muhtasar
oruç ilmihâli
Emrah Orhan Kurugöllü
Orijinal Adı:
Muhtasar Oruç İlmihâli
Yayına Hazırlık:
Tevhîd ve Sünnet
Kapak:
Adamakıllı Ad Works & Prepress
Yayın No:
2
Baskı-Cilt:
Mavera
Birinci Baskı
Temmuz 2012/Şaban 1433
Bütün Hakları Mahfûzdur.
TEVHİD VE SÜNNET YAYINEVİ
BURSA: Anadolu mah. Petrol sk. Pehlivan Apt. No: 11/3
Yıldırım/BURSA Tlf: (0224) 363 24 06
İSTANBUL: Kayışdağı mah. Akyazılı cad. 48/B Kat: 3
Ataşehir/İSTANBUL (0216) 314 95 81
www.tevhidvesunnet.com
SUNUŞ
Allah'a hamd, Rasûlü Muhammed'e, âilesine ve ashâbı-
na salât ve selâm ettikten sonra...
Hicretin 1433. senesi Ramazan ayına yaklaşırken,
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem'in mîrâsından pay alma-
ya gayretli bazı kardeşlerimizle, Hâfız İbn Hacer'in ahkâm
hadîslerini derlediği kitabı
Bulûğu'l-Merâm'ın oruç ile ilgili
kısmını okuyup şerh etmeye başlamıştık. Bu esnâda, fâide
tamam olsun diye, oruç ile ilgili hükümleri özet olarak dü-
zenli ve tertîbli bir şekilde bir araya getirme fikri doğdu.
Böylelikle, hem hadîsler okunurken zikredilen hüküm
ve fâideler tekrarlanmış olur, hem de bu hüküm ve fâide-
lerin tertîbli olması; bunları öğrenmek, ezberlemek ve ders
halkalarında başkalarına öğretmek isteyenler için bir ko-
laylık olur diye düşündük.
Muhtasar Oruç İlmihâli, bu hâl ve düşüncelerle; bu işe
liyâkâtsizliğimize ve taksîrimize rağmen, yardım ve tevfîki
Allah'tan isteyerek hazırlanmıştır.
Muhtasar Oruç İlmihâli'ni hazırlarken, âlimlerimizin
fıkıh ve hadîs şerhi türünde yazdıkları bir çok eserden çok-
ça istifâde ettik.
Asrımızdaki Ehl-i Sünnet imâmlarının fetvâ ve tercîh-
lerini gözümüzün önünden ayırmadan, fukahânın ve mu-
haddislerin metodlarını cem' etmeye çalıştık. Zikredilen
hükümleri, ekserisi Buhârî ve Müslim'den seçilmiş hadîsler
ile delîllendirdik.
muhtasar oruç ilmihâli
4
Muhtasar Oruç İlmihâli'ni hazırlarken basılması yö-
nünde bir niyyet ve beklentimiz yoktu. Bu kitapçık; istek
ve teklîfini geri çeviremeyeceğimiz, kardeşimiz Hüseyin
Cinisli'nin ısrar, teşvîk ve himmeti ile elinize ulaşmıştır.
Bu kitapçıktaki taksîr ve hatalar bizden, tevfîk ve isâbet
Rabbimizdendir.
Emrah Orhan Kurugöllü
24 Şaban 1433
MUHTASAR ORUÇ İLMİHÂLİ
1- Orucun Tanımı:
Dilimizde oruç kelimesi ile ifade edilen ibâdetin Arap-
ça'daki asıl adı
موصلا / savm veya مايصلا / sıyâmdır.
Arap dilinde savm/sıyâm; imsâk, yani terk etmek, bir
şeyden imtinâ etmek ve el çekmek anlamındadır.
İslâm Şerîatında ise; fecrin doğuşundan güneşin batı-
şına kadar, yeme içme ve orucu bozan sâir işlerden imtinâ
ederek yapılan bir ibâdettir.
2- Orucun Rükunları:
Orucun rükunları üçtür:
1- Niyyet:
Oruç tutan kişinin belirli vakitler arasında, belirli bazı
şeyleri terk ederek bununla Allah'a kulluk etmeyi kasdet-
muhtasar oruç ilmihâli
5
mesidir. Zira,
“ameller niyyetlere göredir ve herkes için ancak
niyyet ettiği vardır.” (Buhârî ve Müslim)
2- İmsâk:
Oruç tutan kişinin, niyyet ile beraber belirli vakitler
arasında, şerîatın orucu bozacağını beyân ettiği şeylerden
imtinâ etmesidir.
3- Vakit:
Oruç tutan kişinin, niyyet ile beraber orucu bozan şey-
lerden imtinâ etmesinin, fecrin doğuşundan güneşin batı-
şına kadar olmasıdır.
3- Ramazan Orucunun Hükmü:
Ramazan orucu; Kitâb, Sünnet ve icmâ' ile vâcibtir.
Vâcib olduğunu inkâr eden İslâm Milleti'nden çıkar, kâfir
ve mürted olur.
Yüce Allah şöyle buyurmuştur:
“Ey îmân edenler! Sizden öncekilere farz kılındığı gibi,
takvâlı olasınız diye, oruç size de farz kılındı.” (Bakara, 183)
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem de şöyle buyurmuştur:
“İslâm beş temel üzerine binâ edilmiştir:
Allah'tan başka ibâdet edilmeye lâyık hak ma'bûd olmadı-
ğına ve Muhammed'in, Allah'ın Rasûlü olduğuna şâhidlik etmek.
Namaz kılmak.
Zekât vermek.
Ramazan orucu tutmak.
Gücü yeten için Beytullah'ı haccetmek.” (Buhârî ve Müs-
lim)
muhtasar oruç ilmihâli
6
4- Ramazan Orucunun Fazîleti:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Kim îmân edip ecrini Allah'tan bekleyerek Ramazan oru-
cunu tutarsa, o kişinin geçmiş günahları affolunur.” (Buhârî ve
Müslim)
5- Ramazan Orucuna Başlama:
Ramazan orucuna başlama şu iki şey ile olur:
1-
Ramazan hilâlinin görülmesi.
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem:
“Hilâlin görünmesi ile
oruca başlayın.” buyurmuştur. (Buhârî ve Müslim)
2-
Şaban ayının 29. günü akşamı hilâl görünmez veya
hava şartları nedeniyle gözetlenmesi mümkün olmazsa,
Şaban ayının 30 güne tamamlanmasıyla olur.
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem:
“Hilâli göremezseniz Şa-
ban ayını otuz güne tamamlayın.” buyurmuştur. (Buhârî ve
Müslim)
Ramazan hilâlinin bilimsel yollarla hesaplanmasına
icmâ' ile i'tibâr ve i'timâd edilmez.
6- Orucun Şartları:
1- İslâm:
Oruç kâfire farz değildir. Tutması hâlinde geçerli de
olmaz.
2- Akıl:
Oruç deliye farz değildir. Niyyeti geçerli olmayacağı
için sahîh de olmaz. Zira
“Üç kişiden kalem kaldırılmıştır ....
ve akıllanıncaya veya kendine gelinceye kadar deliden.” (Ebû
Dâvûd)
muhtasar oruç ilmihâli
7
3- Bulûğ:
Oruç bulûğ çağına gelmemiş çocuğa farz değildir.
İhtilâm oluncaya kadar küçük çocuk, üzerinden kalem kal-
dırılmış üç kişiden birisidir.
Mümeyyiz olan çocuğun tuttuğu oruç, niyyetinin ge-
çerli olmasından ötürü sahîhtir.
Bulûğ şu yollarla sâbit olur:
a- İhtilâm veya başka bir yolla meninin gelmesi.
b- Avret yerinde kılların çıkması.
c- On beş yaşını doldurulması.
d- Kızlar için adet kanamasının başlaması.
