Zamonaviy jamiyatda muloqot madaniyati va uning xususiyatlari

ǀ
ISSUE 5 
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
15 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
jihatdan, aynan muloqot madaniyatida va shu bilan birga o'zini namoyon qiladi. 
Muloqot madaniyati, agar u inson dunyoqarashi asosidagi axloqiy qadriyatlarga 
asoslanmasa, shaxsiyatning tabiiy davomiga aylanmaydi. Shuni unutmasligimiz kerakki, 
zamonaviy jamiyatda muloqot madaniyati - bu shaxsning qadriyat e'tiqodi va xulq-
atvoriga aylangan, axloq va odob-axloq qoidalariga mos keladigan shaxsiy muhim 
dunyoqarash munosabatlarining birligidir. Ushbu faktdan kelib chiqqan holda, muloqot 
madaniyatini shakllantirish axloqiy tarbiya jarayonining bir qismi sifatida tushunilishi 
kerak, bu erda xulq-atvor va muloqot qobiliyatlarini shakllantirishga birinchi navbatda 
e'tibor beriladi, lekin ularning axloqiy mazmuni ham muhimdir. 
So'nggi o'n yillikda ko'plab olimlar muloqot madaniyati va uni shakllantirish 
muammolarini faol ravishda ishlab chiqdilar, amaliy tavsiyalar berdilar. Muloqot 
muammosining turli tomonlarini A.A. Boltaboyev [1], I.S. Kon [2], A.A. Leontiev [3], 
N.D. Tursunov [4], A.L. Soliyev [5] va boshqalar. Ammo ilmiy adabiyotlar tahlili shuni 
koʻrsatdiki, nopedagogik oliy oʻquv yurtlarida muloqot madaniyatini yoʻnaltirilgan 
shakllantirish ayniqsa dolzarbdir, chunki ularda oʻquv jarayoni imkoniyatlaridan, 
tarbiyaviy ishlarni tashkil etish talablari va boshqalar yetarlicha foydalanilmayapti, bir 
xillik mavjud emas.
Yuqoridagilarning barchasi bizga muloqot madaniyatini shakllantirish muammosi 
shartli va mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirish zarurati bilan chambarchas 
bog'liqligini, umuminsoniy, insonparvarlik, axloqiy qadriyatlarni o'zlashtirish va 
qo'llash zarurligini ta'kidlash imkonini beradi. Shuningdek, ularni bevosita muloqotda 
amalga oshirish nafaqat yoshlarning shaxsiy va ma'naviy rivojlanishiga, balki 
mutaxassisning ijtimoiy, kasbiy salohiyatini aniqlashga yordam beradi [6]. 
Shunday qilib, muloqot madaniyatini anglash kishilar oʻrtasidagi muloqot 
jarayonining borishini taʼminlovchi, ijtimoiy meʼyorlarga muvofiq oʻziga xos insoniy 
xulq-atvorni oʻz ichiga oladi. Aksariyat hollarda muloqot o'z-o'zidan maqsad emas, 
balki boshqa, kommunikativ bo'lmagan vazifalarni hal qilish vositasidir. Muloqot 
odamlarning jamoaviy va guruh faoliyatida kommunikativ va majburiy rol o'ynaydi. 
Muloqotning mazmuni va shakli uning tarkibiga kiradigan muayyan faoliyat bilan 
belgilanadi. 
Ma’lumki, madaniyatni aniqlashning eng muhim mexanizmi tildir. Biroq, 
zamonaviy jamiyatda uni ham xalqning taqdiri, tafakkuri va intilishlarini aks ettiruvchi 
tirik organizm sifatida ham, boshqa millat vakillari bilan tolerantlik munosabatlarini 
o‘rnatishni biladigan ma’naviy boy shaxsni shakllantirish vositasi sifatida ham qarash 
kerak.
Qolaversa, muloqot jarayonida foydalaniladigan vositalar, usullar madaniyat 
mahsuli ekanligini unutmaslik kerak. Muloqot madaniyati muloqot amalga oshiriladigan 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2