STEFAN ŞVAYQ
BİR QADININ HƏYATINDAN İYİRMİ DÖRD SAAT.
O zaman, hələ müharibədən on il əvvəl yaşadığım Riverdəki pansionatda bir dəfə
süfrəmizin başında qızğın bir mübahisə düşdü. Mübahisəmiz elə kəskinləşdi ki, az
qala, kinli hədələr, hətta dalaşma ilə bitəcəkdi. Adamların çoxu zəngin təsəvvürlü
adamlar deyildi. Haradasa kənarda onlara bilavasitə aid olmayan, onları təngə
gətirib, zəhlələrini tökməyən bir hadisə baş verirsə, bu onların hisslərinə heç
toxunmur, onları narahat etmir. Yox, əgər əhəmiyyətsiz bir hadisə düz onların
burunlarının ucunda baş verirsə, heysiyyətlərinə toxunursa, o saat mənlikləri cuşa
gəlir. Belə hallarda adamların bir növ səbir kasaları dolur, qarşısıalınmaz, özü də
lüzumsuz mübahisələr baş verir.
Bizim o mötəbər məclisimizdə bu dəfə də eynən beləcə oldu; biz nahar zamanı
adətən small talk* edər, bir-birimizə yüngülcə sataşar, zarafatlaşıb gülüşər,
xörəkdən sonra isə qalxıb müxtəlif səmtlərə ayrılardıq: alman öz arvadı ilə
fotoaparatını götürüb gəzməyə gedər, mehriban danimarkalı cansıxıcı balıq ovuna,
ingilis xanımı kitablarının yanına, italiyalı ər-arvad Monte-Karloya şənlənməyə
yollanar, mən isə heç yana getməyib tənbəl-tənbəl avaralanardım; gah həsir
kresloda yellənər, gah da oturub işləyərdim. Amma bu dəfə amansız bir dəyişmə
baş verdi; hərgah birisi sıçrayıb dururdusa, bu durmaq nəzakətlə xudahafizləşmək
üçün deyil, əvvəlcə dediyim kimi, son dərəcə ciddi şəkil alan, bu od-alova yenidən
atılmaq üçün idi.
Bizim balaca masamıza belə bərk çaxnaşma salmış bu hadisə, əlbəttə, çox qəribə
hadisə idi. Yeddimizin yaşadığı bu qonaq evi xarici görkəmindən xüsusi villanı
xatırladırdı – pəncərədən görünən sahil qayalıqlarının mənzərəsi necə də gözəldi!
Əslində isə bura böyük «Palas-otel» mehmanxanasının əlavə bir tikilisi idi,
aralarındakı bağ vasitəsilə bir-birinə birləşirdi, belə ki, biz ayrı yaşasaq da, həmişə
görüşürdük. Bir neçə gün bundan əvvəl otelimizdə böyük bir qalmaqal oldu.
Günorta saat on iki iyirmi dəqiqə qatarı ilə (mən vaxtı dəqiq göstərməyə
məcburam, başqa cür mümkün deyil, çünki bu mövzumuz və eləcə də olmuş
hadisə üçün vaxtın dəqiqliyi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir) gənc bir fransız gəldi və
oteldə üzü dənizə bir otaq tutdu; təkcə bu faktın özü göstərirdi ki, oğlan çox
varlıdır. O, təkcə səliqəli geyimi ilə deyil, həmçinin yaraşıqlı görkəmi və qeyri-adi
gözəlliyi ilə də hamının nəzər-diqqətini cəlb etdi: onun qızlara məxsus zərif,
uzunsov sifəti, ipəkvari açıq-sarı bığları, xoşagələn dodaqları, dalğalı və şabalıdı
yumşaq saçları, ağ alnına tökülmüş qıvrım telləri, nəvazişli, məhzun baxışlı
gözləri vardı; – onun hər yeri gözəldi. Sifəti nəsə yumşaq, həlim bir məsumluqla
əhatə olunmuşdu. Duruşunda qurubəylikdən və ədabazlıqdan əsər-əlamət belə
yox idi. Uzaqdan və ilk baxışdan bu oğlan moda mağazalarının vitrinlərində əlində
şux çəlik tutmuş və məğrur-məğrur özünü şüşə arxasından nümayiş etdirən, kişi
gözəlliyinin ideal timsalı olan müqəvvaları xatırlatsa da, ona yaxınlaşdıqca bu
təəssürat tamamilə yoxa çıxırdı, çünki onun sifətinə çökmüş sabit səmimiyyət
(əlbəttə, bu nadir haldır!) təbii və sanki, anadangəlmə idi. Onun hamını səmimi və
ciddi tərzdə salamlaması, hər bir hərəkətindəki sərbəstliyi və sadəliyi, ehtiram və
nəzakəti adama xoş təsir bağışlayırdı. Əgər bir xanım qarderoba yaxınlaşırdısa, o,
qadının paltosunu tutmaq üçün cəld irəli gedir, gördüyü hər uşağın qəlbini
mehriban bir baxışla oxşayar, yaxud atmaca sözlərlə dindirib, könlünü alardı,
özünü xoşrəftar, eyni zamanda, təmkinli aparardı. Sözün qısası, o, öz aydın sifəti
və gənclik lətafəti ilə hamını özünə əsir etdiyinə əmin olan xoşbəxt gənclərdən idi,
belə gənclər bu inamı sonralar cazibə qüvvəsinə çevirirlər. Bəli, o, belə bir xoşbəxt
gənclərdəndi. Onun gəlişi otelin yaşlı və xəstə adamlarına (belələri isə burada
əksəriyyət təşkil edirdi) xoş təsir bağışladı. Öz təzə-tərliyi, həyatsevərliyi, gənclərə
məxsus təravətli təbəssümü ilə hamının rəğbətini qazandı.
