‘zbekist0n yuksak ‘simliklarining zamonayiy tizimi



Yüklə 2,08 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/60
tarix06.02.2023
ölçüsü2,08 Mb.
#100266
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   60
Pratov,P.O\'. Nabiyev.M.M. O\'zbekiston yuksak o\'simliklarining zamonaviy tizimi.



н ш
тшшт


0 ‘. P. PRATOV, М. M. NABIYEV
0 ‘ZBEKIST0N YUKSAK
0 ‘SIMLIKLARINING
ZAMONAYIY
TIZIMI
B o iim , ajdod, qabila, oila,
turkumlarning o‘zbekcha, ilmiy
va ruscha nomlari
I kitob
, , 0 ‘Q ITU VC H I“ NASHRIYOT-M ATBAA IJODIY UYI
TO SH K EN T - 2007


Б Б К 28.592(5У )
Ushbu qoMlanma eng so'nggi, xalqaro qabul qilingan yangi taksonomik 
birlik va tizim lar asosida 0 ‘zbekistonning boy (4500 ga yaqin tur) 
o‘simliklariga moslab yozildi. Unda respublikamiz florasiga oid barcha yirik 
taksonomik birliklar (ajdod (sinf), ajdod (sinf)cha, qabila, oila, turkum) 
va boiimlaming o ‘zbekcha, ilmiy (lotincha), ruscha nomlari va taksonlaming 
qo ‘shimcha (affiks)lari ilk bor to ‘liq keltirildi.
Taqrizchilar: 
b.f.d., prof. 
O. A. ASHURMETOV,
b.f.d. 
A.S. YULDASHEV
r, 1906000000-107 
л™-,
Р ~353Т04)-2007 ' Q at 1У b u y rt' " 2007
ISBN 978-9943-02-085-6
© , , 0 ‘qituvchi" N M IU , 2007


K IR IS H
0 ‘zbekisto n o ‘sim liklarga n ih o y atd a boy respublika.
0 ‘Z R F A ,,B o ta n ik a “ ilm iy-ishlab ch iq a rish m ark azi o lim la- 
rinin g m a ’lu m otlarig a k o ‘ra, 0 ‘zb ek isto n d a 4500 ga yaqin yuksak 
o ‘sim lik tu rla ri o ‘sad i. B u la r o ra s id a x a lq x o ‘ja lig in in g tu rli 
tarm o q la rid a ishlatib kelin ayotg an va 0 ‘zb ek iston R espublikasi 
„Q izil k ito b i“ ga kiritilgan tu rla r bor.
T a ’kid lash jo iz k i, m ak ta b o ‘q u v ch ilari, litsey, kollej va oliy 
o ‘quv yu rtlarin in g talab alari u c h u n b o ta n ik a fanid an yoziladigan 
darslik, o ‘quv q o ‘lla n m a h a m d a ilm iy ishlarn in g m az m u n i k o ‘p 
jih a td a n m ahalliy m ateriallar ( o ‘sim liklar)ga, u larni qay darajada 
ilm iy asosda o ‘rganilganligiga b og‘liq.
0 ‘zbekiston o ‘sim liklari t o ‘g ‘risida yozilgan 6 jildli „ Ф л о р а У з- 
б е к и с т а н а “ nom li m onografiya 1941 — 1962- yillarda n ashr etilgan. 
Oxirgi to m n in g kitobxonlarga havola ctilganiga 40 yildan ortiq vaqt 
o ‘tdi. M a n a shu davr m o b ay n id a b o tan ik a fan id a, ayniqsa un in g
flora va sistem atikaga oid y o ‘nalish larid a jidd iy o ‘zgarishlar sodir 
b o ‘ldi. J u m la d a n , ju d a k o ‘p yangi tu rla r, tu rk u m la r va o ila la r 
k ash f etildi. B otanika n o m en k latu rasi q o id alari zam irid a aksariyat 
ta k so n o m ik b irliklarga tu rli d a ra ja d a o 'z g a rtiris h la r kiritild i va 
sistem atikaga oid q a to r yangi tiz im lar ishlab chiqildi. M asalan, 
lo la d o sh la r oilasi d un yo m iqyosida 10 ta , q irq q u lo q d o sh la r 5 ta, 
to shy orardo sh lar 4 ta, tu y atov o nd o sh lar 4 ta m ustaqil oilaga ajratildi 
va ularga o ‘zb ekcha n o m lar berildi.
Izlanishlar natijasida 0 ‘zbekistonda 4 b o ‘lim, 8 ajdod, 18 ajdod- 
cha, 111 qabila va 172 oilaga m ansub 1003 turkum mavjudligi aniqlandi. 
Ajratilgan oilalar bilan bir qatorda, q o ‘shilgan oilalar ham bor.
B o tan ik a no m en k latu rasi qoid alarig a am al qilingan h o ld a ayrim
oilalarn in g n o m larin i tu rk u m la rg a asoslanib yozish tavsiya etildi. 
U n g a k o ‘ra K restguldoshlar oilasini — K aram doshlar, D u kk ak- 
d o sh larn i — B u rch o q d o sh lar, L abguldoshlarni — Y alpizdoshlar, 
S o y a b o n d o s h la r n i — Z ir a d o s h la r , M u ra k k a b g u ld o s h la rn i —
3


Q o q io 'ld o sh la r va B o shoqd o sh larn i — B ug‘d oy d o sh lar deb atash
lavsiya ctildi.
I J/.oq yillar d av o m id a ishlatib kelingan eng yirik birliklardan tip 
bo'lim ga, sin f — ajdodga, tartib — qabilaga aylantirildi va ularning 
liar biriga b o sh q a b irlik la rd a ta k ro rla n m a y d ig a n q o 's h im c h a la r 
(affikslar) berildi (1-jadval).
D arsliklarda va ilm iy asarlarda oraliq birliklarni yasash u c h u n
ishlatib kelin ayotg an ,,k en ja“ s o ‘zi o ‘rniga — ,,c h a “ q o ‘shim chasi 
yoki ,,k ichik “ s o 'z in i ishlatish o ‘rin li deb to p ild i. ,,K en ja“ so 'zi 
oilada oxirgi farzand u c h u n ishlatiladi. Agar b itta qabila yoki tu rk u m
4 ga b o ‘linsa, u holda barchasini 
kenja qabila
yoki 
turkum
deb ishlatib 
bo 'lm a y d i, albatta.
A yniqsa, darsliklardagi birliklarning q o ‘sh im ch alarini k o 'n g ild a - 
gidek deyish qiyin. B uni s in f (ajd o d ), sin fch a (a jd o d c h a), qabila va 
oilalarga berilgan q o ‘sh im chalarda yaqqol ko‘rish rnum kin. M asalan, 
bo'lim ga 

Yüklə 2,08 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   60




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə