Ijtimoiy gumanitar fanlar

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
FARG'ONA DAVLAT UNIVERSITETI
“IJTIMOIY GUMANITAR FANLAR” KAFEDRASI
“BIZNESGA KIRISH” fanidan
MUSTAQIL ISH
MAVZU:
BIZNESDA REKLAMA FAOLIYATINI TASHKIL
ETISH
Bajardi: 20-1
15
guruh talabasi 
Umarov
a
 Sh.
Tekshirdi: _______________________
Farg‘ona - 2023

---

Biznesda reklama faoliyatini tashkil etish 
Reja 
1.
 
Reklama tushunchasi 
2.
 
Biznes va reklama 
3.
 
Reklamani tavsiflovchi xususiyatlar 

---

Reklama yangi mahsulot yaratilganligi to`g`risida iste’molchilarga xabar 
berish, mavjud tovar va xizmatlar haqida eslatib o`tish singari muhim vazifalarni 
amalga oshiradi. Reklama mijozlarning diqqatini tovarga jalb etish va ularning 
qiziqishini saqlashda yuqori samara beradi. Shularni inobatga olib men o`z 
izlanishimda “Kogon yog`-ekstraksiya zavodi” OAJning iqtisodiy faoliyatida 
reklamaning o`rni va ahamiyatini o`rganishga harakat qildim. “Kogon yog`” OAJ 
monopol tashkilot bo`lishiga qaramasdan iste’mol bozorining jadal kengayib 
borayotgan bir paytda uning mahsulotlariga ham o`rinbosar yog`-moy mahsulotlari 
raqobatchi bo`lishi xavfi mavjud. Bunday holatda korxonani himoyalashda 
reklamaning samaradorlik darajasi yuqori. “Kogon yog`-ektraksiya zavodi” OAJ 
mahsulotlariga xaridorlar diqqatini jalb etish jarayoni har yili o`tkaziladigan 
yarmarkalarda ishtirok etib shartnomalar tuzish yo`li bilan amalga oshiriladi. 
Jamiyat mahsulotlari mahalliy ro`znoma, jurnallar va televideniya roliklari orqali 
reklama qilinadi. “Kogon yog`” OAJda ishlab chiqarilgan mahsulotlar Respublika 
xom ashyo birjasi orqali sotiladi va ularning sifati doimiy ravishda jamiyat 
laboratoriyalarida mutaxassislar tomonidan tekshirib boriladi. Bizning jamoa 
reklama va biznes yuritishning turli sohalarida yuqori malakaga ega 
mutaxassislardan tashkil topgan. Biz O’zbekistondagi reklama bozorini muntazam 
kuzatib boramiz: biz nafaqat poytaxt balki viloyat kesimlarida ham reklama 
platformalariga ma’lumotlar Reklama (lotincha: reklamo — „qichqirmoq“) —
 tovarlarning sifati, ularni sotib olishdan koʻriladigan naf haqidagi axborot; 
bevosita yoki bilvosita foyda (daromad) olish maqsadida yuridik va jismoniy 
shaxslar yoki mahsulot toʻgʻrisida tarqatiladigan maxsus axborot. Reklama 
marketingnnng tarkibiy qismi hisoblanib, talab va isteʼmolchilar didining 
shakllanishiga taʼsir koʻrsatadi. Reklama korxona imijini yaratish (uzoq davrli 
taʼsir koʻrsatish), joriy sotish hajmini koʻpaytirish (qisqa davrli taʼsir koʻrsatish), 
haridorlarga nima sotib olishni va uni nima uchun sotib olish zarurligini hal 
qilishda yordamlashish va boshqa maqsadlarda olib boriladi. Reklamaning asosiy 
vazifasi — xaridorni qiziqtirish, mijoz xaridorlarni yoʻqotmaslik va ularni 
kengaytirishga qaratiladi. 

