Yer tuzishning ilmiy asoslari

Respublika yer fondi tavsifi (% 
hisobida)
5 - j a d v а 1
Sho‘rlangan)ik
bo'yicha
Suv eroziyasi
bo'yicha
Toshlilik
bo'yicha
Sifati bo'yicha
Sho'rlanm agan - 35,6 
S h o ‘rlangan - 64,4
Eroziyaga' 
uchratnagan - 92,4 
Eroziyaga uchragan - 
6,7
Tekshirilm agan - 0,9
Toshsiz yerlar 95,5 
Toshli yeflar 3,6 
Tekshirilmagan 0,9
Eng yaxshi - 8,3 
Yaxshi - 30,9 
O 'rtach a - 34,8 
O 'rtachadan past 
- 17,8
Yomon - 7,3 
Tekshirilm agan - 
0,9
Yerlardan oqilona foydalanish uchun m am lakatim izning barcha 
m intaqalarida ularning sifatini tubdan yaxshilash birinchi darajali 
aham iyatga ega. K o'zlangan tadbirlar majmuasida katta hududlarini 
qam rab oladigan, oddiy, nisbatan arzon tadbirlar ko‘proq bo'lishi 
kerak. Yerga ta ’sir etish xususiyatlari va iqtisodiy ahamiyati bo'yicha 
bu tadbirlarni quyidagi turlarga b o iish mumkin:
• 
yer tuzish
- ishlab chiqarishni yerning sifatiga qarab ixtisos- 
lashtirish, yerdan foydalanish usullarini optim allash, yerlarni ilmiy 
asosda transform atsiyalash, tu p ro q lar unum dorligini oshirishni 
ta ’m inlovchi hududni tashkil etish;
• 
agrotexnik -
dehqonchilikda progressiv resurslarni tejovchi 
texnologiyalarni, o ‘g‘itlash va o'sim liklarni him oya qilish tizimlarini 
joriy etish;
• injenerlik (m adaniy texnik, zax qochirish, sug'orish, rekul- 
tivatsiyalash, him oya o'rm on polosalari va sh.o'.).
Y erlarni yaxshilash bo'yicha tadbirlar sam aradorligini baholash 
yer resurslaridan foydalanish va uni m uhofaza qilishning R esp u b ­
lika va m intaqaviy tizim larini, yer tuzish chizm alarini ishlashda 
amalga oshiriladi.
O ziq-ovqat va xomashyo m uam m olarini yechish uchun yerlarni 
ham m a joyda yaxshilash va ulardan intensiv foydalanish bilan bir 
qatorda hududlarni qishloq xo'jaligi uchun yangidan o'zlashtirish 
va tiklash ham katta aham iyatga ega. Bu, ayniqsa cho'l m intaqalari 
uchun dolzarbdir.
H ar qanday davlat uchun tabiatdan foydalanish imkoniyatlarini 
bilish juda katta ahamiyatga ega; shu bilan bir qatorda bu darrov
4 2

---

yerlarni o'zlashtirish va haydalm a yerga aylantirish degani emas. 
Qishloq xo'jaligining yer resurs bazasini kengaytirish faqat ishlab 
chiqarishni sam arali tashkil etishda, yerdan foydalanishning intensiv 
usullarida, ekologik xavfsiz texnologiyalarda va qishloq xo'jalik 
ekinlarining yuqori hosildorligidagina maqsadga muvofiqdir.
Yangi yerlarni o'zlashtifishning eng ahamiyatli shartlari quyi- 
dagilar hisoblanadi:
* 
noqishloq xo'jalik zaruratlari uchun yerlarni ajratish keltirib 
chiqargan unum dor yerlarning kam ayishini qoplash;
® h u d u diy -ish lab ch iq arish m ajm ualarining agrar-in d u strial 
rivojlanishi va ular uchun mos oziq--ovqat bazasini yaratish zarurati;
® qishloq xo'jalik yerlarining nooqilona tarkibiga va nisbatiga ega 
tum anlarda ularni konservatsiyalashda (vaqtincha foydalanishdan 
chiqarishda), o ‘tloqlashtirishda, o 'rm o n bilan qoplashda haydalm a 
yerlar m aydonini to'ldirish.
Yangi yerlarni o'zlashtirishga yaqin kelajakda yirik ch o ‘1 massiv- 
larini qamrab oladigan bir marotabalik tadbir sifatida qaralishi mumkin 
emas. Haydalma yerlar va boshqa qishloq xo'jalik yerlari maydonlarini 
kengaytirish ayrim xo'jaliklarda m azkur hududning xo'jalik ta ’siri 
intensivligining oshishiga turg'unligi va ko'zlanayotgan ehoralarning 
ekologik xavfsizligidan, aniq ijtimoiy va iqtisodiy sharoitlardan kelib 
chiqib, amalga oshirilishi kerak.
Jam iyatning ilmiy-texnik salohiyati qanchalik yuqori va tabiatdan 
foydalanish intensivroq bo'lsa, yerni va boshqa tabiiy resurslarni 
muhofaza qilish bo£yicha tadbirlarga bo'lgan talab shunchalik o'tkirroq 
seziladi. M asalaning m ohiyati yer resurslaridan jam iyat hayotining 
barcha jabhalarida foydalanish ekologik m uvozanatning qaytarib 
bo'lm as darajada buzilishiga olib kelmasligidadir.