1
AZƏ
RBAYCAN RESPUBL KASI TƏ
HS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
« MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z »
Əlyazması hüququnda
Qurbanov Azər Vərullah
“ABŞERON YARIMADASINDA Ç RKLƏNM Ş TORPAQLARIN B OLOJ
REKULT VAS YASININ APARILMA METODLARI”
mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
stiqamətin şifri və adı: ET 060510 –Ekologiya
xtisasın şifri və adı: ET – Ətraf mühitin mühafizə metodları və bərpası
Elmi rəhbər: Magistr proqramın rəhbəri:
c.e.n. b/m Həsənov R.Ş. dos.Novruzova F.M.
Kafedra müdiri:
c.e.n.dos. Mehdiyeva V.Z.
BAKI - 2016
2
M Ü N D Ə
R C A T
G R Ş........................................................................................................................1
FƏ
S L I. ABŞERON YARIMADASININ TƏB ŞƏRA T VƏ TƏB
EHT YATLARI.......................................................................................4
1.1.Abşeron yarımadasının fiziki-coğrafi səciyyəsi və xarakterik
xüsusiyyətləri.............................................................................................4
1.2. Abşeron yarımadasının iqlim ehtiyatları.................................................8
1.3.Abşeron yarımadasının torpaq ehtiyatları................................................9
1.4.Abşeron yarımadasının torpaq ehtiyatlarının ekoloji vəziyyəti............12
1.5.Abşeron yarımadasının təbii və süni göllərinin ekoloji vəziyyəti........18
1.6.Abşeron yarımadası göllərinin neftşlam və radioaktiv tullantılarla
çirklənməsi (Qala gölü timsalında)........................................................28
1.7.Abşeron yarımadasının faydalı qazıntıları və təsərrüfatı......................29
FƏS L II. ABŞERON YARIMADASINDA Ç RKLƏNM Ş TORPAQLARIN
B OLOJ REKULT VAS YASININ APARILMA METODLARI..32
2.1.Abşeron yarımadasının neft sənayesinin inkişaf tarixi.......................32
2.2.Abşeron yarımadasının torpaq ehtiyatlarının
çirklənmə xüsusiyyətləri......................................................................35
2.3.Abşeron yarımadasında torpaqların neftlə
çirklənməsinin təyini............................................................................43
2.4.Abşeron yarımadasında torpağın münbitliyinə neftlə
çirklənmənin təsiri................................................................................45
2.5. Abşeron yarımadasının faunası və bitkilərin bоtaniki tərkibi............51
FƏS I III. ABŞERON YARIMADASININ TORPAQ EHT YATLARININ
EKOLOJ VƏZ YYƏT N N TƏDQ Q .............................................60
3.1.Abşeron yarımadasında neftlə çirklənmiş ərazilərdə tədbiq
olunan təmizləmə metodları və texnologiyaları..................................60
3.2.Neftlə cirklənmiş ərazilərin fitоmeliоrasiya üsulu ilə bərpası............64
3.3.Abşeron yarımadasında neftlə cirklənmiş ərazilədə aparılan
ekоlоji mоnitоrinq işləri.......................................................................67
NƏT CƏ.................................................................................................................83
ST FADƏ OLUNMUŞ ƏDƏB YYAT...............................................................84
3
G R Ş
Mövzunun aktuallığ
ı. Demokratik ölkələrdə bazar iqtisadiyyatı şəraitində bir
qayda olaraq ərazi istehsal potensialından səmərəli istifadə, dövlətin təbii şəraitini,
təbii ehtiyat potensialını qorumaq və qiymətləndirmək, regionların iqtisadiyyatının
inkişafı və təbii mühitin qorunmasının təmin edilməsi ən mühüm amil hesab
olunur.
Azərbaycan Respublikasının müstəqillik əldə etməsi ilə əlaqədar təsərrüfatın,
elmin, təhsilin bütün sahələri yenidən qurulur, müstəqil dövlətin tələblərinə uyğun
şə
kildə təşkil edilir.
Ekoloji tarazlığı, onun mürəkkəb və bir-birilə sıx bağlı mexanizmlərini
bilmədən, yəni ekoloji biliyə dərindən yiyələnmədən, təbiətdən, onun
ehtiyatlarından səmərəli istifadə etmək, təbii mühiti həyat üçün yararlı halda
saxlamağı proqnozlaşdırmaq mümkün deyildir. Bu baxımdan ekoloji tədqiqatlara
tələbat və maraq dünü-gündən artır.
Müasir dövrdə ekologiya elmi bütün sənət adamlarının, alim və
mütəxəssislərin, müəsisə və dövlət rəhbərlərinin diqqət mərkəzindədir. Bu
baxımdan tərəfimizdən yerinə yetirilən “Abşeron yarımadasında çirklənmiş
torpaqların bioloji rekultivasiyasının aparılma metodları” adlı elmi-tədqiqat işi çox
aktualdır.
Bu baxımdan Abşeron yarımadasının təbii şəraiti və təbii ehtiyatlarının
təhlili, fiziki-coğrafi səciyyəsi, çirklənmiş torpaqların bioloji metodlarla
rekultivasiyası, torpaq ehtiyatlarının çirklənmə xüsusiyyətləri, neftlə çirklənmənin
təyini, neftlə çirklənmənin torpaqların münbitliyinə təsiri və yarımadada fauna və
floranın botaniki tərkibi təhlil edilmişdir. Nəticədə, ərazidə tədbiq olunan
təmizləmə metodları və texnologiyaları, ərazinin fitomelorasiya üsulu ilə bərpası
ə
sas amillərdən biri olaraq diqqətə çatdırılmışdır.
Tə
dqiqatın mə
qsə
di aşağıdakılardan ibarətdir:
-Abşeron yarımadasının fiziki-coğrafi səciyyəsi və xarakterik xüsusiyyətləri
təhlil edilmiş;
- Abşeron yarımadasının iqlim, torpaq ehtiyatları, torpaq ehtiyatlarının ekoloji
qiymətləndirilmiş;
-Abşeron yarımadasının təbii və süni göllərinin ekoloji vəziyyəti təhlil edilmiş;
-Abşeron yarımadasında Qala gölü timsalında göllərin neftşlam və radioaktiv
tullantılarla çirklənməsi təhlil edilmiş;
-Abşeron yarımadasının faydalı qazıntıları və təsərrüfat sistemində rolu
müəyyənləşdirilmiş;
-Abşeron yarımadasının neft sənayesinin inkişaf tarixi təhlil edilmiş;
Abşeron yarımadasının torpaq ehtiyatlarının çirklənmə xüsusiyyətləri və
neftlə çirklənmənin münbitliyinə təsiri təhlil edilmiş;
Abşeron yarımadasının faunası və florasının bоtaniki tərkibi təhlil edilmiş
Abşeron yarımadasında neftlə çirklənmiş ərazilərdə tədbiq olunan təmizləmə
metodları və texnologiyaları müəyyənləşdirilmiş;