1
AZƏ
RBAYCAN RESPUBL KASI TƏ
HS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z
Əlyazması hüququnda
Əliyeva Gülşən Elşən qızı
“Sığorta təşkilatlarının maliyyə resursları və onların artırılması
yolları” mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
xtisasınş
ifrivə
adı: M 060403 “Maliyyə
”
xtisaslaş
manın adı: “Sığ
orta iş
inin təş
kili”
Elmi rə
hbə
r Magistr proqramıın rə
hbə
ri
i.e.d. prof. Xudiyev N.N. i.e.n. prof. Kə
rimov A.M.
Kafedra müdiri
i.e.d. prof. Hə
sə
nli M.X.
B A K I – 2 0 1 5
2
MÜNDƏ
R CAT
G R Ş…………………………………………………………………………..3
I FƏ
S L. SIĞ
ORTA TƏŞ
K LATLARININ MAL YYƏ
S N N
FORMALAŞ
MASININ NƏ
AZƏ
R -METODOLOJ MƏ
SƏ
LƏ
LƏ
R ………6
1.1 Azərbaycan iqtisadiyyatında sığortanın yeri və rolu……………………..6
1.2 Sığortanın mahiyyəti və prinsipləri……………………………………...13
1.3 Sığorta xidməti qiymətlərinin və tariflərinin hesablanması metodları......20
1.4 Sığorta münasibətlərinin təşkili formaları……………………………….30
II FƏS L. SIĞORTA TƏŞK LATLARININ MAL YYƏS N N
FORMALAŞMASININ MÖVCUD VƏZ YYƏT N N TƏHL L VƏ
Q YMƏTLƏND R LMƏS ……………………………………………………39
2.1 Sığorta təşkilatlarının gəlir və xərclərinin təhlili………………………...39
2.2 Sığorta təşkilatlarının maliyyə fəaliyyətinin nəticələrinin təhlili………..47
2.3 Sığorta təşkilatlarının ödəmə qabiliyyətinin mövcud vəziyyətinin
təhlili…………………………………………………………………….54
2.4 Sığorta ehtiyatlarının formalaşması və yerləşdirilməsinin mövcud
vəziyyətinin təhlili………………………………………………………………..63
III FƏS L. BAZAR QT SAD YYATI ŞƏRA T NDƏ SIĞORTA
TƏŞK LATLARININ MAL YYƏS N N FORMALAŞMASININ
TƏKM LLƏŞD R LMƏS ST QAMƏTLƏR …………………………….71
3.1 Sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşmasının dövlət
tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri……………………………..71
3.2 Sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşmasının dünya təcrübəsi və
onun təkmilləşdirilməsi yolları…………………………………………………76
NƏT CƏ……………………………………………………………………...84
ST FADƏ ED LM Ş ƏDƏB YYAT………………………………………..88
REFERAT..........................................................................................89
REZÜME...........................................................................................93
SUMMARY.......................................................................................94
3
G R Ş
Mövzunun aktuallığ
ı. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində sığorta fəaliyyəti bir
sahibkarlıq obyekti kimi nəinki gəlirlər hesabına xərclərin örtülməsi ,eyni
zamanda müəyyən mənfəət yaradılmasını nəzərdə tutur.Lakin sığorta şirkətləri
eyni sosial mahiyyət daşıdığından onlar yüksək mənfəət ardınca
qaçmamalıdırlar.Çünki bu sığortaçı ilə sığortalılar arasında ekvivalentlik
prinsipinin pozulması olardı. kinci tərəfdən sığorta təşkilatlarında yaranan
mənfəət şərti xarakter daşıyır.Çünki sığorta sistemində mənfəət yaradılmır,ancaq
bölüşdürülür.Məhz buna görə də sığorta sistemində mənfəət dedikdə müsbət
maliyyə nəticələri başa düşülür.
Sığorta şirkətləri nəinki sığorta fəaliyyətindən ,eyni zamanda qeyri-sığorta
fəaliyyətindən mənfəət əldə edə bilərlər.Yəni sığorta ehtiyatlarını və öz xüsusi
vəsaitlərini investisiyaya yönəldə bilərlər. Onu da qeyd edək ki,sığortaçının
sığorta fəliyyətinin məqsədi yalnız böyük sosial mahiyyət kəsb edən xidmət
göstərilməsindən ,investisiya fəaliyyətinin məqsədinin isə ancaq mənfəət əldə
edilməsindən ibarət olmayaraq onlar arasında qarşılıqı əlaqə vardır. Belə ki,bir
tərəfdən əgər investisiya fəaliyyətinin mənbəyi kimi mənfəət çıxış edirsə,digər
tərəfdən investisiya fəaliyyətindən əldə edilən mənfəət sığorta əməliyyatlarının
maliyyələşdirilməsinə yönəldilə bilinər.Yəni yeni sığorta növlərinin və
məhsullarının mənimsənilməsinə,kadr hazırlığına yönəldilə bilinər.
Beləliklə,bazar iqtisadiyyatı şəraitində sığorta təşkilatları iqtisadi və sosial həyatın
başlıca təminatıçısı kimi böyük əhəmiyyətə malikdirlər. Məhz bu baxımdan
müasir dövrə sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşması istiqamətləri aktual
olub dissertasiya işinin mövzusunun seçilməsini şərtləndirmişdir.
Mövzunun öyrənilmə vəziyyəti.Tədqiqat göstərir ki, bazar iqtisadiyyatı
şə
raitində sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşması
istiqamətləri,N.N.Xudiyev və başqaları tərəfindən araşdırılmışdır. Lakin bütün
bunlara baxmayaraq sığorta, o cümlədən sığorta təşkilatlarının maliyyəsi
respublikamızda hələ də kifayət qədər tədqiq olunmamışdır.