Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
-jadval. Bank balansi va uni tahlil qilish jihatlari
Yüklə 1,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 29-jadval.
Bank balansi va uni tahlil qilish jihatlari K o‘ r s a t k i ch l a r, % № Banklar Foyda ustav fondi Ishlaydigan aktivlar 8F 1 Jalb qilingan resurslar Naqd pul Talab qilib olinadigan majburiyatlar Ishlaydiga n aktivlar aktivlar Tezkor depozitlar Passiv Banklararo zayomlar Passivlar 1 A 34,6 99,9 7,1 90,3 0,5 13,3 2 B 42,5 101,6 44,7 85,6 14,6 44,6 3 C 41,7 93,1 59,0 60,7 9,9 29,3 4 D 43,3 102,3 45,8 91,5 32,3 21,4 5 E 37,9 78,6 62,8 70,2 10,0 31,8 6 F 16,4 107,5 152,5 60,1 16,2 27,8 7 G 22,1 140,1 43,5 83,1 6,3 53,9 «A» bankda ham ishlaydigan aktivlarning salmog‘i yuqori (90,3%). Bu degan so‘z, mazkur bankning qisqa muddatli resurslari juda yuqori darajali riskli aktivlarga aylanib qolgan. Diqqatni o‘ziga tortadigan boshqacha hol ham mavjud. Qizig‘i shundaki, bir koeffitsiyentidan yuqori joriy likvidlikka «E» banki erishgan (152,5%). Bu bankning jalb qilingan resurslarni joylashtirishda jiddiy kamchiliklarga yo‘l qo‘yganidan dalolat beradi, buni ishlaydigan aktivlar salmog‘ining past ekanligi (60,1%) va uning bank rentabelligiga salbiy ta’siri (16,4% gina) isbotlab turibdi. Bank faoliyatini tavsiflovchi ko‘rsatkichlardan yana biri jalb qi- lingan resurslardan foydalanish ko‘rsatkichidir. Bu ko‘rsatkich darajasi 100 foizdan oshishi mumkin va u bir tomondan omonatchilar manfaatini himoya qilinishini, ikkinchi tomondan esa bank o‘z mablag‘lari hisobiga yuqori riskli aktivlarni sug‘urtalay olish funksiyasini bajara olishidan dalolat beradi. Masalan, «G» banki bo‘yicha bu ko‘rsatkich 102,3 foizni tashkil qilgan, ya’ni 2,3 foiz ortiqcha. Agar bunday ortiqchalik haddan tashqari ko‘p bo‘lsa («J» bankida bu ortiqchalik 40,1 foizni tashkil qiladi), u holda bank nafaqat jalb qilingan resurslar bo‘yicha, shu bilan birga o‘z resurslari bo‘yicha ham katta talafot (yo‘qotish) riskiga ega bo‘ladi. Bankning mustahkamligi ko‘p jihatdan resurs bazasining barqarorligi 1 Ishlaydigan aktivlar deganda bankning daromad keltiruvchi aktivlari ko’zda tutilgan. 189 va boshqariladigan resurslar (ya’ni, depozitlar, depozit sertifikatlar, bank- lararo zayomlar) salmog‘i bilan belgilanadi. Shu ko‘rsatkichlar bo‘yicha eng yuqori ko‘rsatkichlarga «J» banki (60,2%), «B» banki (59,2%), «G» banki (53,7%) erishganlar. Biroq dastavval sanab o‘tilgan ikkita bankda boshqariladigan resurslar asosan banklararo zayomlar evaziga shakllangan. Bu bankning xarajatlarini ko‘paytiradi, shu bilan birga uning tashqi omil- larga bog‘liqligini kuchaytiradi. Shunday qilib, bank balansini tahlil qilish uchun taklif qilingan ko‘rsatkichlar ekspress tahlilni amalga oshirish uchun juda qo‘l keladi va bankning faoliyatini, uning rentabelligi va likvidligini baholashda ju- da kuchli qurol hisoblanadi. [115] . Balansdan tashqari moddalar balans aktivlari va passivlariga aloqasi bo‘lmagan boyliklar, hujjatlar, topshiriqnomalarni hisobga olish maqsadida qo‘llaniladi. Balansdan tashqari moddalar quyidagi bo‘lim- lardan iborat: zaxira fondlaridagi pul biletlari va tangalar; qarzdorlarning muddatli majburiyatlari va ssudalar; bank tomonidan inkasso uchun va yo‘ldagi hisob-kitob hujjatlari asosida kreditlar bilan ta’minlash uchun qabul qilingan hisob-kitob hujjatlari; qat’iy hisobotda turuvchi blankalar; pul belgilarini muomalaga chiqarishga ruxsatnomalar; to‘lov uchun akkreditivlar va boshqalar. Balansdan tashqari moddalar banklar balansida yakuniy balans hisobvaraqlaridan keyin joylashtiriladi. Balansdan tashqari moddalar bo‘yicha operatsiyalar bankning moli- yaviy ahvoli to‘g‘risidagi hisobotlarga kiritilmasa ham, bank uchun xatarlidir. Bu xatar ayniqsa mijozning uchinchi shaxsdan olgan kreditini bank tomonidan kafolatlanishida o‘z aksini topgan. Agar bank mijozi, uchinchi shaxsdan olgan kreditini qaytarish imkoniga ega bo‘lmasa, unga kafillik bergani uchun, bank bu kreditni to‘laydi. [116] . Bank mablag‘lari manbayi va ulardan foydalanish to‘g‘risidagi hisobot quyidagi ikki muhim savolga javob berish uchun tuziladi: bank muayyan bir davrda foydalangan mablag‘larni qayerdan olgan? bank ushbu mablag‘larni nimalarga sarf qilgan? Hisobot quyidagilar asosida tuziladi: 190 Muayyan davr mobaynida bankka kelib tushgan mablag‘lar = Bank operatsiyalari natijasida kelgan mablag‘lar + Bank aktivlarining kamayish hajmi + Bank qarz majburiyatlar ining ortish hajmi Muayyan davr mobaynida sarf qilgan mablag‘lar = Aksiyadorlar- ga to‘langan dividendlar + Bank aktivlarining ortish hajmi + Bankning qarz majburiyatla- ri va uning kamayish hajmi Yüklə 1,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|