Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi azərbaycan texniKİ universiteti SƏRBƏst iŞ

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi

AZƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ
SƏRBƏST İŞ
“Dəmiryol nəqliyyatının hərəkət vasitələrinin elektrik avadanlıqları və enerji qurğuları’’
fənni üzrə
Kafedra: Nəqliyyat texnikası və idarəetmə texnologiyaları
Fakültə: Nəqliyyat və Logistika
İxtisas : Nəqliyyat Mühəndisi
Müəllim: Elyazov İsrail
Tələbə: Talıbov Rüfət
QRUP: 100A4

Mövzu: Teplovozun kontakt apatartlarının əsas elementləri.

Dizel lokomotivində quraşdırılmış elektrik aparatları funksional təyinatına görə bir neçə qrupa bölünə bilər: kommutasiya, tənzimləmə, idarəetmə, mühafizə, nəzarət və köməkçi. Kommutasiya aparatlarına qatar kontaktorları, reverser, əyləc açarı, həyəcanı zəiflədən kontaktorlar, batareya açarı və s. Kommutasiya aparatları güc elektrik dövrələrində kommutasiya yerinə yetirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. İdarəetmə qurğuları teplovozların elektrik ötürücü sxemlərini idarə etmək üçün müxtəlif funksiyaları yerinə yetirir. İdarəetmə qurğularına relelər, tənzimləyicilər, kontrollerlər, düyməli açarlar və s. daxildir.Dizel lokomotivlərində idarəetmə sxemlərinin gərginliyi 75 və ya 110 V-dir.
Tənzimləmə aparatlarına bir sıra aparatlar daxildir, onların əsas təyinatıi hiperbolik xarakteristika yaratmaq, həmçinin dartma generatorunun gərginliyini və cərəyanını məhdudlaşdırmaqdır. Müasir dizel lokomotivlərində dartma generatorunun idarəetmə sistemi güc, cərəyan və gərginlik üçün qapalı dövrəli avtomatik idarəetmə sistemini təmin edir. Sistemin əsas elementləri amplistat, sabit cərəyan və gərginlik transformatorları, yarımkeçirici silisium düzləndiriciləri istifadə edən selektiv qurğu və induktiv sensorlar daxildirr. Dəyişən-sabit cərəyanlı elektrik ötürülməsi olan teplovozların idarəetmə sistemində tiristorlardan, maqnit və tranzistor elementlərindən istifadə edən aqreqatlardan istifadə edilir.
Mühafizə və nəzarət cihazları istənilən parametrlərin və ya iş rejimlərinin (torpaqlama röleləri, maksimum cərəyan, qoruyucular və s.) hədd dəyərlərinı tənzimləyirr.
Elektrik köməkçi aparatlara sıxaclar, birləşmələr, armatura birləşmələri və s. daxildir. Hərəkət vasitələrində elektrik aparatlarıı çox çətin şəraitdə işləyir, çünki onlar vibrasiya və sarsıntı, əhəmiyyətli temperatur dəyişiklikləri, nəm, toz və yağın təsirinə məruz qalırlar. Bu iş şəraiti cihazların dizaynının yüksək etibarlılığa malik olmasını, cihazların kortəbii işləməsini istisna etməyi və elektrik cihazlarının bütün elementlərinin yüksək antikorroziya
xüsusiyyətlərinə malik olmasını tələb edir. Cihazlara zərərli təsirləri azaltmaq üçün onlar xüsusi şkaflarda (texniki kameralar) quraşdırılır, bəzi qurğular amortizatorlara quraşdırılır, ən dəqiq və həssas olanları gövdələrlə örtülür, mis və ya mis ərintilərindən hazırlanmış hissələr qalay ilə örtülür, emal və laklarla boyanmışdır. Qara metallardan hazırlanmış hissələr sinklənmiş və ya rənglənmişdir. Elektrik kontaktı cərəyanın bir hissədən digərinə keçdiyi yerdir və hissələrin özləri kontakt adlanır. Kontaktlar hərəkətli və hərəkətsiz (sabit) növlərə bölünür. Hərəkətsiz (tərpənməz) kontakt birləşmələrinə əməliyyat zamanı kəsilməyənlər (şinlərin, kabel qapaqlarının, sıxaclardakı naqillərin və s. birləşdirilməsi) daxildir. Hərəkətli kontakt birləşmələrinə əməliyyat zamanı əlaqəsi kəsilən cihaz kontaktları daxildir
2TE116 teplovozunun ПКГ-566M elektro-pnevmatik qrup kontaktoru (Şəkil 126) dartma elektrik mühərriklərinin həyəcan sarğılarına paralel həyəcan rezistorlarını birləşdirmək və ayırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur, Bu aparat altı körpü tipli kontakt elementli və iki köməkçi elementli düyündən ibarət olan çox qütblü elektro-pnevmatik kontaktordur. İşçi vəziyyəti: şaquli, aşağı ötürməli. ПKГ-566M kontaktoru ПKГ-566 kontaktorlarından onunla fərqlənir ki, BB-3 klapanlarının əvəzinə etibarlılığı artırılmış BB-1315 klapan istifadə olunur.