Söylenen sözü anlayıp cevap verebilen ortalama yedi
yaşındaki çocuk mümeyyiz sayılır.
4- Sıhhat.
5- İkâmet.
6- Kudret.
7- Hayız ve Nifastan Tehâret.
Hayızlı ve nifaslı kadının oruç tutması farz değildir.
Tutması hâlinde geçerli de olmaz. Bu günlerde tutamadığı
oruçları temizlenince kaza eder.
8- Niyyet.
Niyyet, oruç tutmayı kasdetmek, oruca karar vermek
demektir. Bu kasdetme kalp ile olur.
Sesli veya sessiz olarak niyyeti telaffuz etmek meşrû'
ve câiz değildir.
Farz olan oruçlar için fecirden önce niyyet edilmesi
şarttır.
Nafile oruçlarda, fecirden sonra birşey yememiş olmak
şartı ile gün içerisinde yapılan niyyet geçerli olur.
muhtasar oruç ilmihâli
8
7- Orucun Mustehabları ve Edebleri:
1- Sahûr Yemeği Yemek:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Sahûr yapın! Zira sahûr yemeğinde bereket vardır.” (Buhârî ve
Müslim)
2- Sahûru Geciktirmek:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem'in sahûru ile namaza
başlaması arasında, bir kişinin elli âyet okuyabileceği kadar
bir zaman vardı. (Buhârî)
3- İftarda Acele Etmek:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“İnsanlar iftar etmede acele ettikleri müddetçe hayır üzerinde
olmaya devam edeceklerdir.” (Buhârî ve Müslim)
4- İftarı Rutab (Yaş Hurma) ile, Yoksa Hurma ile, O da
Yoksa Su ile Açmak:
“Nebî sallallahu aleyhi ve sellem namazı kılmadan önce bir-
kaç rutab ile orucunu açardı. Rutab yoksa hurma ile açar, hur-
ma da yoksa birkaç yudum su içerdi.” (Ebû Dâvûd ve Tirmizî)
5- İftarda Şöyle Dua Etmek:
َءا َش ْنِإ ُرْجَ ْلا َتَبَثَو ُقوُرُعْلا ِتَّلَتْباَو ُأَمَّظلا َبَهَذ«
.» ُهَّللا
“Susuzluk gitti, damarlar ıslandı ve ecir hâsıl oldu inşâ-
allah.” (Ebû Dâvûd)
6- Kötü Sözden, Kötü Amelden ve Câhilce Davranışlar-
dan Kaçınmak:
“Kötü söz ve amel ile câhillik yapmayı bırakmayan kişi-
nin, yemesini ve içmesini bırakmasına Allah'ın ihtiyacı yoktur.”
(Buhârî)
muhtasar oruç ilmihâli
9
7- Kendisine Söven veya Sataşana “Ben Oruçluyum”
Diye Cevap Vermek:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Birisi kendisine söver veya sataşırsa ‘Ben Oruçluyum!’ de-
sin.” (Buhârî ve Müslim)
8- Cömert Olmak:
“Nebî sallallahu aleyhi ve sellem hayırda insanların en cö-
merdi idi. En cömert olduğu zaman da, Ramazan'da Cibrîl ile
görüştüğü zamanlardı.” (Buhârî ve Müslim)
9- Kur'ân Okumak ve Mudârese Etmek:
“Cibrîl Ramazan'ın her gecesi onunla (Rasûlullah sallallahu
aleyhi ve sellem ile) buluşurdu ve aralarında Kur'ân'ı mudârese
ederlerdi.” (Buhârî ve Müslim)
10- Ramazan'ın Son On Gününde İbâdete Daha Gayret-
li Olmak:
“Ramazan'ın son on günü girince, Nebî sallallahu aleyhi ve
sellem uçkurunu bağlar, gecesini ihyâ eder ve âilesini de uyandı-
rırdı.” (Buhârî ve Müslim)
8- Orucu Bozan Şeyler:
1- Cimâ Etmek (Cinsel İlişkiye Girmek):
Ramazan günü oruçlu iken cimâ eden kimsenin tevbe
ve istiğfâr edip o günü kaza etmesi, bununla beraber kef-
fâret cezâsını yerine getirmesi gerekir.
