Yerel Dış Politikanın temelleri

Yerel Dış Politikanın temelleri   93
(
sovereignty-invested) olarak belirlenecek ve şeklin ortasında 
gösterilecektir.
2.  İkinci  çemberde,  devlet  adına  uluslararası  ilişkiler  alanında 
kısmen yetkilendirilen, yani görevleri itibarıyla devlet adına 
uluslararası  düzeyde  az  ya  da  çok  faaliyet  gösteren,  görev 
tanımlarında belirli uluslararası boyutu bulunan çeşitli diğer 
merkezî  yönetim  kurumlar  yer  almaktadır.
50
  Bunlar,  görevi-
ni  “egemenlik-yetkilisi”  ile  koordinasyon  halinde  yürütmek 
durumunda  olup,  onun  “yörüngesinde”  hareket  eden  diğer 
merkezî  yönetim  birimleri,  yani  bakanlıklar  ve  ajanslar-
dır.
51
 Uluslararası alanda 
“egemenlik-bağlı aktör” (sovereig-
nty-bound) tanımı bunlar için uygun düşmektedir.  
3.  Üçüncü çemberde, önceki bölümde yapılan değerlendirmele-
rin ışığında, 
“egemenlik-şartlı” (sovereignty-conditioned) aktör-
ler olarak ulus-altı (yerel ve bölgesel) yönetimler yer almaktadır. 
Zira bunlar, ülke-içi düzlemde merkezî yönetim ile hiyerarşik 
bir  bağ  içinde  olmayıp  ondan  “ayrı”  düzeyde  olan,  ülke-dışı 
düzlemde ise şartlandırma/sınırlandırma ve zımnî bir yükümlü-
lük altında bulunan kurumlardır. Ancak, Salomon (2011:47)’un 
işaret ettiği, yerel ve bölgesel yönetimler egemenlik ilişkisinin 
derecesi bakımından farklı olduğu tespiti de göz önünde bulun-
durularak, egemenlik-şartlı kategoride bölgesel yönetimlerin iç 
haklaya  daha  yakın,  yerel  yönetimlerin  ise  dış  halkaya  daha 
yakın olduğu ifade edilmelidir. Zira birçok ülkede bölgesel yö-
netimler  ulusal  dış  politikanın  yapım  sürecine  çeşitli  istişare-
ler  yoluyla  veya,  federal  devletlerde  olduğu  gibi,  uluslararası 
antlaşmaların onaylanmasında iç düzeyde muvafakat vermeleri 
suretiyle katılmaktadır.
52
ile  bağlantılı  olarak  yurtdışında  yürütülen  faaliyetlerin  Hükümetçe  saptanan  dış  politikaya 
uygunluğunu  gözetmek,  bu  faaliyetleri  koordine  etmek  ve  bunlara  katılım  sağlamak”  görevi 
vardır. Diğer ülkelerde de dışişleri bakanlıkların benzer bir konumda oldukları söylenebilir.
50  Bkz.  4848  sayılı  Kültür  ve  Turizm  Bakanlığı  Teşkilat  Kanunu,  md.  14/a  “ülkemizin.. 
değerlerinin..  yurt  dışında  tanıtımını  yapmak..”  vb.  maddeler.  Veya  656  sayılı  Türk  İşbirliği 
ve  Koordinasyon  Ajansı  Başkanlığının  Teşkilatı  Hakkında  KHK’da  muhtelif  maddeler.  Diğer 
ülkelerde de benzer kurumlar mevcuttur.
51  Dipnot 49’da zikredilen Dışişleri Bakanlığı Teşkilat Kanunu maddelerinin yanı sıra bkz. 1173 
sayılı Kanun, md.1/1: “Türkiye Cumhuriyetinin yabancı devletlerle, bunların temsilcilikleri ve 
temsilcileri ile, milletlerarası kurullarla… temas ve müzakereleri Dışişleri Bakanlığı eliyle, ilgili 
bakanlıklarla işbirliği yapılmak suretiyle yürütülür.”.
52  Burada,  ulus-altı  yönetimler  içerisinde  bölgelerin/eyaletlerin  dış  politikada  doğrudan 

