Shunisi diqqatga sazovorki, urush tugagan yiliyoq nemis jum alist va
noshirlari vayron b o ig a n mahatliy m atbuotni yangicha tipda, o ‘zgacha
m hda qayta tiklashga bel bog'ladilar. 0 ‘sha yili ikkala nemis davlatida
o ‘nlab turli gazetalar tashkil etilgani va yuz minglab nusxalarda
chiqarilgani sir emas. Birgina G F R d a 1945-yiIda paydo bo'lgan «Aachener
N achrichten* (Aaxener N axrixten, 40 ming nusxa), «Allgemeine Zeitung*
(Algemayne Saytung, 100 ming nusxa), «Weser-Kurier* (Vezer-Kurir, 120
ming nusxa), «Hessische Allgemeine* (Gessishe Algemayne, 72 ming
nusxa), «D arm stadter Echo* (D arm shtedter exo, 50 ming nusxa), «N ürn
berger N achrichten» (N yum berger Naxrixten, 185 ming, shanba kunlari
220 ming nusxa), «Rhein—N eckar—Zeitung* (Reyn-N ekkar-Saytung, 63
ming nusxa), «Stuttgarter Zeitung* (Shtutgarter Saytung, 140 ming nusxa)
gazetalarining muxlislari tobora ortib bordi. E’tiborli tom oni shundaki,
1946—1950-yillar m obaynida ham ko‘plab nashrlar paydo b o iib , yuz
minglab muxlislar orttirishdi.
0 ‘sha davrdayoq 3,5 million nusxada chop etilgan «Bild-Zeitung*
(«Bild-Saytung*), 1,7 million nusxada chiqib turgan «Bild-Zeitung am
Sonntag» (Bild-Saytung am Z onntag) gazetalari ham o'ziga xos voqelik
edi.
D unyoga m ashhur «Der Spiegel» (D er Shpigel, ya’ni «Oyna*) jurnali
ham 1947-yilda Hamburg shahrida 315 ming nusxada chiqa boshlagan.
1950-yilda G F R da 10 ta yirik nashriyotda 17 ta gazeta 2506000
nusxada chiqib turardi. 1959-yilga kelib mamlakatda chop etiladigan
nashrlarning um um iy adadi 17 m illion nusxadan oshib ketgani nisbatan
qisqa davr m obaynida m atbuotning qanchalik ravnaq topganini ko‘rsatadi.
Shu tariqa XX asr o ‘rtalarida Germaniya Federativ Respublikasi
m atbuoti dunyodagi yetakchi o ‘rinlardan birini egaUay boshladi.
Italiya m atbuoti haqida gapirganda, aw alo, 1848-yilda Turin shahrida
chiqa boshlagan «La G azzetta del popolo* (Gazetta del popolo) nashri har
kuni ikki m arta, ya’ni, tonggi soni — 55 ming, kechki soni esa 30 ming
nusxada chiqib, muxlislari e ’tiborini qozonganligini eslash lozim. Kuniga
ikki m arotaba chop etiladigan gazeta xabariari qanchalik hoziijavob,
dolzarb boMishini tasa w u r etish qiyin emas. Chinakam axborot manbayiga
aylangan nashm ing esa muxlislari o rtib boraverdi.
Italiya nashrlari orasida M ilanda 1876-yildan chiqa boshlagan «II
Coppiere della sera* gazetasi alohida o ‘miga ega. 1922— 1924-yillarda
gazeta 1 m illion nusxagacha chiqdi.
«La Ora» gazetasi 1900 yildan buyon Palermoda chop etiladi. Bu
tungi gazeta sahifalarida voqeliklar haqqoniy yoritilishi bilan muxlislari
e ’tiborini qozongan. «Il Giornale d ’ItaLia» mustaqil tungi gazetasiga 1901-
yilda Rim da asos solingan. 1922-yilda bu gazetaga «Jornale d ’ltalia
agrikolo» (Italiya qishloq gazetasi) haftaligi ilova qilib chiqarila boshladi.
1930-yildan maxsus yakshanba sonlariga ilova tariqasida «Jomale della
dom enika» (Yakshanbalik gazeta) ham ko'pming nusxalarda chiqariladigan
b o id i. Aksariyat rivojlangan m anilakatlarda gazetxonlar sevimli nashr-
larining aynan yakshanba sonlarini maroq bilan o ‘qishlari odatiy holga
www.ziyouz.com kutubxonasi
ayianib qolgan. Shunga muvofiq o'sha kuni c h o p etiladigan gazetalar
odatdagidan bir necha marta katta hajmda va k o 'proq nusxalarda chop
etilardi. M uhim reklamalar aynan dam oiish kunlarí yorítilishiga reklama
beruvchilar liam, iste’molchilar ham birdek ko'nikib qolishgan.
Italiyaning m ashhur «Italia» gazetasíga 1912-yilda asos solingan edi.
M ilanda katolik guruhi nashri boigan bu gazeta sahifalaridan rang-barang
mavzuiar o ’rin egallardi. Azaldan díniy-m a’rifiy mavzuga qiziqish bilan
qaragan ko‘p sonli mushtaríylar bu gazetaning doim iy muxlisiga aylanishdi.
XX
asmiiig birinchi choragida bu o ‘lka!arda fashizm bayrog'i ostidagi
harakatlar qay darajaga yetgani tarixdan yaxshi m a’lum. Bu xatti-harakatlar
o'zgacha dunyoqarashga asoslangan nashrlam i h a m hazm qila olmasdi.
Shu bois 1924-yilda Milanda chiqa boshlagan Italiya komfirqasi markaziy
oiganining nashri — «L’Unita* gazetasi bir yildan so‘ng fashistlar
hokimiyatí tom onidan taqiqtab qo'yitdi. 18-yildan k o'proq davr mobaynida
yashirincha chiqib turgan «L’Unita* gazetasi, nihoyat, 1944-yil iyunidan
boshlab Rimda yana oshkora chop etjla boshladi.
Azaldan diniy, m a’rifiy o'choqlardan biri b o ‘lib kelgan ko‘hna Rimda
turli davrlarda diniy nashrlar chiqarish urfga aylangan. Xristian-demokrartik
partiyasi markaziy nashri «II Popolo» gazetasi shulardan biri edi. Rimda
1944-yildan chop etila boshlagan bu gazeta ixlosmandlari G'arbdagi
boshqa mamtakatlarda ham kam emasdi.
Yevropa mamlakatlaridagi ilg‘or tajriba biror hududdagina qolib
ketmasdi. Modomíki gazetalari q o sh n i m am lakatlarga ham tarqalayotgan
ekan, demak, unda yoritilayotgan mavzuiar voqelikka ayianib boraveradi.
Moliya-iqtisodiy mavzulami yoritishga ixtisoslashgan *11 Globo» («Er
shari») gazetasiga 1945-yilda Rimda asos solingan. Ushbu nashr ham
butun yevropalik moliyachi mutaxassislar e ’tiborini jalb etib turardi.
«The Rome Daily American* gazetasi \946-yi\dan Rim da ingliz tilida
chop etila boshladi. Uning faoliyati Italiyadagi amerikaliklar siyosatini
yoritishga yo'naltirilgandi.
XX
asming birinchi yarmida, xususan, Ikkinchi jah o n urushi davrida
Italiyada ham juda murakkab vaziyat vujudga kelgan edi. Bu urush bilan
bogMiq mushkulotlar matbuot taraqqiyotiga o ‘z ta ’sirini o ‘tkazmasdan
qolmasdi.
1948-yilda m atbuot to'g'risida qonun qabul qilinishi Italiyada bosma
so‘z ravnaqini yuksaltirishda muhim aham iyat kasb etdi. Shu yili
demokratik nihdagi «II Paese» gazetasi chiqishi rimlik gazetxonlarni
mamnun qildi.
«II Paese sera» gazetasi 1949-yildan chiqa boshlagan. Bu tungi gazeta
haftada to'rt kuh rimliklar uchun, ikki marta N eapol, bir gal Florensiya va
bir marta butun mamlakat aholisi uchun chop etilardi. Adadi — 85 ming,
shanba kunlari 120 ming nusxaga yetardi.
Ikkinchi jahon urushidan keyin Italiya m atbuoti ham asta-sekinlik
bilan yana o'zanini topa boshladi. M a’lum fursat tiklanish davridan so‘ng
u taraqqiyot sari odim lab ketdi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Dostları ilə paylaş: |