Santral ve Periferik Sinir
Sistemi Tıbbi Terimleri
Sinir sistemi, (systema nervosum) vücudun sinir
hücreleri ve sinir liflerinden oluşan en karmaşık
sistemdir.
Merkezi Sinir Sistemi (MSS)
Beyin (Encephalon)
Mesencephalon
Orta Beyin
• Pupilla refleksi ile yürüme ve yer değiştirme
merkezi buradadır.
Pons
Köprü
• Beyin sapının ortasında köprü gibidir.
• Solunum kontrolüne katkıda bulunur.
Medulla Oblangata
Soğanilik&Bulbus
• Dolaşım ve solunum merkezleri burada olduğu
için bu bölgenin hasarı ölümle sonuçlanır.
• Yutma, çiğneme, öksürme, hıçkırma,
hapşırma, kan damarlarının büzülmesi ve
kusma gibi refleksleri kontrol eden merkez
buradadır.
Thalamus
• Thalamus, ara beynin en büyük ve en alt bölümüdür.
İçteki bölüm anlamındadır.
• Koku hariç cerebruma giden tüm bilgilerin gidiş, aynı
zamanda geliş yeridir.
Hipothalamus
Hypothalamus, thalamusun altında yerleşiktir.
Hipofiz bezi ince bir sapla hypothalamusa
bağlıdır. Hipofizin salgıları hipothalamus
tarafından kontrol edilir.
Epithalamus
Epithalamus, ara beynin arka ve üst bölümüdür.
Gri cevherden yapılmıştır. Burada, melatonin
hormonu salgılayan pineal cisim (epifiz bezi)
bulunur.
Subthalamus
Subthalamus, ara beynin önünde thalamusun
aşağısında orta beyin ile thalamus ve
hypothalamusun arasındadır. Motor aktiviteyi
ayarlar.
Hipokampüs
Öğrenme ve hafıza ile ilgilidir.
Amigdala
Çeşitli hisler, duyular, hafıza, görme ve korku
yanıtı ile ilgilidir.
Singulat Girus
Foniks
Bu yapılar heyecansal ve temel zihin
fonksiyonlarını yürütür.
Gri Cevher
Substantia grisea
Boz katman
Omurilikte içte, beyin ve beyincikte dışta
bulunur. Sinir hücreleri bu katmanda olur.
Beyaz Cevher
Substantia alba
Omurilikte dışta, beyin ve beyincikte içte
bulunur.Burada glia hücreleri ve sinir
hücrelerinin uzantıları görülür.
Cerebellum
• Kafatasının arka tarafında
beyinle beyin sapı
arasında bulunur.
• Yapı ve görünüşü beyine
benzediği için bu ismi
almıştır. Sağlı sollu 2
yarım küreden oluşur ve
yüzeyi girintili çıkıntılıdır.
• Beyincik vücudun denge
organı olup düzenli kas
hareketlerinin
yapılmasını sağlar.
Omurilik (Medulla spinalis)
Omurganın içinde, boyundan kuyruk sokumuna
kadar uzanan ve ortasında yine boydan boya bir
kanal içeren santral sinir sisteminin bir
parçasıdır. Birinci bel omurunun alt kenarına
kadar devam eder; buradan itibaren sinirler
atkuyruğu şeklinde yayılır. Yaklaşık olarak
kadınlarda 43 cm, erkeklerde ise 45 cm
uzunluğunda ve 35-40 gram ağırlığındadır.
Omurilik, ani ve güçlü etkilere karşı istemsiz
tepki gösterilmesi (refleks) olaylarını kontrol
eder, ayrıca beyin, beyin sapı ile diğer vücut
organları arasındaki sinirsel iletiminin
devamlılığını sağlar.
• Pia mater (piyamater): Beyin, beyincik ve
omurilik dokularını saran en içteki zar.
• Dura mater (duramater): Beyin, beyincik ve
omuriliği saran zarlardan en dıĢta olanı. Sert
zar.
• Arachnoid mater/arachnoidea mater
(araknoid mater/araknoidea mater): Beyin,
beyincik ve omuriliği saran zarlardan ortada
bulunan zar. Örümcek zar.