Keffâret;
a-
Köle azâd etme ile,
b-
Eğer bulamaz ise iki ay ara vermeden peşpeşe oruç
tutma ile,
c-
Buna da gücü yetmezse altmış fakiri doyurma ile
olur.
muhtasar oruç ilmihâli
10
Keffâret cezâsı sadece, orucun cimâ ile bozulması hâ-
linde gereklidir.
Oruç, cimâ dışındaki şeylerle bozulunca yalnızca kazâ
gerekir.
2- Kişinin Kendi İrâde ve Fiiliyle Menisini Getirmesi:
Oruç tutan kimse kendi irâdesi ve bakmak, öpmek,
dokunmak ve sevişmek gibi eylemleri ile menisini inzâl
ederse orucu bozulur.
İhtilâm olarak veya birşey yapmadan ve söylemeden
mücerred düşünme ve hayal etme ile meni gelirse oruç bo-
zulmaz.
3- Kasden Yemek İçmek.
4- Yeme İçme Hükmünde Olan İğne ve Serumlar Kul-
lanmak.
5- Bilerek Kusmak:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“İstem dışı kusan kimseye kaza gerekmez. Kasıtlı olarak
kusan kimse ise orucunu kaza etsin.” (Ebû Dâvûd ve Tirmizî)
6- Hayız ve Nifas Kanının Çıkması:
9- Orucu Bozmayan Şeyler:
1- Unutarak Yemek, İçmek, Cimâ Etmek:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Kim oruçlu iken unutur da yer ve içerse, orucuna devam et-
sin. Hakikatte onu yedirip içiren Allah'tır.” (Buhârî ve Müslim)
2- Cünüb Olarak Sabahlamak:
“Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem âilesiyle girdiği ilişki
sebebiyle cünüb olarak fecri eder, sonra gusledip orucunu tutar-
dı.” (Buhârî ve Müslim)
muhtasar oruç ilmihâli
11
3- Mezi Gelse Bile Öpmek ve Sevişmek:
“Nebî sallallahu aleyhi ve sellem oruçlu iken eşlerini
öper ve onlarla sevişirdi.” (Buhârî Müslim)
4- Hacamat Yaptırmak veya Kan Vermek:
“Nebî sallallahu aleyhi ve sellem oruçlu iken hacamat yap-
tırmıştır.” (Buhârî) ve “Oruçlu kimsenin hacamat yaptırmasına
ruhsat vermiştir.” (Nesâî, Sunenu'l-Kubrâ)
5- Kan Almak.
6- Serinlemek Kasdı ile Dahi Olsa Yıkanmak ve Yüz-
mek:
“Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem oruçlu iken susuzluk
veya sıcak nedeniyle başından aşağı su dökündü.” (Ebû Dâvûd)
7- Misvak veya Diş Fırçası ve Macunu Kullanmak.
8- Koku veya Buhur Kullanmak ve Koklamak.
9- Sürme Çekmek.
10- Göz, Kulak ve Burun Damlası Kullanmak:
Tatları boğazda hissedilse bile, ne şerîat, ne lugat ne de
âdet açısından yeme ve içme kapsamına girmedikleri için
orucu bozmazlar.
11- Gıda Yerine Geçmeyen İğne, Serum ve Fitil Kul-
lanmak.
12- Astım ve Benzeri Hastaların Kullandığı Fısfıs, Dil
Altı Hapları ve Gargara Yapılan İlaçlar Kullanmak.
13- Ağız Dolusu Bile Olsa İstem Dışı Kusmak.
14- Kasıtsız Olarak Boğaza Toz, Yağmur, Kar ve Benzeri
Şeylerin Kaçması.
