Yazi tura fiLMİ Örneğİnde türk sinemasinda ‘saydam niHİLİZM’ ve anlam lale kabadayi
Yüklə 232,19 Kb. Pdf görüntüsü
|
İLETİŞİM FAKÜLTESİ DERGİSİ/ Yazı Tura Filmi Örneğinde Türk Sinemasında ‘Saydam Nihilizm ve Anlam’
69 isimli yapıtıdır. Felsefi yaklaşımının temelini açıkladığı bu iki ciltlik yapıtında, genel olarak, insanın yaşam ve toplum içindeki durumunun anlamsızlığı üzerinde durmuştur. Schopenhauer’a göre, dünya onun, yani kendisinin tasarımıdır (3). Buna göre tüm görünür dünya ya da tüm deneyim toplamı, algılandığı özne tarafından, nesne konumuna yerleştirilmektedir. Bu dünya içinde insanın çektiği en büyük kötülüklerin birincil kaynağını, insanın bizzat kendisi oluşturmaktadır. Schopenhauer’a göre;
‘İnsan insanın kurdudur’ (Homo homini lupus) (577). Bu olguyu gözardı etmeyen birey, dünyayı da bir cehennem olarak görecektir. Cehennem olan bu dünyada insanlar, hem ızdırap çekenler, hem de dünyanın şeytanlarıdır.
Schopenhauer’ın kötümser yaklaşımında, insanlar, bir problem olan yaşamın içinde, hayatlarının sonuna kadar, ender olarak ele geçirilebilen mutluluğun peşinde koşar. Bu mutluluğa bir kişinin ulaşabilmesi içinse, diğerlerinin, yaşaması, çile çekmesi ve ölmesi gerekmektedir. Yaşamın kısalığı ve zevklerin yokluğunda mutluluk ya da mutsuzluk arasındaki fark,
insanın zannettiğinden de küçüktür (Schopenhauer,1958:159). Bu
nedenle, mutluluk arayışını bırakan insan, daha fazla acı çekmemeyi garanti altına almaya çalışan insandır ve böylelikle mutsuz olmamak için en güvenilir yolu, yani mutlu olmayı istememeyi seçer. Schopenhauer, soyutlanma anlamında olmasa da, akıllı insanın
toplumla ilişkilerini en aza
indirgemesi gerektiğini düşünmektedir. Ona göre, bir kişide ne kadar çok cevher varsa, dışarıdan da o kadar az şeye ihtiyaç duyacaktır (Akt.Sevim,1992:261).
Dünyaya dair umutsuzluğuna rağmen Schopenahuer için, bireyin, yaşamdan ölüm yoluyla vazgeçmesi, yani intihar etmesi doğru yol değildir. Çünkü intihar yaşama istencinin etkili bir reddi değil, tersine yaşama isteğin bir göstergesidir. Yaşamının içindeki koşullardan memnun olmayan insan, intihar ederek, yaşama isteğinden vazgeçmemekte, sadece yaşamdan vazgeçmektedir. Bu nedenle Schopenhauer, istencin reddi için intiharı çıkar yol olarak görmez (Magee,1997:222-223).
Schopenhauer, istencin köleliğinden kurtulmak için yaşama istencine boyun eğilmemesi gerektiğini söylerken, istencin esaretinden kaçma yollarından birinin sanat yoluna
başvurmak olduğunu savunmaktadır. Schopenhauer’a göre, estetik değerlendirmesi içinde bireyin çıkarsız şekilde yaklaşabileceği bir alan olan sanat, geçici
süre de
olsa, kişinin
istenci düşünmeyerek, onun dışında yer almasına olanak tanır. Ona göre en üstün sanat, trajedi sanatıdır. Trajedinin insanlara sunduğu, yaşamın dehşet verici yönüdür, trajedi ile birlikte, insanlığın acısına, çığlığına, kötü olanın zaferine, haklı ve suçsuz olanın düşüşüne tanıklık etmek
olanaklıdır (Schopenhauer, 1958:433). Trajedi eserleri, hüzün verici karakterlerden kurulu ve sonu kötü
biten yapımlar olarak, kahramanlarının, genellikle fiziksel ya da ruhsal ölümlerine tanıklık etmektedir. Trajedi aracılığıyla insan, yazgıya bağlanır ve istenci ve yaşama sevgisini bırakarak, istencini yaşamdan uzağa yönlendirir.
