Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti umumiy pedagogika

Islom ilgari surgan g’oyalar
Islom ta’limotida ilgari surilgan muhim g’oyalardan yana biri va uning eng muhim tarkibiy qismi poklik va tozalikka rioya qilishdir.
Demak, Islom va uning asosiy ta’limoti mujassamlashgan Qur’oni Karim insonni ham aqliy, ham axloqiy, ham jismoniy shakllantirishda, bir so’z bilan aytganda, komil insonni tarbiyalashda muhim manbadir.

3. 
   Imom al – Buxoriy ta’lim va tarbiya to’g’risida.
   

Islom dini ta’limotida Qur’oni Karimdan keyingi asosiy manba hadislardir.
Hadis ilmiga VIII asrning 2-yarmidan boshlab mo’htabar shaxslar tartib berganlar. Ulardan birinchisi Muhammad payg’ambar hadislarini yod olib yurgan hazrati Abu Xurayra bo’lib, hadisga tartib berishning boshida Umar ibn Abdulaziz (xalifa) turgan edi.
Hadislarni birinchi bo’lib yozib borganlar: Rabez bin Sabeh, Said ibn Abu Aruba, Molik bin Anas, Abdulmalik bin Jurayj Makkiy, al-Avzoiy SHoshiy, Sufiyon Savriy Kufiy va boshqalar edi.
VIII-XI asrlar orasi hadis ilmi uchun «oltin davr» hisoblanadi. Bu davrda soxta va to’g’ri hadislarni – tadqiq etishga kirishiladi. Ana shu tarzda hadis ilmi rivojlanadi. Islom dunyosida eng nufuzli manbalar deb sanalgan oltita ishonchli to’plam (As-sahih as-sitta)ni yaratgan muhaddislar ham vatandoshlarimiz bo’lib, ular:

1. 
   Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy
   (810-870 y.);
   
2. 
   Imom Muslim ibn al-Xajja (819-874 y.);
   
3. 
   Imom Iso Muhammad ibn Iso at-Termiziy (824-892 y.);
   
4. 
   Imom Abu Dovud Sulaymon Sajistoniy (817-880 y.);
   
5. 
   Imom Ahmad an-Nasoiy (830-915 y.);
   
6. 
   Imom Abu Abdulloh Muhammad ibn Yazid ibn Mojja
   (824-886 y.) kabi allomalardir.
   

Hadislarni tahlil etishning asosiy uch yo’nalishi paydo bo’lgan:

1. 
   «Musnad» yo’nalishi. Bular alifbo tartibida joylashtirilgan bo’lib, Abdulloh ibn Muso, Imom Ahmad ibn Xanbal hadislari ana shundaylardan.
   
2. 
   Sahih (ishonchli) yo’nalishi. Bunga Imom Buxoriy asos solgan.
   
3. 
   Sunnan yo’nalishi. Mazkur yo’nalishdagi hadislarga to’g’ri, ishonarli hadislar bilan «Zaif» hadislar ham kiritilgan.
   

Abu Dovud, Iso at-Termiziy, An-Nasoiy, ibn Majjolar ana shunday yo’nalishdagi hadislarni to’plaganlar.
Hadis ilmi bilan shug’ullanganlarning ichida «Barcha muhaddislar peshvosi» degan sharafli nomga Imom al-Buxoriy sazovor bo’lgan.
Imom al-Buxoriy o’z so’ziga ko’ra 100 ming sahih (ishonchli) va 200 ming g’ayra sahih (ishonchsiz) hadisni yoddan bilgan.
Ulardan eng saralari «Al-Jomeh as-sahih» (ishonchli to’plam): «Al-adab al-mufrad», «At-tarix al-kabor», «At-tarix-as-sag’ir» to’plamlariga jamlangan. Bularning ichida eng yetugi, shoh asar «Al-Jomeh as-sahih»dir. Mazkur asar duneda «Qur’on»dan keyingi asar bo’lib, «Sahih al-Buxoriy» deb ataladi.
Bu kitob 4 jilddan iborat bo’lib, unga 600 ming hadisdan saralangan 7275 ta eng «sahih» hadislar kiritilgan.
Imom al-Buxoriyning ikkinchi mashhur, ta’lim-tarbiyaga oid yozilgan kitobi «Al-adab al-mufrad» (Adab durdonalari) maxsus hadislar to’plami bo’lib, bu asar 644 bobda bayon etilgan 1322 hadisdan iborat. Bu ulug’ zot Samarqandga yaqin Hartang qishlog’i (hozirgi Poyariq rayoni)da betob bo’lib, shu yerda 870 yil 1 sentyabrda vafot etadi.

4.