Herhangi bir ekosistemin ikinci ana bölümüdür. Herhangi bir ekosistemin ikinci ana bölümüdür

Herhangi bir ekosistemin ikinci ana bölümüdür.

• Herhangi bir ekosistemin ikinci ana bölümüdür.

• Organizmaların içerisinde yaşadıkları cansız çevre ile ilişkili çevre koşullarını oluşturur.

1. Biyokimyasal döngüler: sistemin devamlılığı açısından, bölümler arasında oluşan madde dolanımı

• 1. Biyokimyasal döngüler: sistemin devamlılığı açısından, bölümler arasında oluşan madde dolanımı

• 2. iklim rejimi: güneşlenme, sıcaklık, yağış ve diğer fiziksel faktörleri içermektedir.

• 3) Cansız bölüm : sistemin canlı ve cansız bölümleri birbirlerine bağlayan organik bileşiklerdir: proteinler, karbonhidratlar, lipid ve humus gibi organik bileşiklerden oluşmaktadır.

Sistemin devamlılığı açısından, bölümler arasında oluşan madde dolanımıyla ilgili

• Sistemin devamlılığı açısından, bölümler arasında oluşan madde dolanımıyla ilgili

• inorganik maddeler:

• bunlar :

• karbon, azot, fosfor ve su
• Bir ekosistemde var olup canlı organizmaların temel yapı taşlarını oluştururlar.

Yeryüzünde yaşam için gerekli olan

• Yeryüzünde yaşam için gerekli olan

• SU, KARBON, AZOT, FOSFOR

• ve çeşitli mineral besin maddelerinin

• canlılar ile cansız çevre arasındaki düzenli dolaşımına

• “EKOLOJİK DÖNGÜ” denir.

Su; doğal kuvvetler ve hava hareketleriyle yeryüzü ve atmosfer arasında devamlı hareket eder.

• Su; doğal kuvvetler ve hava hareketleriyle yeryüzü ve atmosfer arasında devamlı hareket eder.

• Suyun,

• sıvı, katı ve gaz halindeki düzenli dolaşımına
• SU DÖNGÜSÜ VE HİDROLOJİK DÖNGÜ denir.

• Bu döngünün temelini buharlaşma ve yağış oluşturur.

Buharlaşma 3 : bitkiler tarafından suyun buhar yoluyla havaya verilmesi (transpirasyon)

• Buharlaşma 3 : bitkiler tarafından suyun buhar yoluyla havaya verilmesi (transpirasyon)

Bulut, rüzgarın etkisiyle atmosfer içersinde hareket eder, yoğunlaştıkları zaman

• Bulut, rüzgarın etkisiyle atmosfer içersinde hareket eder, yoğunlaştıkları zaman

• yağmur, kar, çiğ, kırağı ve dolu olarak yağar. Yağış şeklinde düşen suyun önemli bir kısmı karalardan denizlere yüzey akışları şeklinde doğrudan akar.
• Bu suyun bir bölümü, toprak içine sızarak taban suyuna karışır ve dolaylı olarak denize ulaşır.

• Su döngüsünde yer alan toplam su buharının;

• % 86’sı okyanus üzerindeki buharlaşmadan
• % 14’ü karalardan buharlaşmadan oluşur

• Yağış olarak düşen suyun

• % 79’ u okyanus ve denizlere
• % 21’ i karalara düşmektedir.

• Tarımsal açıdan yağış miktarları bazı tarım sistemlerini ortaya çıkarmıştır.

• Kuru tarım,
• nemli tarım
• sulu tarım

Taban suyu yükselmesi,

• Taban suyu yükselmesi,

• tuzluluk,

• gübre ve kimyasal ilaç kalıntılarının sulama suyuyla derine inmesi,

• sulamadan dönen suların tuz konsantrasyonlarını arttırarak yer altı ve yerüstü sularına karışması,

• iz elementlerin su kaynaklarında birikmesi,

• toprak erozyonu

• ve bu sulardan yararlanan canlılar (bitki, hayvan ve insan) üzerinde hastalık ve zararların oluşması,

Endüstriyel kirlilik olarak, sanayi tesislerinden arıtmaksızın bırakılan katı (toz), sıvı ve gaz atıklar,

• Endüstriyel kirlilik olarak, sanayi tesislerinden arıtmaksızın bırakılan katı (toz), sıvı ve gaz atıklar,

• Kentsel kirlilik olarak; evsel sıvı ve katı atıklar,

• Tarımsal kirlilik olarak; yüksek verim alınması için kullanılan aşırı nitrat, pestisit, herbisit ve hormonlar,

• Radyoaktif kirlilik olarak; nükleer santral ve diğer nükleer çalışmalardan kaynaklanan kirlilik.