Periferik Sinir Sistemi
• Beyin ve omurilik ile hedef organlar arasında
bağlantı oluşturan sinirlerdir.
• Beyinden çıkan 12 çift ve omurilikten çıkan 31
çift sinirin oluşturduğu somatik sinir sistemiyle
otonom sinir sistemi periferik sinir sistemi
oluşturur.
• Periferik sinir sistemi iki kısımda incelenir
Somatik sinir sistemi
• İstemli faaliyetlerin yürütülmesini sağlar.
• Beyin ve omurilikten çıkan sinir çiftleridir.
• Sinirlerin çapları büyüktür, miyelin kılıfı taşırlar,
iletimleri hızlıdır.
• İşlevlerini kaybettiklerinde ilgili kaslar görevlerini
yapamaz ve körelir ( atrofi).
• Santal sinir sistemi ile hedef organ arasında tek
nöron bulunur.
• Uyarı oluşumu ve engellenmesi santal sinir
sistemi tarafından kontrol edilir.
Otonom sinir sistemi
• İstem dışı çalışan yapı ve iç organların denetimini
sağlarlar.
• Santal sinir sistemi ile hedef organ arasında
ganglionlarla bağlantılı iki nöron görev alır.
• Çapları küçüktür, bir kısmı myelin kılıf taşır, bir kısmı
taşımaz, ileti hızları yavaştır.
• İşlevlerini kaybettiklerinde hedef yapıda gerileme ve
atrofi görülmez.
• Otonom sistem hedef yapıya sempatik ve parasempatik
olmak üzere iki zıt özellikte sinir gönderir.
• Uyarı oluşumu ve engellenmesi hem santral sinir
sisteminde hemde ara ganglionlarda gerçekleşir.
Kafa Sinirleri (Cranial Nevrus )
I. Kafa Çifti: (N. Olfactorius - Koku siniri)
II. Kafa Çifti: (N. Opticus - Görme siniri)
III. Kafa Çifti: (N. Oculomotorius - Göz oynatıcı
sinir)
IV. Kafa Çifti: (N. Trochlearis -Göz kaslarına giden
sinir)
V. Kafa Çifti: (N. Trigeminus -Üçüz sinir)
N. Ophthalmicus: (Göz siniri)
N. Maxillaris
N. Mandibularis (Alt çene siniri)
VI. Kafa Çifti: (N. Abducens -Gözü dışa döndüren
sinir)
VII. Kafa Çifti: (N.Facialis -Yüz siniri)
VIII. Kafa Çifti: (N. Vestibulo cochlearis, N.
Acusticus - İşitme ve Denge siniri)
IX. Kafa Çifti: (N. Glossopharyngeus -Dil yutak
siniri)
X. Kafa Çifti: (N. Vagus – Serseri sinir)
XI. Kafa Çifti: (N. Accessorius -Kafa spinal siniri)
XII. Kafa Çifti: (N. Hypoglossus - dil altı siniri )
Omurilik Sinirleri (Spinal Sinirler-
Nervus Spinalis)
Merkezi sinir sisteminin medulla spinalis
bölümünden 31 çift sinir çıkar.
• Plexus Cervicalis (Boyun sinir ağı)
• Plexus Brachialis (Kol sinir ağı)
• Plexus Lumbalis (Bel sinir ağı)
• Plexus Sacralis (Sakrum sinir ağı)
Systema nervosum:
Sinir sistemi
Neuron/ neurocyte (nöron/ nörosit):
Sinir hücresi
Dendrite/ dendron (dendrit/ dendron):
Sinir hücresinin ince lifler şeklinde dallanma
gösteren protoplazma uzantısı.
Akson:
Bir nöronun uzun ve silindir biçimindeki
elektriksel sinyal taşıyan parçasıdır. Aksonların
temel görevi farklı nöronlar arasında sinyal
iletimini sağlamaktır
Sinaps:
Uyarıların; bir sinir hücresinden bir sinir
hücresine ya da sinir hücresinden bir vücut
hücresine geçirilmesini sağlayan
bağlantılardır.