---

Reklamaning paydo boʻlish tarixi juda qadimiy, Yunoniston va Qadimgi 
Rimda ogʻzaki va yozma Reklama, hatto tovar belgisi qoʻyib tamgʻalash yoʻli 
bilan tovarlar reklama qilinganligi haqida maʼlumotlar bor. Hozirgi shakldagi 
reklama ilk marta AQShda paydo boʻlgan. Bu yerda XIX asrning 2-yarmida 
birinchi reklama agentliklari faoliyat koʻrsatgan va reklama katta daromad keltira 
boshlagan. Dastlab yozma reklama haridorlarni magazin va unda sotiladigan 
tovarlardan xabardor qilish vazifasini bajargan. Bu ish taxtalavha yozish va 
vitrinalar tashkil etish orqali amalga oshirilgan. Keyinchalik reklama potensial 
haridorga nashrlar orqali murojaat shakliga aylandi — afishalar, kitoblar, jurnallar, 
gazetalarda axborotreklama eʼlonlari paydo boʻldi. Reklama ishiga ommaviy 
axborot vositalari (matbuot, radio, televideniye, kino) jalb etildi. 
Reklama bir necha vazifani bajaradi:
1) tovarlar va xizmatlar isteʼmolchilarini xabardor qilish, maʼlumot berish 
vazifasi — reklama eʼlonlarida tovar va xizmatlarning sifati, ishonchliligi, ularni 
qoʻllash sohalari, ishlab chiqaruvchilari va sotib olish yoʻllari haqida maʼlumot 
beriladi;
2) ishontiruvchi reklama — mavjud tovarga isteʼmolchi va haridorlarlarning 
moyilligini oshirishga xizmat qiladi; 
3)eslatuvchi reklama — mavjud, ammo bir qadar unutilgan talabni, 
haridorlarning oʻzlari uchun maʼlum boʻlgan tovarlarga munosabatni 
kengaytirishda muhim oʻrinda turadi. 
Bunday reklama davriy yangilanib turadigan va mavsumiy tovarlar uchun 
qoʻllaniladi. Har bir firma oʻz reklamasining faoliyatini reklama agentlarini yollash 
yoki reklama xizmatini tuzish yoki maxsus reklama agentliklari xizmatlaridan 
foydalanish asosida amalga oshiradi. Reklamaning samaradorligi koʻp jihatdan 
talabni oʻrganishni tashkil qilishga bogʻliq boʻlib, haridorlar doirasini aniqlash va 
ularga taʼsir oʻtkazish usullariga yordam beradi. Hozirgi davrda reklama matbuot, 
radio, televideniye orqali olib boriladi, maxsus reklama filmlari namoyish etiladi. 
Reklama qilish maqsadida plakat, buklet, tovar kataloglari kurkam qilib chiqariladi 
va tarqatiladi. 

---

Bozor iqtisodiyoti sharoitida reklama xizmatlarining ahamiyati kuchayib, 
muomala harajatida reklama harajatlarining hissasi ortib boradi. Reklama 
tadbirkorlikning alohida bir tarmogʻiga aylanadi va reklama maxsus qoidalar va 
qonunlarga muvofiq tashkil etiladi. Qonuniylik, aniqlilik, ishonchlilik, reklamadan 
foydalanuvchiga zarar, shuningdek, maʼnaviy zarar yetkazmaydigan shakllar va 
vositalardan foydalanish Reklamaga doir asosiy talablardir. Oʻzbekistonda reklama 
tayyorlash va tarqatish bilan bogʻliq munosabatlar Oʻzbekiston Respublikasining 
„Reklama toʻgʻrisida“ (1998-yil 25-dekabr) qonuni va Oʻzbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasining karorlari bilan tartibga solinadi. Ushbu konunga koʻra, 
isteʼmolchilarni chalgʻitadigan yolgon yoki noaniq maʼlumotlarni reklama 
vositasida tarqatish, shuningdek, ayrim tovarlar yoki faoliyat sohalarini reklama 
qilish qonun yoʻli bilan taqiqlanadi (yana qarang Marketing). Mamlakatimiz 
taraqqiyotining hozirgi bosqichi (so‘nggi 5 yil) jamiyat hayotining barcha 
jabhalarida jadallik va sifat o‘zgarishlari bilan ajralib turadi. Radikallashuv va 
yangilanish jarayoni istisnosiz barcha siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy institutlarga 
ta'sir ko'rsatdi. Mamlakat xalq xo‘jaligining bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida, 
ko‘pgina ishlab chiqarish korxonalari, birlashmalar, kontsernlar va boshqa 
tashkilotlar mustaqillikka erishgan davrda ularning bunday iqtisodiy sharoitda 
normal faoliyat ko‘rsatishi yaxshi tashkil etilgan yaxlit marketing faoliyatisiz 
deyarli mumkin emas. marketing faoliyati majmuasi, iste'molchiga ma'lumot 
berishning bir turi. 
To'g'ri tashkil etilganda, reklama juda samarali bo'ladi va mahsulotning tez, 
uzluksiz sotilishiga yordam beradi. Shu bilan birga, korxonalarning aylanma 
mablag‘larini qaytarish jadallashtirilmoqda, mahsulot ishlab chiqaruvchilar va 
xaridorlari va iste’molchilari o‘rtasida ishbilarmonlik aloqalari o‘rnatilmoqda, 
talab oshib, taklifdan oshib bormoqda, bu esa, o‘z navbatida, ishlab chiqarishni 
kengaytirish va samaradorligini oshirish uchun ob’ektiv asos bo‘lmoqda. iqtisodiy 
faoliyat. 
Mahsulotlarni reklama qilish injiqlik emas. U iqtisodiyotning tabiiy quroli va 
bozor 
tizimining 
muhim 
tartibga 
soluvchisi 
hisoblanadi. 
Iqtisodiyotni 

---

intensivlashtirish, bozor tamoyillarini mustahkamlash, ijtimoiy muammolarni 
zudlik bilan hal etish, mahsulot sifatini oshirish va turlarini kengaytirish bo‘yicha 
qabul qilingan yo‘nalish reklama sohasida ham aniq vazifalarni belgilab berdi. 
targ'ibot tadbirlari majmuasini tashkil etish. Samarali reklama tadbirlari 
kompleksini tashkil etish juda murakkab vazifa bo'lib, uni amalga oshirish 
korxonalarning savdo, marketing yoki maxsus reklama bo'limlari malakali 
mutaxassislarining aniq va yaxshi muvofiqlashtirilgan ishini talab qiladi. 
Xorijiy davlatlarning reklama sohasidagi boy tajribasidan kelib chiqib shuni 
aytish mumkinki, reklama o‘ziga xos fan bo‘lib, uning o‘ziga xos qoida va 
qonuniyatlari mavjud. Bu fan korxonaning iqtisodiy muammolarini hal qilish 
uchun psixologiya, sotsiologiya va bozor tadqiqotlari bilimlaridan foydalanadi. 
Muayyan maishiy sharoitda reklamadan maksimal foyda olish faqat ushbu fanni 
chuqur o'rganib, o'zlashtirgan taqdirdagina mumkin. 
Umuman olganda, reklama so'zining o'zi lotincha "reclamo" (baqirdi) va 
"reclamare" (javob berish, talab qilish) fe'llaridan kelib chiqqan. Reklama juda 
keng va ko'p qirrali tushuncha bo'lganligi uchun jahon amaliyotida uni turlicha 
tavsiflovchi ta'riflar ko'p. 
Shunday qilib, bir oz eskirgan, zamonaviy siyosiy tushunchalarga ko'ra, 
Buyuk 
Sovet 
Entsiklopediyasi 
reklamani: 
sotish 
maqsadida 
tovarlarni 
ommalashtirish, talabni shakllantirish, iste'molchilarni tovarlarning sifati, 
xususiyatlari va sotish joyi bilan tanishtirish, imkoniyatlarini tushuntirish deb 
hisoblaydi. ulardan foydalanish. 
90-yillarda nashr etilgan materiallarda reklama quyidagicha ta'riflanadi: 
- tovarlarga bo'lgan talabni yaratish maqsadida ularning iste'mol xususiyatlari 
va xizmatlar turlari to'g'risidagi ma'lumotlar.
1) - odamlarni marketing maqsadiga xizmat qiladigan muayyan xatti-
harakatlarga undashga qaratilgan muloqotning maxsus shakli.
2) - iqtisodiyotning axborot mexanizmi.
3) - ma'lum homiy nomidan g'oyalar, tovarlar yoki xizmatlarni shaxsiy 
bo'lmagan tarzda taqdim etish va targ'ib qilishning har qanday pullik shakli.

