quruluşa, «insani simada suverenliyə» malik olmaq arzusu mənim üçün yalnız mücərrəd-altruist istək deyil, həm də xalis şəxsi, eqoist mülahizələrlə bağlıdır. Yalnız belə bir ölkədə cəmiyyətimizin əksər hissəsi də, ziyalılarımız da yaşaya bilər, o cümlədən də mən özüm həmfikirlərim, dost və yaxınlarımla birlikdə. İnsan azadlığına malik olmayan milli müstəqillik birincinin və ikincinin olmamasından az bəla deyil. Və bu vahidləşən məqsədlərin - milli müstəqillik və hər bir adamın şəxsi azadlığının, şəxsi fikrə sahib olmaq və onu ifadə etmək azadlığının əldə edilməsində, daxili amillərlə yanaşı, çox mühüm bir xarici amil də var - ilk növbədə Rusiya demokratiyasının mövqeyi. Tarixin dərsi belədir ki, keçmiş İttifaqın respublikalarının müstəqilliyi, rus xalqının və onun qanuni seçilmiş hökumətinin nəcibliyi və fədakarlığı ilə əldə ednlə və təmin oluna bilər. Müxtəlif əsrlərdə Tarix bu həqiqətən çox əzablar görmüş, səbrli və böyük xalqı - Rus xalqını - Qərbin və Şərqin bir çox digər xalqlarının da taleyini müəyyənləşdirən sınaqlara çəkmişdir. Bizim əsrdə - əsrin birinci yarısının axırıncı onilliyində Rus xalqı faşizmin darmadağın edilməsində müstəsna rol oynayıb. Əsrin axırıncı onilliyində bu xalq onu və başqa xalqları bu qədər uzun müddət ərzində qorxu və yalan, saxta özündənrazılıq və yerinə yetməyən vədlər girdabında saxlayan quruluşun tarmar olmasında həlledici rol oynadı. Rus xalqı 41-ci ildə Moskvanı qoruduğu kimi 91-ci ilin avqustunda azadlığı qorudu. Elə bir məqam gəlib ki, impernyanın həm sayca, həm də siyasi-iqtisadi, hərbi çəki və mənəvi potensial etibarilə ən qüdrətli xalqı - Rus xalqı- hamının, o cümlədən də özünün xilası naminə bir yol seçməlidir! Demokratiya, yaxud imperiya! Ya o - ya bu. Uyuşması mümkün olmayanı uyuşdurmaq kimi xam xəyallarsız ikisindən birini seçmək gərəkdir. Əgər qəti çıxış yolu demokratiyanın xeyrinə seçilsə, bu heç də keçmiş İttifaqın xalqları arasında əlaqələrin kəsilməsi demək deyil. Azadlıq birləşdirir, ayırmır. Bəzilərinin sevmədiyi Şərqin şairi deyib: «Qoy bizi bağlayan ip qırılsın. Ona təzədən düyün salanda biz bir-birimizə daha yaxın olacağıq». Ayrılmaq aralanmaq demək deyil. Həmişəlik vidalaşmaq lazım deyil. Müvəqqəti ayrılmaq lazımdır ki, öz şəxsi evini öz istədiyin kimi qurasan və ancaq bundan sonra yenidən bərabər hüquqlu xeyirxah qonşular kimi görüşəsən - qarşılıqlı iqtisadi faydalı əlaqələr, dərin mədəni-mənəvi münasibətlər, rəngarənk, maraqlı idman, turist mübadiləsi-bütün bu tellər ilə bir-birinə bağlı olan mehriban qonşular kimi… Bizim ümumi mənəvi fəzamız - hafizəmizdir.Hamımızın birgə yaşadığımız günlər,illər barədə xatirələrimizdir.Yaddaşımız imkan verməz ki, bir-birimizə yadlaşaq. Rusiya müstəqillik yoluna çıxmış xalqlara münasibətdə öz yüksək və nəcib borcunu yerinə yetirməklə özünün də həqiqi, əsl müstəqilliyini əldə etmiş olur; ədalətə və tərəqqiyə, yüksək rifaha və bütün həmhüdud xalqların ona cavab olaraq göstərdikləri nəcib dostluq münasibətinə əsaslanan həqiqi qüdrət əldə etmiş olur. Əsl qüdrət «qüvvət var - ağıl gərək deyil» atalar sözündəki kinayəli «müdrikliyi» təkzib edir. Rusiya əzab-əziyyətlə marksizm üçün yox, azadlıq, demokratiya, ləyaqət üçün yetişmişdir. Totalitar qandallardan azad olmuş digər xalqlar kimi. Və inanıram ki, cənab Jirinovski heç vaxt Boris Nikolayeviçin sağlığına badə qaldırmalı olmayacaq.
«Literaturnaya qəzeta» da dərc olunmuşdur.
Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|