Bozor mexanizmi

• Bozor mexanizmi – bozor iqtisodiyotining tabiati taqozo qiladigan, iqtisodiy jarayonlarni boshqarish va uyg`unlashtirishga qaratilgan iqtisodiy dastak hamda vositalardir.

• Bozor iqtisodiyotining asosiy belgilari:

• Xususiy mulk ustuvorligi.

• Tadbirkorlik va tanlash usullari.

• Iqtisodiy manfaatlarning rag`batlantirilishi.

• Davlatning cheklangan roli.

• Barcha iqtisodiy tizimlarga xos va bozor iqtisodiyotida ham mavjud bo`lgan belgilar:

• Ilg`or texnologiya va yangi texnikadan keng miqyosda foydalanish.

• Ishlab chiqarishning ixtisoslashishi va kooperatsiyasi.

• Pul va unga tenglashtirilgan moliyaviy vositalarning qo`llanilishi.

• Kamchiliklari:

• Raqobatning kuchsizlanishiga yo`l qo`yadi (korxonalarning qo`shilib ketishi, monopol tizimlarning vujudga kelishi)

• Ijtimoiy iste`mol xarakteridagi tovarlar bilan ta`minlash layoqatiga ega emas.

• Daromadlar tengsizligining kuchayishiga va aholining mulkiy tabaqalanishiga olib keladi.

• Tovarlar hajmi va pul massasi o`rtasidagi ro`y berib turadigan nomuvofiqliklarni bartaraf eta olmaydi.

• Ish haqi bilan narxlar darajasi muqobilligini ta`minlay olmaydi.

• Afzalliklari

• Resurslarni samarali taqsimlaydi.

• Erkinlikni ta`minlaydi.

• Iqtisodiy faollikni rag`batlantiradi.

• Bozor – bu ishlab chiqaruvchi (sotuvchi) bilan iste`molchi (xaridor) ni bir –biri bog`laydigan, ayriboshlash jarayonida xizmat qiladigan tartiblar, mexanizmlar va muassasaviy tuzilmalardir.

• Bozor vazifalari

• Ishlab chiqaruvchi, resurs egalari va iste`molchilarni bog`lash asosida tovarlar, xizmatlar hamda iqtisodiy resurslarning ayriboshlanishi ta`minlash.

• Ishlab chiqarishning uzluksiz takrorlanib turishiga yordam berish.

• Iqtisodiy resurslarni tarmoqlar, sohalar va korxonalar o`rtasida taqsimlash hamda qayta taqsimlash.

• Iqtisodiyotni tartibga solib turish.

•