Gələndən ikicə saat sonra o, artıq Liondan gəlmiş varlı fabrikantın qızları – on üç
yaşlı Blanş ilə tennis oynayırdı. Onların anası incə, zərif və çox təmkinli madam
Anriet isə yüngül bir təbəssümlə hələ pərvazlanmamış quşcuğazlarının bu yad
oğlan qarşısında necə də əzilib-büzüldüklərini süzürdü. Axşam o, təxminən, bir
saat bizim şahmat oynamağımıza tamaşa etdi, arabir də əyləndirici tərzdə bir çox
məzəli lətifə söylədi, sonra şən qəhqəhələr içində madam Anriet ilə gedib sahildə
uzun müddət obaş-bubaşa gəzişdi. Həmin vaxt madam Anrietin əri isə, həmişəki
kimi, öz tanışı ilə domino oynayırdı; axşamdan xeyli keçmiş mən onun otelin
katibəsi ilə qeyd bürosunun qaranlığında gizli-gizli mırt vurduğunu eşitdim. Ertəsi
gün səhər o, mənim otaq yoldaşım danimarkalını balıq ovuna yola saldı, eyni
zamanda öz valehedici biliyini nümayiş etdirdi, sonra qayıdıb, Liondan gəlmiş
həmin fabrikantla siyasətdən uzun-uzadı söhbət etdi, görünür, burada da özünü ən
maraqlı söhbətcil kimi tanıtmışdı, belə ki, səs-küy içərisindən arabir şişman
cənabın qəhqəhəli gülüşü eşidilirdi. Nahardan sonra (mənim hər bir epizodun vaxt
bölgüsünü belə dəqiq qeyd etməyimin əsas məqsədi vəziyyəti daha aydın təsəvvür
etmək üçündür) o, yenə də bir saata qədər madam Anrietlə bağda əyləşib, qara
qəhvə içdilər, sonra Anrietin qızları ilə tennis oynadı, otelin vestibülündə alman ər-
arvadla bir qədər söhbət etdi. Saat altıda məktub salmağa gedəndə isə mən onu
vağzalda gördüm. O, tələsik mənə sarı yüyürüb, üzr istəyirmiş kimi, dedi ki, onu
təcili geri çağırıblar, ancaq iki gündən sonra qayıdıb gələcəkdir. Axşam yeməyində
o, doğrudan da, salonda yox idi, lakin özü olmasa da bütün masalarda yalnız ondan
danışırdılar, hamı onun xoşagəlim, xasiyyətcə şən olduğunu deyirdi. Gecə saat on
bir radələrində otağımda əyləşib oxuduğum kitabı qurtarmaq istədiyim vaxt birdən
bağçaya baxan açıq pəncərədən bağırtı və haray eşitdim, oteldə qəribə bir haray-
həşir qalxmışdı. Güclü maraqdan doğan hədsiz narahatlıqla həmin saat aşağı endim
və əlli addım getməmiş qonaqları və otelin işçilərini qeyri-adi çaxnaşmada
gördüm. Əri öz namürlü tanışı ilə, dəqiq müəyyən edilmiş vaxtda əyləşib, domino
oynadığı zaman, adəti üzrə, hər axşam sahil gəzintisinə gedən Anriet bu gün
gəzintidən geri qayıtmamışdı, camaat, yəqin ki, bədbəxt bir hadisə baş verdiyini
güman edib, vahiməyə düşmüşdü. Anrietin, adətən, ağır yerişli əri indi nəhəng
öküz kimi sahil boyu sürətlə otərəf-butərəfə yüyürür, qaranlıqda «Anriet!» – deyə
bağırırdı, onun həyəcandan boğuntulu səsi ölümcül yaralanmış iri, vəhşi bir
heyvanın dəhşətli böyürtüsünü xatırladırdı. Aşxana xidmətçiləri və uşaqlar
həyəcanla pilləkənlə yuxarı-aşağı yüyürür; hoteldə yaşayanların hamısını oyadıb,
jandarm idarəsinə zəng vururdular. Kök kişi isə jiletinin düymələri açılmış halda,
durmadan fır-fır fırlanır, üzünü qaranlığa tutub, mənasız olaraq elə hey «Anriet!»,
«Anriet!» səsləyirdi. Bu hay-haraya qızlar da oyanıb, gecə köynəklərində
pəncərənin önündə dayandılar, analarını çağırmağa başladılar, ataları onları
sakitləşdirmək üçün tez yuxarı yüyürdü.
Elə bu zaman dəhşətli bir hadisə də baş verdi, elə bir hadisə ki, onu qələm və fırça
ilə təsvir etmək qeyri-mümkündür, çünki hədsiz dərəcədə gərgin ruhi əzablar
zamanı insanın sifətində çoxlu qarma-qarışıq cizgilər toplanır. Kök kişi
ağırlığından ayağı altında əyilən pillələrlə tamam dəyişilmiş, hədsiz dərəcədə
yorğun, əzgin, həm də qəzəbli halda qayıtdı. O, əlində bir məktub tutmuşdu. O,
Dostları ilə paylaş: |