‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya


Psixologiyaning asosiy metodlari va pedagogik faoliyatda



Yüklə 6,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/97
tarix26.10.2023
ölçüsü6,78 Mb.
#131752
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   97
Psixologiya [uzsmart.uz]

1.5. Psixologiyaning asosiy metodlari va pedagogik faoliyatda
qo‘llanilishi mumkin b o lg a n psixologik metodikalar
Aniq izlanish pred m etiga ega b o 'lg a n h a r q an d ay fan o lsha 
predm etining m ohiyatini yoritish va m ateriallar t o ‘plash uchun maxsus 
usullar, vo sitalard an foydalanadi va u la r fa n n in g
m etodlari
deb 
yuritiladi. Fanning salohiyati va obro‘si ham birin ch i navbatda o‘sha 
m etodlar yord am id a to ‘p langan m a’lu m o tla rn in g
ishonchliligi va
validliligiga bog'liq
b o ‘ladi. Bu fikrlar bevosita psixologiyaga ham
aloqador b o ‘lib, m etodlar masalasiga bu fanda ju d a katta ahamiyatga 
molik masala sifatida qaraladi. Chunki yuqorida ta ’kidlaganimizdek, 
psixik hodisalam i bevosita q o ‘l bilan ushlab, k o ‘z bilan ilg‘ab, quloq 
bilan sezish qiyin. Lekin ju d a ko‘plab fanlar bilan faol hamkorlik 
shunga olib kelganki, psixologiyaning h a r bir ta rm o g ‘i o ‘z vazifalarini 
echish va m a ’lu m o tlarg a ega b o ‘lish u c h u n k o ‘p lab m etodlarni 
sinovlardan o ‘tkazib, eng ishonchli va m ukam m allarini saqlab qolgan.
Matematik statistika va ehtimollar nazariyasining psixologiya sohasida 
qo‘llanilishi va unda erishilgan muvaffaqiyatlar a w a lo h a r bir metodning 
ishonchlilik darajasini aniqlash, qolaversa, to ‘plangan m a’lumotlam ing 
qay darajada asosli va valid ekanligini isbotlashga yordam beradi.
Biz m azkur m avzuimizda har bir insonning o ‘zini va atrofidagilami 
bilib olishiga im kon beradigan, murakkab b o ‘lm agan, q o ‘llash shartlari 
sharoitga m os b o ‘lgan va u m u m qabul qilingan m etodlarni keltirdik.
2-rasmda keltirilgan m etodlar yordamida tadqiqotchi yoki qiziqqan 
shaxs u yoki bu psixik jarayon, holat yoki shaxs xususiyatlari to ‘g‘risida
2-rasm. Pedagogik psixologiyaning asosiy metodlari
www.ziyouz.com kutubxonasi