Azot proteinlerin, kalıtım görevi üstlenmiş nükleik asitlerin, hormonların ve vitaminlerin yapısında yer alır.

• Azot proteinlerin, kalıtım görevi üstlenmiş nükleik asitlerin, hormonların ve vitaminlerin yapısında yer alır.

• Büyüme, gelişme ve üreme için gereklidir.
• Azotun en önemli kaynağı atmosferdeki azot gazıdır.
• Azot atmosferin % 80’nini oluşturur.
• Bitkler atmosferdeki bu azottan doğrudan yararlanılamaz. Ancak çok az sayıda mikroorganizma yararlanabilir. Yeşil bitkiler dolaylı olarak yararlanırlar
• Bitkiler azotu topraktan suda erimiş halde nitrat ya da amonyum tuzları şeklinde alır.

Toprağa azotun birikimi;

• Toprağa azotun birikimi;

• 1. şimşek ve yıldırım gibi doğal elektriklenme ile
• 2. biyolojik olarak biriktirilme ile olur

• Havadaki azot oksitlenerek suda eriyen amonyum ve nitrata dönüşüp toprağa geçer.
• Bir dönüme yılda ½ ile 1.0 kg saf azot bırakılır.

Rhizobium bakterileri,

• Rhizobium bakterileri,

• Azotobakter,

• Bacillus amylobakter,

• Beijerinckia bakterileri,

• Nostooc

• ve Calothrix gibi mavi-yeşil algler ve

• bazı Actinomycet mantarlar

• havadaki elementel azotu bünyelerinde organik azota dönüştürerek biriktirirler.

1) Azot fiksasyonu,

• 1) Azot fiksasyonu,

• 2) nitrifikasyon,

• 3) azot asimilasyonu,

• 4) amonifikasyon

• 5) denitrifikasyon.

• Azot asimilasyonu hariç diğer bütün aşamaları bakteriler gerçekleştirir.

Karbon canlı dokuları oluşturan en önemli maddelerden biridir.

• Karbon canlı dokuları oluşturan en önemli maddelerden biridir.

• Karbonun yeryüzünde dört önemli kaynağı vardır

• 1. atmosfer :Karbondioksit
• 2. hidrosfer (denizler ve tatlı sular): karbonat (CO3) ve bikarbonat (HCO3)
• 3. litosfer (taşküre: karada) : kireç taşı (CaCO3) doğalgaz, petrol,
• 4. canlı vücutlar

Bitkilerin karbon kaynağı: atmosferdeki CO2 gazıdır, oranı % 0.03

• Bitkilerin karbon kaynağı: atmosferdeki CO2 gazıdır, oranı % 0.03

• Fotosentezde,

• 6CO2 + 12 H2O + ışık ---> C6H12O6 (glikoz) + 6O2 + 6 H2O

• Fotosentezde karbon, biyolojik bileşiklere dönüştürülür. Bu bileşikler üreticiler, üreticileri yiyen tüketicilerde veya üretici ve tüketicilerden arta kalan maddeleri parçalayan ayrıştırıcılar tarafından hücre solunumunda kullanılır.

• solunum

• C6H12O6 + 6O2 + 6 H2O ---> 6CO2 + 12 H2O + enerji

YANİ

• YANİ
• Havadaki karbondioksit
• bitkiler tarafından
• fotosentezde kullanılır.
• fotosentez sonucu : organik madde + oksijen oluşur

• Solunum sonucu : organik maddeler oksijenle parçalanır ::: karbondioksit ve su oluşur.

• Karbon döngüsü ile oksijen döngüsü yakın ilişkilidir.

Yeşil bitkiler havadaki CO2‘i kullanarak

• Yeşil bitkiler havadaki CO2‘i kullanarak
• organik madde üretirler.
• Karbon bitkinin değişik organlarında
• organik bileşikler halinde biriktirilir.

• bitkinin solunumu ile biriktirilmiş organik maddeler parçalanır

• CO2 (1)halinde atmosfere geçer

• Bitkiyi yiyen ot obur hayvanın bünyesine karbon geçer

• hayvan bünyesinde değişik şekillere dönüşen karbonlu organik maddeler
• solunum sırasında parçalanarak CO2 (2) şeklinde havaya verilir.