Schopenhauer’ın kötümser yaklaşımı, felsefe alanı içinde ve dışında birçok kişiyi etkilemiştir. Yazar Thomas Mann, besteci Richard Wagner, felsefeciler Max Stirner, Ludwig Feurbach, Søren Kierkegaard ve Nietzsche, Schopenhauer’ın yaklaşımlarına eserlerinde yer vermişlerdir. İLETİŞİM FAKÜLTESİ DERGİSİ/ Yazı Tura Filmi Örneğinde Türk Sinemasında ‘Saydam Nihilizm ve Anlam’
70 İlk dönem çalışmalarında Schopenhauer’ın kötümserliğinden etkilenen, ilerleyen yıllarda ise Schopenhauer’ın yaşama sevincini reddeden felsefesine zıt olarak, ‘yaşama evet’ demeyi seçen 19. yüzyılın en önemli filozoflarından biri, Alman Friedrich Wilhelm Nietzsche’dir. Nietzsche, tanrıtanımazlığından etkilendiği Schopenhauer’ı daha sonra yadsısa da, onun, özen gösterilmesi gereken son Alman olduğunu, bir ruhbilimci için, ilk aşamanın bir olgusu
olduğunu söylemektedir (2002a:84).
Nietzsche, sanatın, tümüyle, kesin değer varlıklarını güçlendirdiğini ya da
yıprattığını savunmaktadır (2002a:86).
Schopenhauer’ın, istençten kurtulmayı sanatın genel yaklaşımı olarak açıklamasını ve yazgıya bağlanmayı trajedinin büyük bir yararlılığı olarak gösteren karamsar tavrını; ‘kötü bir görüş’ olarak değerlendirmektedir. Ona göre, trajedi, yazgıya kayıtsız bir bağlanmanın göstergesi değildir, trajedi karşısında savaşmayı başaran kişi, acı çekmeye alışan, darlıkta kalan, kahraman insan konumundadır ve kendi nesnel varlığını trajedi ile değerlendirir, ona bu ‘tatlı acımasızlığın içkisini’ sadece trajedi yazarı
verebilir (Nietzsche, 2002a:87). Trajedi, insana ne
olduğunu, onu
geleneklerle kurulmuş türlü bağlardan kurtararak bildiren bir sanattır. Trajedi, Schopenhauer’ın düşüncelerinin tersine, insana özgür bir kişilik olduğu bilincini verir. Ancak varlığının, bu özgürlük ile alınyazısı arasında bir denge olduğunu da gösterir. ‚Tragedyada ele alınan insan, alınyazısı ve karar özgürlüğü ile başbaşa kalmış tek insandır‛ (Akarsu,1994:130-131). ‚Trajedinin Doğuşu’nda Nietzsche’ye göre Yunanlılar, yaşamın korkunç, açıklanamaz ve tehlikeli olduğunu çok iyi biliyorlardı. Ama dünyanın ve insan yaşamının gerçek ırasının bilincinde olmalarına karşın, sırtlarını yaşama dönerek kötümserliğe teslim olmadılar. Yaptıkları şey sanat ortamı yoluyla
dünyayı ve
insan yaşamını dönüştürmekti. Ve o zaman estetik bir fenomen olarak dünyaya ‘evet’ demeyi başarabildiler‛ (Copleston, 1998:157).
Nietzsche, yaşamın trajik ve ürkütücü olduğunu kabul etmektedir. Trajedi, bu yaşam içinde insana kurtuluşu gösteren bir aracı olabilir. Ancak, yaşamda gerçekten trajediye özgü olana yaklaşıldığı düşünülse, bu kez de trajedinin, sanata bağlı kalmakla, görünüş evrenini, acı çeken kahramanın görünümü altında gündeme getireceğini, bu nedenle de aslında hangi konuyu açıklığa kavuşturması gerektiği sorusunun ortada kalacağını düşünmektedir. Çünkü görünüş evreni, gerçeği tekilleştirecek ve bir kişinin sorunu konumuna indirgeyecektir. Görünüş evreninin gerçekliği, trajedi sanatı içinde en az önemsenen noktayı oluşturmaktadır. Çünkü kahraman, izleyiciye; ‚Oraya bakın! İyice bakın oraya! Sizin yaşamınız budur! Sizin varoluş saatinizde bir yelkovandır bu!‛ (Nietzsche,1999:140) diye seslenirken, tersini iddia etmesine rağmen, kendi yarattığı ‘gerçek’liğin içine bireyi hapsedebilir ve daha fazlasını düşünmesini ve irdelemesini engelleyebilir.
Friedrich Nietzsche, içinde yaşadığı topluma bütünüyle karşı çıkarken, birey üzerine odaklanmaktadır. Ünlü ‘üstinsan’ düşüncesine de bu yoğunlaşma aracılığıyla ulaşır. Bireyin kendisini kurtarabilmesi için, kendisi üzerine düşünmesi gerekmektedir. Nietzsche’ye göre insan, aşılması gereken bir şeydir (2005:14). Her varlık kendisinden üstün bir şey yaratmıştır, öyleyse insanın da kendini aşması gerekir (Akarsu,1994:135). Bu
Yüklə 232,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|