2TE116 teplovozu üçün sabit cərəyan kontaktoru KPV-604 (Şəkil 127) dizel mühərrikini işə salarkən starter-generatoru akkumulyatora birləşdirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur, bir bağlanan əsas kontakta malikdir və monoblok konstruksiyadır, bütün komponentləri və hissələri maqnit dövrəsinin 1 əsas bəndinə yığılmışdır. Bəndin bir ucunda maqnit sistemi meydana gətirən bir geri çəkici katuşkası 3 və lövbəri 13 olan bir nüvə 2 var. Lövbər əsas bəndin yuvasına daxil edilir və iki yayla bəndin prizmasına basılır. Digər ucunda qövs söndürmə sistemi və 11 əsas tərpənən və 7 tərpənməz kontaktı olan bir plastik baza 4 var. Qövs söndürmə kamerasının 9 mövqeyi yanaqlara 8 quraşdırılmış yastı yaylar 10 ilə sabitlənir və əvvəlcə bərkidicini boşaltmadan kontaktordan çıxarılır. Elektromaqnit katuşkasından cərəyan keçdikdə, lövbər nüvəyə çəkilir. Lövbərin bəndinə 14 bərkidilmiş tərpənən əsas kontakt 11 tərpənməz ə bağlanır.
TEPLOVOZ KONTAKTORLARI .Dizel lokomotivinin elektrik aparatları lokomotiv aqreqatlarının (dizel, dartma generatoru, köməkçi maşınlar və s.) uzaqdan və ya avtomatik idarə edilməsi, onların işinə nəzarət və yolverilməz iş şəraitindən qorunması, habelə işıqlandırma, işıq və səs siqnalı üçün nəzərdə tutulmuşdur. və s. Teplovozun elektrik aparatları, digər avadanlıqlar kimi, çox çətin şəraitdə işləyir, sarsıntı, çirklənmə və geniş şəkildə dəyişən xarici temperaturlara məruz qalır. Hətta kiçik bir aparatın zədələnməsi bütün lokomotivin işləməməsinə səbəb ola bilər. Buna görə də cihazların dizaynı onların yüksək etibarlılığını təmin edir; Korroziyadan qorumaq üçün hissələr davamlı emal ilə boyanır və ya qalayla örtülür (konservləşdirilmiş), sinklənmişdir.
Ən dəqiq və həssas cihazlar amortizatorlara quraşdırılır və qoruyucu örtüklərlə örtülür. Elektrik avadanlıqları istismar zamanı diqqətlə saxlanılmalıdır.
Beləliklə, kontaktor, yük altında elektrik dövrələrini dəfələrlə bağlamaq və açmaq üçün nəzərdə tutulmuş, uzaqdan idarə olunan bir elektrik cihazıdır. Ötürmə intiqalından asılı olaraq kontaktorlar elektromaqnit və elektro-pnevmatik növlərə bölünürlər.