• Ölen bitki ve hayvanların ayrıştırıcılar tarafından parçalanması ile;

• ölü vücutlarda bulunan karbonlu bileşiklerde CO2 (3)şeklinde havaya verilir.

Bitkisel ve hayvansal kaynaklı organik bileşiklerin uzun yıllar toprakta kalması

• Bitkisel ve hayvansal kaynaklı organik bileşiklerin uzun yıllar toprakta kalması

• ve değişime uğraması ile günümüzde önemli bir karbon kaynağı olan fosil yakıtlar :

• kömür,
• petrol,
• doğalgaz

Yeryüzündeki en önemli karbon kaynağı

• Yeryüzündeki en önemli karbon kaynağı

• OKYANUS VE DENİZLER ’dir

• Buradaki karbondioksit suda eriyerek

• karbonat ve bikarbonat şekline dönüşür ve kabuklu deniz canlılarının bünyesine geçer.

• Bu karbon daha sonra;

• bu canlıların ölümü ile KALSİYUM KARBONAT şeklinde suya çöker.

Fosfor;

• Fosfor;

• hücre içindeki nükleik asitlerin ve hücre zarının yapısında bulunur.

• Fotosentezde önemli rol alan ATP’nin yapı taşıdır.

Doğadaki fosforun kaynağı;

• Doğadaki fosforun kaynağı;

• yerkabuğundaki FOSFAT KAYALARI ve SU’lar.

Karalarda fosforca zengin kayalar

• Karalarda fosforca zengin kayalar

• parçalanarak, ufalanır bünyesindeki fosfor suda eriyebilir şekle dönüşür.

Bitki bünyesinde fosfor, organik fosfor bileşiklerine dönüştürülerek biriktirilir.

• Bitki bünyesinde fosfor, organik fosfor bileşiklerine dönüştürülerek biriktirilir.

• Bu bitkilerle beslenen hayvanların vücudunda fosfor, çeşitli organik bileşikler şeklinde bulunur.

• Bitki ve hayvan kalıntıları parçalanarak fosfor, inorganik hale dönüştürülür ve bitkilerin alabileceği forma çevrilir.

Fosfor, bu canlıların ölmesi ile deniz dibine çöker

• Fosfor, bu canlıların ölmesi ile deniz dibine çöker

• Deniz dibinde çökelti kayaları şeklinde bulunan fosfor,

• jeolojik olaylarla yeryüzüne çıkar
• ve bitkiler tarafından alınacak forma dönüştürülür.

1. Denizlerde yaşayan balık ve kabuklu deniz canlıları

• 1. Denizlerde yaşayan balık ve kabuklu deniz canlıları

• balıkçılıkla karalara getirilir.

• 2. Bu canlılarla beslenen kuşların dışkıları ile fosfor,

• karalara taşınır.

• Deniz kuşlarının dışkılarından elde edilen fosforca zengin gübreye “GUANO” adı verilir.

• “GUANO”, tarımda en yaygın olarak kullanılan gübredir.

• Ekosistemlerin cansız bölümlerinde yer alan 2. grup iklim rejimi;

• Güneşlenme,

• sıcaklık,

• yağış

• ve diğer fiziksel faktörleri içermektedir.

Farklı iklim rejimlerinde farklı organizmalar yeryüzünde farklı yaşama alanları bulur ve değişik iklim bölgelerinde farklı bitkisel ve hayvansal yaşam oluşur.

• Farklı iklim rejimlerinde farklı organizmalar yeryüzünde farklı yaşama alanları bulur ve değişik iklim bölgelerinde farklı bitkisel ve hayvansal yaşam oluşur.

• Buna paralel olarak da;

• farklı tarımsal uygulamalar ve değişik bitkisel ve hayvansal üretim sistemleri ortaya çıkar.

Sistemin canlı ve cansız bölümlerini birbirlerine bağlarlar.

• Sistemin canlı ve cansız bölümlerini birbirlerine bağlarlar.

• Bunlar cansız olmalarına karşılık canlıların yapı taşı niteliğindeki;

• proteinler,
• karbonhidratlar,
• lipidler
• ve humus gibi organik bileşiklerden oluşmaktadır.

ekosistemin cansız ve canlı bölümleri arasında oluşan gıda zincirleri ile organizmalar, birbirleri üzerinde beslenerek sistemi dengede tutmaya çalışırlar.