---

94  Yerel Dış Politikanın temelleri
4.  Kamu tüzel kişiliği haiz ulus-içi (yani coğrafî olarak ulusal ve 
bölgesel ölçekte kurulan) yerel yönetim birlikleri de üçüncü 
çemberde, 
egemenlik-şartlı aktör çemberinde yer almaktadır. 
Zira Türkiye’de MİBK’e göre kurulan bu kurumlar, yerel yöne-
timler ile aynı kurallara ve sınırlamalara tâbidirler. 
5.  Kamu tüzel kişiliği bulunmayan, dernek benzeri ulus-içi (coğ-
rafî olarak ulusal ve bölgesel ölçekte kurulan) yerel yönetim 
birlikleri,  özel  hukuka  tâbi  olduklarından  kamu  idaresinin 
doğrudan  etkisi  ve  denetimi  alanında  değildirler.
53
  Ayrıca, 
STK olmanın verdiği operasyonel kolaylıklara (mesela esnek 
personel rejimi gibi) sahiptirler. Bu açıdan bu aktörler “ege-
menlik-dışı”  konumundadırlar.  Ancak,  temsil  ettikleri  üyele-
rin (yani yerel yönetimlerin) her birinin egemenlik-şartlı aktör 
olduklarından, ülkelerinin dış politikaları ve millî menfaatleri 
bu  aktörler  üzerinde  yönlendirici  etkiye  sahiptir  (Gordenker 
ve  Weiss’in  davranış  ile  ilgili  mülahazası  burada  hatırlana-
caktır). Bu nedenle bu kuruluşlar, 
“egemenlik-şartlı davranış 
sergileyen egemenlik-dışı aktör” (sovereignty-free actors with 
sovereignty-conditioned behaviour) olup dördüncü çemberde 
yer almaktadır.  
6.  Uluslararası birlikler ise, her ne kadar yerel yönetimleri temsil 
etseler de, egemenlik ile ilgili sınırlamalara tâbi olmadıkların-
dan ötürü egemenlik bağı şartına uymamaktadır. Yani birçok 
ülkenin  yerel  yönetimlerini  aynı  anda  temsil  ettiklerinden 
yetkilendirilmemiş  kurumlar  olması  bakımından  bazı  istisnaî  durumların  mevcut  olduğunu 
ifade etmekte fayda vardır. Federe devletlerin azamî ölçüde yetkilendirildiği ve federal merkezin 
zayıfladığı  (hatta  zaman  zaman  bölünmenin  gündeme  geldiği)  Belçika’da,  ulus-altı  federe 
yapıların belki de egemenlik-şartlı kategoriyi de aşarak egemenlik-bağlı kategoriye yakınlaştığı 
söylenebilir. Zira 1988 ve 1993 yıllarında yapılan reformlarla federal devleti oluşturan topluluk 
yönetimleri ve bölge yönetimleri, kendi yetki alanları ile ilgili olarak yurtdışı ilişkilerinde de 
münhasır yetkiye sahip olmuşlardır. In foro interno in foro externo prensibi olarak adlandırılan 
bu yetkiye göre, misalen münhasır olarak bölge yönetiminin sorumlu olduğu bir konuda artık 
uluslararası ilişkilerde de aynı konuda söz konusu yönetim doğrudan (federal düzeyin onayı 
veya  dahli  olmadan)  politika  yürütme  yetkisine  sahiptir.  Bu  durum  Belçika  federalizmine 
özgü olan, hukuk düzeyleri arasında hiyerarşik bir ilişkisinin bulunmaması, federal ve federe 
hukukların eşit düzeyde olması özelliğinden kaynaklanmaktadır. Belçika’da federal hükümet, 
birçok siyaset/hizmet alanları ile ilgili olarak yurtdışında temsil imtiyazını kaybetmiştir (Bursens 
ve Massar-Piérard, 2009: 96,97). Burada, giriş bölümünde açıklanan protodiplomasi kavramı 
hatırlanacaktır.
53  Kamuya  yararlı  dernek  veya  benzer  statüde  olan  birliklerin  devletin  özel  denetimine  tâbi 
olmaları,  yine  de  genel  olarak  bunların  “kamu  dışı”  bir  konumda  oldukları  gerçeğini 
değiştirmez.

---