Gliocyte (gliyosit):
Sinir Sistemi destek dokusu hücresi, nöogliya
hücresi.
Neuroglia (nöroglia):
Sinir hücrelerinin arasını dolduran destek doku.
Neurophysiology (nörofizyoloji):
Sinir sisteminin çalışmasını konu alan fizyoloji
dalı.
Neuropsychiatry (nöropsikiyatri):
Nörolojik ve psikiyatrik hastalıkları ve tedavilerini
konu alan tıp dalı.
Neuroradiology (nöroradyoloji):
Sinir sistemi hastalıklarının tanısıyla ilgili
radyoloji alt dalı
Sinir Sistemi ve Psikiyatrik
Hastalıklara İlişkin Tanısal
Terimler
Neuritis (nevrit/ nörit):
Sinir iltihabı.
Radiculitis (radikülit):
Herhangi bir spinal sinir kökünün iltihabı,
özellikle spinal kord ile intervertebral kanal
arasındaki sinir kökü parçasının iltihabı.
Polyneuritis
Birçok sinirin iltihabı
Poly-:
Çok, fazla
Neur/o:
Sinir
-itis:
İltihap
Neuroma (nörom/nevrom):
Sinir tümörü.
Myelitis
Omurilik iltihaplanması
Myel/o:
Omurilik
-itis:
İltihap
Meningitis
Beyin, omurilik zarının iltihaplanması
Mening/o:
Beyin ve omurilik zarı
-itis:
İltihap
Poliomyelitis (polyomiyelit):
Çocuk felci, omurilik gri maddesinin iltihabı.
Daha çok çocuklarda görülen ateş, baş ağrısı, kas
ağrıları, bulantı, kusma ile aniden başlayıp ağır
şekillerde kaslarda atrofi ve felce uzanan virütik
hastalık.
Brachialneuritis
(brakyalnörit/brakyalnevrit):
Kol sinirinin iltihabı.
Anencephalia
Beynin olmaması
An-:
Yokluk, eksiklik
Encephal/o:
Beyin
-ia:
Durum, kapsam
Encephalitis
Beyin iltihabı
Encephal/o:
Beyin
-itis:
İltihap
Encephalomyelitis (ensefalomiyelit):
Beyin ve omuriliğin iltihabı.
Cerabral hemorrhage apoplexy
(serebral hemoraji apopleksi):
Genellikle travma veya arteriyoskleroza bağlı
olarak serebral bir damarın rüptürü ve kanın
beyinde sızıntı yapması.
Cerebral palsy (serebral palsi):
Beyindeki bir patoloji sonucu meydana gelen
beyin felci.
Cerebral thrombosis (serebral
tromboz):
Herhangi bir serebral arterin bir kan pıhtısıyla
tıkanması ve o arterle beslenen yerin nekrozu.
Hydrocephalus
Beyinde su toplanması
Hydr/o:
Su
Cephal/o:
Baş, kafa
-us:
Yapı, doku
Meningomyelocele
Beyin zarı ve omuriliğin fıtıklaşması
Mening/o:
Beyin, omurilik zarı
Myel/o:
Omurilik
-cele:
Kese, çıkıntı
Microcephaly
Başın normalden küçük olması
Micro-:
Küçük,
Cephal/o:
Baş, kafa
-y:
Durum, süreç
Paralysie/paralysis (paralizi/paralizi):
Felç. Sinirdeki harabiyet nedeniyle ilgili kas
ya da kasların görev yapamaması hâli.
Monoplegia
Tek ekstremitenin felci
Mono-:
Tek, bir
-plegia:
Felç
Hemiplegia
Yarım taraflı felç
Hemi-:
Yarı, yarım
-plegia:
Felç
Paraplegia
Simetrik kısımlarda felç (belden aşağı)
Para-:
Yakın, yanında
-plegia:
Felç
Quadriplegia
Kol ve bacakların felci-Her iki kol ve bacağı tutan
felç şekli.
Quadri-:
Dört, dörtlü
-plegia:
Felç
Facial palsi/bell's palsy/ facial hemiplegia (fasiyal
palsi/bell palsi/fasiyal hemimpleji):
Tek taraflı yüz
felci ile sonuçlanan yedinci kafa sinirinin
fonksiyonel bozukluğu.
Bell's paralysis (bell paralizi):
Birdenbire ortaya
çıkan tek yanlı, idiopatik (kendiliğinden oluşan) yüz
felci.
Epilepsia/epilepys (epilepsi/epilepsi):
Sara. Havale. Beyinde elektriksel aktivite
bozukluğuna, özellikle ani elektrik boşalmasına
bağlı bilinç kesintisi ve konvülsüyonlarla belirgin
nöbetlerin oluşturduğu klinik tablo.
Intracerebral hemorrhage
Beyiniçi kanama
Intra-:
İç
Cerebr/o:
Beyin
-al:
Ait, ilgili
Hem/o:
Kan
-rrhage:
Kanama
Multiple sclerosis (multipl skleroz):
20- 40 yaşları arasındaki grubu etkileyen ve
yavaş yavaş ilerleyen bir sinir sistemi hastalığı.
Bu hastalıkta uyuşukluk, yorgunluk, hantallık,
yürümede zorluk ve görmede bulanıklıktan
sonra uyumsuzluk, felç, kontrolsüzlük ve körlük
meydana gelebilir.
Narcolepsy (narkolepsi ):
Tekrarlayan uyku nöbetleri. Uyku hastalığı.
Insomnia (insomni):
Uykusuzluk.
Tremor (tremor):
Vücudun bir veya birkaç bölümünde görülen ve
fonksiyonlan birbirinin karşıtı olan kasların
sırayla ve art arda kasılmaları nedeniyle
meydana gelen istem dışı hareketler, istem dışı
titreme.
Neuropathy/(nöropati):
Periferik sinir tutan herhangi bir hastalık ya da
bozukluk.
Parkinson's disease/paralysis agitans
(parkinson diziis /paralizi ajitans):
Parkinson hastalığı. Orta yaşta yavaşça gelişen
sinir ve beyin sapını etkileyen sinir hastalığı.
Yavaş hareketler, titreme ve monoton ses klinik
bulgulardır.
Polyneuropathy (polinöropati/
polinevropati):
Beslenme yetersizlikleri, özellikle B kompleksi
vitaminlerinin eksikliğine bağlı olarak görülen
sinirsel lezyonlar.
Spina bifida (spina bifida):
Omurganın arka bölümü üzerinde gelişim
kusuruna bağlı, doğuştan dikey yarık bulunuşu,
yarık omurga
Alzheimer’s disease
(alzheimer diziis):
Alzheimer hastalığı. Orta ve ileri yaşlarda
başlayan, serebral kortekste özellikle frontal ve
temporal lob kortekslerinde nöron kaybına bağlı
atrofi ve beyin karıncıklarında genişleme ile
belirgin bunama durumu.
Amnesia (amnezi)
Hafıza kaybı, unutkanlık.
Dementia
Bunama, demans
De-:
Yok etme, eksiklik, azalma,
Ment/o:
Zihin, akıl
-ia:
Durum, kapsam
Depression (depresyon)
Ruhsal çöküntü. Üzüntü ve enerji azalması,
yorgunluk ve umutsuzluk
Obsesive-compulsive neurosis
(obsesif-kompülsif nevroz):
Düşünce ve mantık düzeyinde ortaya çıkan,
anlamsızlığı, gereksizliği, yersizliği, hasta
tarafından kabul edilen, hastanın irade ve isteği
dışında inatçı biçimde sürekli olarak yineleyen
takıntılı düşünce ve davranışlar.
Psychoneurosis (psikonevroz/
psikonöroz):
Ruhi bozukluktan ileri gelen sinir sistemi
hastalığı.
Psychosis (psikoz):
Hastanın gerçeği değerlendirmesinde, düşünce
içeriğinde, duygulanım, algılama ve
davranışlarında ileri derecede bozulmalar yapan
ağır ruhsal hastalıklara verilen genel ad.
Schizophrenia (Şizofreni):
Düşünce, duygu ve davranışlarda bozukluk,
gerçeklerden uzaklaşma ve kişilik
parçalanmasıyla belirgin psikoz şekli.
Sinir Sistemi ve Psikiyatrik
Hastalıklarda Ameliyatlara İlişkin
Terimler
Neurectomy (nörektomi/nevrektomi):
Bir sinirin veya bir sinir lezyonunun ameliyatla
alınması.
Neuroanastomosis (nöroanastomoz):
Sinir lifleri arasında cerrahi olarak birleşme
sağlamak.
Neurolysis (nöroliz):
Travma ya da iltihabi nedenle çevre dokulara
yapışan bir sinirin cerrahi girişimle serbest duruma
getirilmesi.
Neuroplasty (nöroplasti):
Sinir üzerinde yapılan estetik ameliyat.
Neurorrhaphy (nörorafi):
Parçalanmış sinirlerin dikilmesi.
Neurotomy (nörotomi):
Sinirin kesilmesi. Sinir ameliyatı.
Cordotomy/ chordotomy
(kordotomi/kordotomi):
Ağrıyı azaltmak için omurilikteki sinir lifinin
kısmen alınması.
Drainage (drenaj):
Sıvının boşaltılması, patolojik sıvıların bir lastik
boru konularak akıtılması.
Craniectomy
Kafatasının bir kısmının cerrahi olarak çıkarılması
Crani/o:
Kafatası
-ectomy:
Cerrahi yolla
çıkarma
Craniotomy
Kafatasının cerrahi kesisi
Crani/o:
Kafatası
-tomy:
Cerrahi kesi
Sinir Sistemi ve Psikiyatrik
Hastalıklarda Semptomlara
İlişkin Terimler
Analgesia (analjezi):
Ağrı duymama hâli.
Anesthesia/ anaesthesia (anestezi):
Bilinç ile birlikte ağrı duyusunu kaybetme,
uyuşturma.
Paresthesia (parestezi):
Herhangi bir vücut bölgesinde geçici his
yokluğunun eşlik ettiği uyuşma ve karıncalanma
hâli.
Syncope (senkop):
Bayılma. Beynin kansız kalması sonucu, geçici
şuur kaybı.
Coma (koma):
Bilincin tamamen kaybı. Uyanılmanın mümkün
olmadığı tepkisizlik durumu.
Aphasia
Konuşma kaybı
A-:
Yokluk, eksiklik
-phasia:
Konuşma
Cephalgia (sefalji):
Baş ağrısı.
Vertigo (vertigo):
Baş dönmesi.
Tic (tik):
İstek dışı adale kasılması.
Ataxia (ataksi):
Kasların koordinasyon bozukluğu.
Euphoria (öfori):
Kendini normalin üstünde mental ve fiziksel
olarak iyi hissetme.
Hyperesthesia (hiperestezi):
Aşırı duyarlılık.
Anxienty neurosis (anksiyete nevroz):
Kaygı durumunu yükselmesi sonucu bedensel
gerginliğin ve ruhsal tedirginliğin artması ile
yaşanan panik durum.
Delirium (deliryum):
Kişide huzursuzluk, korku, görsel
hallusinasyonlar ve bazen de çevreyle ilişkilerin
tam anlamıyla kopması gibi özellikler gösteren
bir rahatsızlık.
Dyskinesia (diskinezi):
İstemli hareketlerde güçlük çekme veya
hareketler arasında ağrı duyma.
Fhobic neurosis (fobik nevroz):
Korku nevrozu. Anlamsızlığı, gereksizliği,
mantıksızlığı, yersizliği hasta tarafından kabul
edilen ancak denetlenemeyen, engellenemeyen
bir korku durumu.
Hallucination (hallüsinasyon):
Gerçekte olmayan şeyleri sanki varmış gibi
algılamak.
Illusion (illüzyon):
Yanılsama. Çevreden gelen uyarımların yanlış
algılanması, göz aldanması.
Dostları ilə paylaş: |