• ekosistemin cansız ve canlı bölümleri arasında oluşan gıda zincirleri ile organizmalar, birbirleri üzerinde beslenerek sistemi dengede tutmaya çalışırlar.

• Gıda zincirindeki bir önceki yada sonraki halkada ortaya çıkabilecek populasyon değişmeleri;

• diğer halkaların tümünü birden etkileyebilir.

Örneğin bir mer'a geyik- kaplan sisteminde, mer'a bitki örtüsündeki azalma yada çoğalma,

• Örneğin bir mer'a geyik- kaplan sisteminde, mer'a bitki örtüsündeki azalma yada çoğalma,

• geyik populasyonunun azalma yada çoğalmasına,
• bu da kaplan populasyonundaki azalma yada çoğalmalara yol açacaktır.

• Bu şekilde beslenme zinciri içersinde ortaya çıkabilecek populasyon dalgalanmaları,

• sistemin tümünü dengeli bir durumda tutulabilme özelliğine sahip olacaktır.

Bölümler arasında birbirine bağlı enerji ağları oluşur.

• Bölümler arasında birbirine bağlı enerji ağları oluşur.

• Güneş enerjisi bitkiler tarafından tutulduktan sonra ortaya çıkan kimyasal enerji,

• beslenme zincirinin diğer halkalarına aktarılmaktadır.

• Ancak termodinamiğin ikinci yasası uyarınca;

• bu aktarılan enerji her halkadan diğerine geçerken,
• enerji aktarımı % 100 tam olmamakta
• ve her canlı grup bir miktar enerjiyi harcamaktadır.

Şekil 8’de,

• Şekil 8’de,

• Yeryüzüne ulaşan toplam enerjinin

• yaklaşık % 93 'ü atmosfere evaporasyon, ısı yansıma ve uzun dalga boylu radyasyon şeklinde geriye döner.
• güneş enerjisinin yaklaşık % 7'si fotosentezle mısır bitkisi şekline dönüşür.

Bu arada mısır bitkisinin fotosentez,büyüme ve gelişmişlerini yerine getirebilmeleri için yaptığı solunum için

• Bu arada mısır bitkisinin fotosentez,büyüme ve gelişmişlerini yerine getirebilmeleri için yaptığı solunum için

• bu yüzde %7'nin % 2'lik kısmı harcanır,

• % 3'lük kısmı ise

• köklere, yapraklara ve sapa gider.

• Bu % 3’lük kısım genellikle çözülme ürünlerini oluşturur yada bir kısmı hayvanlara yedirilerek tüketici organizmalara enerji olarak aktarılır.

Geriye kalan % 2 'ilk kısım da

• Geriye kalan % 2 'ilk kısım da

• ancak dane ürünü olarak doğrudan insan gıdasına dönüşür.

Mer’a-hayvan sisteminde de;

• Mer’a-hayvan sisteminde de;

• üretici organizma olan mer’a bitkileri

• güneş enerjisinin ancak yaklaşık % 7'lik bir bölümünü fotosentezle kimyasal enerjiye dönüştürebilirler.

Ekosistemlerin ortaya koyduğu üçüncü işlev ise,

• Ekosistemlerin ortaya koyduğu üçüncü işlev ise,

• zaman ve mekan içerisinde oluşan organizmaların çeşitlenmesidir.

beslenme halkaları ile paralel olarak bölümler arasında devamlı bir madde dolanımı söz konusudur.

• beslenme halkaları ile paralel olarak bölümler arasında devamlı bir madde dolanımı söz konusudur.

• Enerji akımına karşılık sistemin içerisinde dolanan maddelerde,

• her üst halkaya geçtikçe azalma olmamakta, ama sistem dengeli bir durumda kaldığı sürece
• sisteme giren ve çıkan maddeler hep aynı düzeyde kalmaktadır.

Yukarıda sayılan işlevlere paralel olarak,

• Yukarıda sayılan işlevlere paralel olarak,

• sistem içerisinde gelişme ve organizmalar arasında da evrim ortaya çıkmaktadır.

Sistem kendi iç mekanizmalarıyla denge durumunu korumaya çalışmakta

• Sistem kendi iç mekanizmalarıyla denge durumunu korumaya çalışmakta

• ve böylece organizmalar ve bölümler arasında

• kendi kendini kontrol altına alıcı bir işlev yerine getirmektedir.