15- Kasıtsız Olarak Su, Diş Macunu, Gargara İlacı ve
Benzeri Şeyleri Yutmak.
muhtasar oruç ilmihâli
12
16- Tükrük ve Balgam Yutmak.
17- Diş Arasında Kalmış Yemek Artıklarını Yutmak.
10- Oruç Tutmamaları İçin Ruhsat Verilmiş Kimse-
ler:
1- Hasta Olanlar:
Oruç tutmaya gücü yetmeyen veya oruçtan dolayı me-
şakkat çekecek olan hastaların oruç tutmamalarına ruhsat
verilmiştir.
Hastalık nedeniyle oruç tutmayanlar tutmadıkları
günleri iyileşince kaza ederler.
Hastanın;
a-
Oruç tutması kendisine bir zarar veya meşakkat ver-
miyorsa oruç tutması farzdır.
b-
Oruç tutması kendisine bir zarar vermiyor ancak
meşakkat veriyorsa oruç tutmaması daha evlâdır.
c-
Oruç tutması kendisine bir zarar verecekse tutması
câiz değildir.
2- Yolcu Olanlar:
Mübah bir yolculuk ile ikâmet hâlinde olmayan kimse-
lerin, yolculuk hâlleri sona erinceye kadar oruç tutmama-
larına ruhsat verilmiştir.
Yolculuk nedeniyle oruç tutmayanlar, yolculuk bitince
tutmadıkları günleri kaza ederler.
Yolcunun;
a-
Oruç tutması kendisine bir meşakkat veriyorsa tut-
maması,
b-
Oruç tutması kendisine bir meşakkat vermiyorsa
tutması daha efdaldir.
muhtasar oruç ilmihâli
13
3- Yaşlılık veya İyileşmesi Umulmayan Hastalık Sebe-
biyle Oruç Tutmaktan Devamlı Sûrette Âciz Olanlar:
Böyle kimseler de oruç tutmaz, tutmadıkları her gün
için bir fakiri doyururlar.
Fakir doyurmak, oruç tutulmayan günler sayısınca fa-
kire yarım sa' pişmemiş gıda maddesi vermek ile olabile-
ceği gibi, yemek pişirip tutulmayan günler sayısınca fakiri
davet ederek yedirmek ile de olur.
4- Hamile ve Emzikli Kadınlar:
Hamile ve emzikli kadınların oruç tutmaya güçleri
yetmez ya da oruçtan dolayı kendileri veya çocukları ya da
her ikisi dolayısıyla endişelenirlerse, oruç tutmamalarına
ruhsat verilmiştir.
Hamile ve emzikli kadınlar bu sebeplerle tutamadık-
ları oruç için her gün başına bir fakiri doyurur, bu günleri
ayrıca kaza etmezler.
İbn Abbâs radıyallahu anhumâ şöyle demiştir:
“Hamile kadın kendisi için, emzikli kadın da çocuğu
için endişelenirse, Ramazan orucunu tutmayabilir. Tutma-
dığı her gün için bir fakiri doyurur. Orucu kaza etmez.”