birlam chi m a ’lu m o tla r to ‘playdi, to ‘pIangan m a’lum ot yana tahlil 
qilinadi va m axsus tarzda ishlatilishi m um kin.
Q uyida psixologiya, jum ladan, pedagogik psixologiya fanida eng 
samarali, ishlatilishi qulay va olingan natijalar ishonchliligi yuqori 
b o lg an kuzatish m etodiga to ‘xta!ib o ‘tamiz.
Kuzatish metodi tavsifi
Kuzatish m etodi qadimgi empirik m etodlarguruhiga mansub b o ‘lib, 
unda hozirgi k u n d a sifat jihatidan katta o ‘zgarishlar yuz berdi. U ning 
ob’ekti, k o ‘lam i kengaydi, murakkab jarayonlam i o ‘rganish imkoniyati 
tug‘ildi. K uzatishning texnologiyasi takomillashdi, shakli va vositalari 
ko‘paydi, o b ’ektivlik darajasi ortdi. Kuzatish psixologiya fanining barcha 
sohalarini universal tadqiq qilish metodiga aylanib qoldi. Shu boisdan 
bugungi k u n d a uning ahamiyati yangi bir yuksak darajaga ko‘tarildi. 
Tatbiqiylik k o 'la m i yanada kengaydi, statistik m etodlarga m osla- 
shuvchanligi b ila n boshqa tadqiqot m etodlaridan ajralib turadi.
Yuqoridagi mulohazalarga asoslangan holda uning ayrim manbalarda 
yoritilmay q o lg an jih a tla ri to ‘g‘risida m ulohaza yuritamiz.
Kuzatish texnikasi
1. V oqelikni kuzatish oqimini muayyan qism larga ajratish (klasi- 
fikasiyalash).
2. K uzatishning ko‘lami va xarakterini aniqlash.
3. K u zatish n i qayd qilish (fiksasiyalash).
4. O lingan natijalam i sifat va m iqdor jih atd an tahlil qilish.
Kuzatish ob 'ekti va predmeti
1, K uzatishn in g o b ’ekti — inson, guruhiy va jam oaviy m unosa- 
batlar, o b ’ektiv va sub’ektiv kechinm alar, hayvonot olam i, shaxs 
faoliyati k ab ilam i o ‘rganishdan iboratdir.
2. K u zatish n in g predm eti — insonning holati, uning harakat tez - 
ligi, h arak atnin g kuchi, hamkorlik harakati, odam ning ongsiz, ongosti 
va onglilik holatlari (faoliyat, muloqot) ni eksteriorizasiyalashdan ibo ­
ratdir. B u n d a quyidagilar inobatga olinishi zarur:
a) am aliy va gnostik harakat;
b) n u tq ak tlari, m a ’nosi, m azm uni, m ohiyati, y o ‘nalishi, chas- 
totasi, ritm i, davom iyligi, intensivligi, ekspressivligi, uning leksikasi, 
gram m atikasi v a fonetik qurilishi;
www.ziyouz.com kutubxonasi


c) mimika, im o-ishora, pantam im ika, vokal m im ikasi;
d) vegetativ reaksiyalarning ayrim ko‘rinishlari (qizarish, terlash, 
oqarish, nafas olishning tezlashuvi va qiyinlashuvi).
Kuzatish iyerarxiyasi
1. Kuzatishning m aqsadi
2. Kuzatishning vazifalari
3. Kuzatishning program m asi
4. Kuzatish fiksasiyasi.
Bunda quyidagilar nazarda tutiladi:
a) umumiy talablarga rioya qilish;
b) yaxlit qayd qilib borish;
c) kundalik;
d) texnik vositalardan foydalanish.
Kuzatishning ifodaianishi
1. Olingan m a’lum otlam ing alom at va belgilar orqali ifodaianishi 
(piktogramma, grafik sxem a).
2. Standart protokollarning aks ettirilishi.
Kuzatish turlari
1. Sistematik
2. Epizodik
3. Dala sharoitida
4. Labaratoriya sharoiti
5. Tabiiy sharoitda
6. Xronologik
7. Davriy
8. Bir martalik
M ehnat faoliyatini kuzatish
1. F. Gilbertning ish kuni fotografiyasi m etodikasi (harakatni tahlil 
qilish)
2. A.F. Gostevning xronokartasi (2 yoki 3 m a rta 30 minutdan 
sm enadan keyin talabalarda dars boshida, o ‘rta sid a , darsdan keyin).
Kuzatish form alari
1. Aralashib yashirin kuzatish
2. Psixologik portret
www.ziyouz.com kutubxonasi


3. O ch iq aralashib kuzatish (o ‘sm irlarda)
4. X ulq portreti
Kuzatishni qayd qilish turlari
1. Kundalik
2. T a ’kidlovchi
3. U m um lashtiruvchi
4. F aktik (foto video m agnit lentasi)
Kuzatish natijalarini qayta ishiash
1. Sifat tahlili
2. M iqdoriy tahlil
Kuzatish hisobotini jihozlash
1. Kirish (m uqaddim a)
2. M etodika tavsifi
3. N atijalam i tartibga keltirish
4. N atijalam in g m uhokam asi va tahlili
5. Xulosalar
6. Tavsiyalar
7. A dabiyotlar ro ‘yxati
8. Ilovalar
Konflikt holatini aniqiash
1. N izo (konflikt) m ohiyatiga kirish
2. N izoning kuchayishi
3. N izonin g echilishi
4. N izo d an keyingi psixologik h o lat
Kuzatish y a k u n i
1. U m um psixologik xulosalar chiqarish
2. M illiy etnopsixologik va regional xususiyatlarni sharhlash

Yüklə 6,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   97




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə