Зиёдулла Давронов
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Najmiddin Kubro
- Bahouddin Naqshband
| Abduxoliq G‘ijduvoniy
(1220 yilda vafot etgan) ijodida ham rivojlantirildi. Uning vasiyatnomasida jamoatga mulozim bo‘lish unga xizmat qilish muqaddas vazifa ekanligi uqtiriladi. Ollohga yaqinlashishning yo‘li shudir, deb ko‘rsatadi u. Shu bilan birga insonlarni chillaxonada hadeb o‘ltiravermaslikka, Ollohga toat-ibodatni haddan oshirib yuborilmaslikka chaqiradi. Mehnat qilishga chorlaydi. Bir so‘z bilan aytganda, uning falsafasi Yassaviy ta’limotidan ilg‘orroq edi. Tasavvuf falsafasining yirik siymolaridan yana biri Najmiddin Kubro (1145-1221) dir. Tasavvufdagi Kubroviya tariqati Kubro tomonidan 84 yaratilgan. U yirik olim sifatida «Jamolning muattarlari va kamolotning egalari», «O‘nta qonun va qoidalar» nomli asarlarning muallifidir. Najmiddin Kubro ijodida vatanparvarlik, xalqparvarlik, insonparvarlik g‘oyalari mujassamlashgan. Shaxsiy faoliyati bilan mazkur sohalarda namuna ko‘rsatgan. Tasavvuf falsafasi XIV asrda Bahouddin Naqshband (1318-1389) tomonidan rivojlantirildi. Uning ijodi suluki naqshbandiya, deb ataladi. Naqshband taxallus bo‘lib, aynan ma’nosi matoga gul-naqsh solishni bildiradi. Naqshband kishilar hayotida xilvatchilik, tarkidunyochilik bilan hayot kechirishni targ‘ib qilmaydi, balki bu dunyoda shod va xurram yashash kerak, deya takidlaydi. Ammo bu holat kelajakni, xudoni esdan chiqarishga olib kelmasligi lozim. Uning ta’limotida «kishi zohirda odamlar bilan, botinda (ichdan) esa xudo bilan bo‘lishi kerak» degan fikr yotadi. Uning ijodi insonlarni o‘z qo‘li bilan, mehnati bilan, mehnat orqali keladigan daromad bilan kun kechirish, tirikchilik qilish sohalarini yoritib beradi. Islom dini singari tasavvuf ta’limotining asoschilari ham insonlarni yaxshilikka, hur va farovon hayot kechirishga, tinchlikning barqaror bo‘lishiga undaydilar. Bu ta’limotlar Vatanimiz hududidagi insonlarni diniy aqidalar orqali insofli bo‘lishga chaqirgan. Shu sababli ham ilk o‘rta asrlardagi Vatanimiz madaniyati Sharq va G‘arb sivilizatsiyasiga ulkan ijodiy hissa bo‘lib qo‘shilgan. Turkistonda o‘sib-ulg‘ayib ijod qilgan yuzlab, minglab olimlar, diniy ulamolar, shoirlar yaratgan asarlardan jahon xalqlari bahramand bo‘lib kelmoqda. Ayniqsa, diniy ta’limotlarni rivojlantirishga o‘z hissasini qo‘shgan ulug‘ shayxlar, avliyolar xizmatlari benihoyadir. Hozirgi vaqtda ham ulug‘ allomalarimizning ijodiy faoliyatini hayotga tatbiq etish davom etmoqda. Jumladan, «Alloh qalbimizda, yuragimizda» deb nomlangan tamoyil O‘rta asrlar diniy faoliyatining davomi desak, xato bo‘lmaydi. Bu tamoyilda yurtdoshlarimizning urf-odatlari, ilohiyotga bo‘lgan munosabatlari o‘z aksini topgan. |