46
16.
Nepeta transcaucasica
17.
Nonnea decurrens
18.
Onobrychis transcaucasica
19.
Ornithogalum schmalhausenii
20.
Poa densa
21.
Ranunculus elegans
22.
Scrophhullaria divaricata
23.
Sedum corymbosum
24.
Stipa transcaucasica
25.
Symphytum asperum
26.
S. caucasicum
27.
Thesium procumbens
28.
Tragopogon sosnovskyi
29.
Trigonella biflora
30.
Zerna variegata
Azərbaycanın endemik bitkiləri
1.
Aethionema levandovskyi
2.
Allium lenkoranicum
3.
A. Talyschense
4.
Astrgalus podocarpus
5.
A. barnassari
6.
A. gudrathi
7.
A. husseinovii
8.
A. kosmalcanicus
9.
A. rostratus
10.
A. zuvanticus
11.
Asyneuma talyschense
12.
Bellevallia fomini
13.
Bunium scabrellum
14.
Carpinus schuschaensis
15.
Centaurea zuvandica
16.
Cephhalalaria grossheimii
17.
Crocus polyantus
18.
Erysimum argyrocarpum
19.
Euphorbia hyrcana
20.
Fritillaria grandiflora
21.
Cuno pseudocaucasica
47
22.
Hieracium schelkovnikovii
23.
Lilium ledebouri
24.
Muscari elegantulum
25.
M. grossheimii
26.
Pimpinella grossheimii
27.
Polygala grossheimii
28.
Phlomis lencoranica
29.
Poa meyeri
30.
Rosa nisami
31.
Satureia intermedia
32.
Scorzonera grossheimii
33.
S. kirpitschnikovii
34.
Scutellaria grossheimiana
35.
S. prilipcoana
36.
Scrophularia hyrcana
37.
S. zuvandica
38.
Silene talyschensis
39.
Trifolium talyschense
40.
Thymus trautvetteri
Nəsli kəsilən nadir bitkilər:
1.
Acantholimon hohenachkeri Boiss.
2.
Anthemis hyrcana D.sosn.
3.
Astragalus talyschensis Bge.
4.
Beta lomatogona F. et. M.
5.
Ephedra procera F.et.M.
6.
Erysimum argyrocarpum Basch.
7.
Iris zuvandicus Grossh.
8.
Lactuca orientalis Boiss.
9.
Psephellus zuvandicus D.Cosh.
10.
Quercus macranthera F.et.M.
11.
Scabiosa hyrcana Stev.
12.
Sedum lencoranicum Grossh.
13.
Stashys talyschensis O.Kopel.
Müasir dövrdə flora və fauna həm təbii hadisələr, həm də insan
fəaliyyəti nəticəsində çox ciddi mənfi təsirlərə məruz qalır. Sel və çay
daşqınları, eroziya prosesləri, torpaq sürüşmələri, qar uçqunları,
48
zəlzələlər, vulkanlar və s. Təbii fəakətlər və ekoloji təhlükələr, yeni
yaşayış məntəqələrinin salınması, enerci mənbələrinin yaradılması və
nəqli, müəyyən ərazilərin kənd təsərrüfatı və otlaq sahələri üçün
istifadə edilməsi, meşələrin qırılması, su anbarlarının tikintisi,
torpaqların deqradasiyası və s. səbəblərdən bitki və heyvanların təbii
yaşayış mühitləri dağılaraq sıradan çıxır. Ən yaxşı halda onların
arealları getdikcə daralır, uzun illər ərzində müəyyən ərazilərdə
formalaşmış bioloji əlaqələri pozulur. Ekoloji tarazlığın və
biogeosenozların pozulması nəticəsində flora və faunanın biotopları
üçün xarakterik olan növlərin sayı azalır, nəsli kəsilmək təhlükəsi
yaranır. Antropogen təsirlər relikt və endemik bitki və heyvanlara
ciddi təsir göstərir. Bu nəinki biosfer rezervat ərazisinin, habelə
respublika üçün ciddi və nəzərə alınması vacib olan bir prolemdir
(Azərbaycanın florasının təxminən 15-20%-ni, faunasının isə 10%-ni
endemik orqanizmlər təşkil edir). Hirkan Biosfer rezervatının
endemizm və relikt canlılar göstəricisi isə çox yüksəkdir.
Bu baxımdan beynəlxalq və regional miqyasda, o cümlədən
ölkəmizdə bu sahədə görülmüş işlərin qısa xülasəsinin verilməsini
zəruri hesab edirik.
Beynəlxalq Qırmızı Kitab
Təbiətin mühafizə tədbirləri içərisində Qırmızı Kitabların
yaranmasının xüsusi əhəmiyyəti vardır. Qırmızı Kitab – nadir və nəsli
kəsilməkdə olan bitki, heyvan və canlı növlərinin, onların indiki və
əvvəllki dövrlərdə yayılma arealları, sayı və onun azalma səbəbləri,
görülmüş və zəruri mühafizə tədbirlərinin qısa siyahısından ibarətdir.
Bu tip ilk rəsmi nəşr Ətraf Mühitin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq
İttifaqın – ƏMMBİ
(ingiliscə IUCN – International Union for Conserva-
tion of Nature and Natural Resources) 1963-cı ildə tərtib etdiyi
Qırmızı Kitabı olmuşdur
(rusca Красная Книга МСОП –
Международного союза охраны природы при ООН). Bu hərəkatın
tarixinə qısa nəzər salaq.
Biomüxtəlifliyin qorunması üzrə beynəlxalq hərəkatların 100 il yaşı
vardır. 1902-ci ildə Parisdə bir neçə ölkənin iştirakı ilə Quşların
Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Konvensiya imzalandı. 1948 ildə bu
sahədə iki təşkilat yarandı: Ətraf Mühitin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq
İttifaq və YUNESKO nəzdində yaradılmış məsləhətçi statusa malik
olan beynəlxalq qeyri hökumət təşkilatı. Bu təşkilat 1984-cü ildə 130
Dostları ilə paylaş: |