Yetuklik darajasiga qarab

IQTISODIY NAZARIYA SAVOLLARGA JAVOB
81. Bozor iqtisodiyotining boskichlаri: erkin rаqobаtgа аsoslаngаn va хozirgi zаmon bozor iqtisodiyoti?
Bozoming yetuklik darajasiga qarabrivojlanmagan bozor, erkin (klassik) bozor, hozirgi zamon rivojlangan bozorlarga boiinadi.
Rivojlanmagan, shakllanayotgan bozor tasodifiy tavsifga ega boiib, unda tovarni tovarga ayirboshlash (barter) usuli ko‘proq qoilaniladi. Bozoming bu turi tarixan hali haqiqiy pul mavjud bo‘lmagan davrga to‘g‘ri keladi. Lekin hozirgi davrda ham ayrim mamlakatlarda pul inqirozga uchrab, ijtimoiy ishonchni yo‘qotgan,
bozor iqtisodiyotiga o‘tish sharoitida ham bozoming bunday turi amal qilishi mumkin.
Erkin (klassik) bozor - tovar va xizmatlarning har bir turi bo'yicha juda ko‘p ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar, sotuvchilar va xaridorlar mavjud boiib, ular o‘rtasida erkin raqobat amal qiluvchi, narxlar talab va taklif o‘rtasidagi nisbatga qarab erkin shakllanuvchi bozordir. Erkin bozorda raqobatning turli usullari qoilanilib, aholi va ishlab chiqamvchilar keskin tabaqalanishi ro‘y beradi.
Hozirgi zamon rivojlangan bozori ijtimoiy-iqtisodiy samaradorlikni ta’minlash va aholini ijtimoiy himoyalash maqsadida bozor aloqalarining davlat tomonidan tartibga solib turilishiga asoslanadi. Demak, davlat ham bozor ishtirokchisi bo‘lib, u bozor
aloqalarini tartiblashtiradi va boshqaradi. Hozirgi zamon rivojlangan bozorida turli xil birjalar va boshqa oldi-sotdi jarayoniga xizmat qiluvchi Sohalar taraqqiy etgan boiadi. Raqobatning asoratli kurashlari,aholining tabaqalashuvi yumshatilib, ulaming daromadlari o‘rtasidagi
tafovutlar me’yor darajasida ushlab turiladi
82. Iqtisodiy tizim modеllаri: аn’аnаviy iqtisodiyot, mа’muriy-buyrukbozlik iqtisodiyoti, bozor iqtisodiyoti.
Har bir davrda va makonda amal qilayotgan iqtisodiy munosabatlar majmuasi iqtisodiyotni tashkil qilish shakllari, xo‘ja!ik mexanizmi va iqtisodiy muassasalar bilan birgalikda iqtisodiy tizimni tashkil qiladi.