Электромагнитные контакторы на тепловозах ТЭМ1, ТЭМ2, ТЭЗ, 2ТЭ10Л, 2ТЭ10В.Şəkil 190-da, TEM1, TEM2, TEZ, 2TE10L, 2TE10V və digər seriyalı teplovozlarda istifadə olunan elektromaqnit kontaktorlarının növlərindən birini təqdim edilir. Elektrik dövrəsi birbaşa güc kontaktları ilə bağlanır. Sabit güc kontaktı izolyasiya edən plastik qəlibə quraşdırılmışdır. Hərəkətli kontakt lövbərin yuxarı hissəsindəki kronşteynə quraşdırılmışdır. Əsas kontaktların altında kontaktların bağlanmasını təmin edən kontaktorun elektromaqnit ötürməsi var. Bir hissəsi elektromaqnit ötürücüsünün boyunduruğu olan kronşteyn zolaqlı poladdan hazırlanır və izolyasiya panelinə bərkidilir. Kronşteynə katuşkalı polad nüvə əlavə olunur. Röle lövbəri kronşteynin yuvasına quraşdırılmışdır və prizmanın dəstəkləyici səthində sərbəst dönə bilər. Şəkil 190 –da göstərilən kontaktor, 250 A davamlı cərəyan üçün nəzərdə tutulmuşdur. Belə kontaktorlar dizel mühərrikini işə salarkən dartma generatorunu batareyaya birləşdirən sxemlərdə quraşdırılır. Dizel lokomotivləri bağladıqları dövrələrdəki cərəyanın və gərginliyin böyüklüyündən asılı olaraq digər növ elektromaqnit kontaktorlarından istifadə edirlər.
Ревесор на тепловозах 2ТЭ10Л, 2ТЭ10В и ТЭП60. 2TE10L, 2TE10V və TEP60 teplovozlarında reverser kimi yumruqlu açarı istifadə olunur (şək. 201). Keçidin dörd künclü izolyasiya dirəklərində sabit kontaktlar (plitələr) elektrik dövrəsinin böyük kəsikli naqillərinin kabel qapaqlarına birbaşa şuntlar vasitəsilə bağlanan kontakt tutuculardan istifadə edərək sabitlənir. Hərəkətli kontaktlar iki orta izolyasiya dirəyinin yelləncək qollarına quraşdırılmışdır.
TEPLOVOZUN ELEKTROPNEVMATIK KONTAKTORU/. Dartma generatorunu dartma elektrik mühərrikləri ilə birləşdirən dizel lokomotivinin güc dövrəsində ən böyük miqyaslı cərəyanlar uzun müddət keçir. Burada ən güclü kontaktorlar quraşdırılıb. Tələb olunan təmas təzyiqini təmin etmək üçün həddindən artıq həcmli elektromaqnit ötürücüsü tələb olunacaq. Buna görə də TEM1, TEM2, TEZ, 2TE10L, 2TE10V, TEP60 və s. teplovozlarda güc dövrəsinin kontaktorları elektro-pnevmatik ötürücü ilə təchiz edilmişdir. Belə kontaktorlar elektro-pnevmatik və ya sadəcə pnevmatik adlanır (şək. 192). Kontaktörün pnevmatik otürücüsü, içərisində pistonlu bir çubuq olan bir hava silindrindən ibarətdir. Sıxılmış havanın silindrə daxil olması elektromaqnit klapan tərəfindən idarə olunur. Kontaktör işə salındıqda, blok qolu ilə birlikdə hərəkət edir. 2TE10L və 2TE10V teplovozlarının elektro-pnevmatik kontaktoru 830 A davamlı cərəyan və 1350 A-a qədər maksimum qısamüddətli cərəyan üçün nəzərdə tutulmuşdur.
TEPLOVOZUN QRUPVARİ ELEKTRO-PNEVMATIK KONTAKTORU
2TE10L, 2TE10V və TEP60 teplovozlarında altı dartma mühərrikinin hamısının güc dövrəsinə paralel qoşulmasından istifadə olunur. Həyəcanlanmanın zəifləməsinin birinci mərhələsi ilə iş rejiminə keçərkən, hər bir elektrik mühərrikinin əsas qütblərinin sarğısına paralel
olaraq bir şunt rezistoru işə salınır. Oyanmanın zəifləməsinin ikinci mərhələsinə keçid şunt rezistorlarının ikinci qrupunu işə salmaqla əldə edilir (bax. Şəkil 175, c). Dartma mühərriklərinin həyəcanını zəiflətmək üçün elektrik sxemlərində birləşdirilmiş kontaktlar arasındakı gərginlik təxminən 20 V-dan çox deyil. Kontaktlar arasında aşağı gərginlik olduğundan, qövs söndürmə cihazları olmadan qrup kontaktorundan istifadə etmək sərfəlidir.
DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ
TƏŞƏKKÜR EDİRƏM !