(Taberî)
İbn Ömer radıyallahu anhumâ'nın hanımı hamile iken
orucu nasıl yapacağını sormuş, o da: “Orucunu bozabilir-
sin. Her gün için bir fakiri doyurur, kaza da etmezsin.” de-
miştir. (Dârakutnî)
Sahâbe arasında onlara muhâlefet eden de yoktur. (İbn
Kudâme)
muhtasar oruç ilmihâli
14
11- Mustehab Olan Oruçlar:
1- Şevval Ayında Altı Gün Oruç Tutmak:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Kim Ramazan orucunu tutup ardından Şevvâl ayında altı
gün daha tutarsa, bütün sene oruç tutmuş gibi olur.” (Müslim)
2- Muharrem Ayında Oruç Tutmak:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Ramazan'dan sonra en fazîletli oruç, Allah'ın muharrem
ayında tutulan oruçtur.” (Müslim)
3- Aşûre Günü Oruç Tutmak:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Aşûre günü tutulan orucun, önceki sene için keffâret olma-
sını Allah'tan umuyorum.” (Müslim)
4- Şaban Ayında Çokça Oruç Tutmak:
Âişe radıyallahu anhâ şöyle demiştir:
“Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in Ramazan dışında
herhangi bir ayı tamamıyla oruçlu geçirdiğini görmedim. Şaban
ayından daha fazla oruç tuttuğu bir ay da görmedim.” (Buhârî
ve Müslim)
5- Arefe Günü Oruç Tutmak:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Arefe günü tutulan oruç, geçen seneye ve gelecek seneye
keffâret olur.” (Müslim)
6- Pazartesi ve Perşembe Günleri Oruç Tutmak:
“Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Pazartesi ve Per-
şembe günleri oruç tutmaya gayret ederdi.” (Tirmizî, Nesâî ve
İbn Mâce)
muhtasar oruç ilmihâli
15
7- Her Aydan Üç Günü Oruç Tutmak:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Her aydan üç günü oruç tut. Zira hasenâta on misli karşı-
lık verilir. Böylece bütün sene oruç tutmuş gibi olunur.” (Buhârî
ve Müslim)
8- Dâvûd aleyhisselâm Orucu:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Allah'ın en sevdiği oruç, Dâvûd aleyhisselâm'ın orucudur.
... O, bir gün oruç tutar, bir gün tutmazdı.” (Buhârî ve Müslim)
12- Yasak Olan Oruçlar:
1- Bayram Günleri Oruç Tutmak:
“Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şu iki günde oruç tu-
tulmasını yasakladı. Ramazan bayramı günü ve kurban bayramı
günü.” (Buhârî ve Müslim)
2- Teşrik Günleri (Kurban Bayramının 2., 3. ve 4. Gün-
leri) Oruç Tutmak:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Teşrik günleri, yeme içme günleridir.” (Müslim)
3- Tek Başına Cuma Günü Oruç Tutmak:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Sizden biriniz öncesinde bir gün tutmamışsa veya sonrasın-
da bir gün tutmayacaksa Cuma günü oruç tutmasın.” (Buhârî
ve Müslim)
4- Dehr Orucu Tutmak (Senenin Tamamını Oruçla Ge-
çirmek):
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
muhtasar oruç ilmihâli
16
“Bütün seneyi oruçlu geçiren, aslında hiç oruç tutmamıştır.”
(Buhârî ve Müslim)
5- Şek Günü Oruç Tutmak:
Şek günü, Şaban ayının 29. günü havanın kapalı olması
nedeniyle hilâlin gözetlenemediği, dolayısıyla Ramazan'ın
birinci günü olduğundan şüphe edilen ve Şaban'ın 30.
günü olarak i'tibâr edilen gündür.
“Şek gününde oruç tutan, Ebu'l-Kâsım sallallahu aleyhi ve
sellem'e isyân etmiştir.” (Ebû Dâvûd ve Tirmizî)
6- Ramazandan Bir veya İki Gün Önce Oruç Tutmak:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Sizden biriniz Ramazan'ın bir veya iki gün öncesinde oruç
tutmasın. Ancak tutageldiği oruç o günlere denk gelen kişi oru-
cunu tutabilir.” (Buhârî ve Müslim)
7- Kadının Kocasından İzinsiz Nâfile Oruç Tutması:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Kocası yanında olan kadın, onun izni olmadan oruç tuta-
maz.” (Buhârî ve Müslim)
8- Visâl Orucu Tutmak:
Visâl orucu, iftar ve sahûr yapmadan iki veya daha faz-
la günün orucunu peşpeşe tutmaktır.
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Visâl orucu tutmayın. Sizden biriniz visâl orucu tutmak
isterse, sahûra kadar visâl yapabilir.” (Buhârî)
Dostları ilə paylaş: |