---

4) - ishlab chiqaruvchiga o'z tovarlarini, xizmatlarini foydali sotishga va 
xaridorga ularni foydali sotib olishga yordam beradigan ma'lumotlar.
Reklama ko'p maqsadlarga ega. Tashkilotning uzoq muddatli imidjini 
shakllantirish (nufuzli reklama), ma'lum bir tovar mahsulotini uzoq muddatli 
ta'kidlash uchun (brend reklamasi), sotuv, xizmat yoki tadbir to'g'risidagi 
ma'lumotlarni tarqatish (tasniflangan reklama), e'lon qilish uchun ishlatiladi. 
chegirmali narxda sotish (reklama). - ma sotish), va muayyan g'oyani himoya 
qilish uchun (tushuntirish va targ'ibot reklama). 
Reklama har qanday tashviqot, ma'lumot, ishontirish (bozor ichida), 
ko'rgazma tadbirlari, tijorat seminarlari, qadoqlash, bosma mahsulotlar 
(broshyuralar, kataloglar, plakatlar va boshqalar), suvenirlarni tarqatish, kuponlar 
va savdo faoliyatini rag'batlantirishning boshqa usullarini o'z ichiga olishi mumkin.
Reklama sotuvchiga o'z xabarini qayta-qayta takrorlash imkonini beruvchi 
ishontirish vositasidir. Shu bilan birga, u xaridorga turli raqobatchilarning 
murojaatlarini olish va solishtirish imkonini beradi. Keng miqyosdagi reklama 
sotuvchining mashhurligi va farovonligining o'ziga xos ijobiy dalilidir. Turi, 
tovushi va rangidan mohirona foydalanish orqali reklama kompaniya va uning 
mahsulotlarini jozibali, ta'sirli taqdim etish imkoniyatlarini ochadi. 
Bir tomondan, reklama mahsulotning uzoq muddatli barqaror imidjini 
yaratish uchun (masalan, Coca-Cola mahsuloti), ikkinchi tomondan, tez sotilishini 
rag'batlantirish uchun ishlatilishi mumkin. Reklama - o'xshash ehtiyojlarga ega 
bo'lgan ko'plab jug'rofiy jihatdan tarqalgan mijozlarga erishishning samarali 
usuli.Reklama ba'zi odamlarning ishlab chiqarilgan brendlar yoki ko'rsatilayotgan 
xizmatlar to'g'risida ma'lum ma'lumotlarni boshqalarga etkazishga bo'lgan tabiiy 
ehtiyojidan kelib chiqqan. Bundan biz reklama juda uzoq vaqt oldin paydo bo'lgan 
deb taxmin qilishimiz mumkin. 
Darhaqiqat, reklamaning eng qadimiy namunalaridan biri Qohira arxeologiya 
muzeyida saqlangan, taxminan quyidagicha: "Men, Krit orolidagi Rhinos, tushlarni 
talqin qilaman" degan yozuvga ega toshni ko'rib chiqish mumkin. Ushbu 
eksponatning yoshi 2,5 ming yil deb belgilangan. Boshqa qadimiy reklamalar ham 

---

bor, xususan: ierogliflarda qul sotish haqidagi e'lon yozilgan qadimgi Misr papirus; 
Qadimgi hunarmandlarning ko'plab belgilari va muhrlari zamonaviy tovar 
belgilarining asl prototiplari va boshqalar. 
Tarixiy hujjatlarda o'rta asr shaharlarida gavjum joylarda turli ishlab 
chiqaruvchilarning tovarlarini maqtagan jarchilar gildiya uyushmalari bo'lganligi 
haqida ma'lumotlar mavjud. Uyg'onish davrida esa tipografik usulda tayyorlangan 
bosma reklama materiallaridan foydalanish bilan bog'liq bo'lgan reklamaning 
haqiqiy gullab-yashnashi boshlandi (15-asr boshlari). 
Kapitalizm rivojlanib, mustahkamlanib borar ekan, reklama asta-sekin alohida 
sanoatga – konsernlar, korporatsiyalar, korxona va firmalar manfaatlariga xizmat 
qiluvchi va ular tomonidan bozorlarni zabt etish va maksimal foyda olishning 
asosiy vositasi sifatida foydalaniladigan ulkan tarmoqqa aylanadi. 
Shunday 
qilib, 
19-asrda 
reklama 
barcha 
rivojlangan 
kapitalistik 
mamlakatlarda zamonaviy turmush tarzining organik qismiga aylandi. Shuni 
ta'kidlash kerakki, Rossiyada reklama biznesi rivojlangan va gullab-yashnagan. 10-
11-asrlarda rus savdogarlari o'z tovarlarini reklama qilishning turli usullariga 
murojaat qilishdi: maxsus yollangan barkerlar do'kon tashqarisida turib, she'rlar, 
kulgili mish-mishlar va hazillardan foydalangan holda tovarlarni baland ovozda 
maqtashdi. 
19-asr oxirida Rossiyada bosma reklama jadal rivojlandi, gazeta va 
jurnallarda reklama ham jadal rivojlandi. Maxsus reklama jurnallari "Savdo, savdo 
va hayot" (Sankt-Peterburg), "Komissar" (Moskva), "Buyer's Sputnik" (Nijniy 
Novgorod) gazetalari va boshqalar nashr etiladi. 1897 yilda Sankt-Peterburgda 
Butunjahon savdo plakatlari ko'rgazmasi bo'lib o'tdi, unda turli mamlakatlardan 
kelgan reklamachilarning 700 dan ortiq ishlari, shu jumladan rus chizmachilarining 
ishlari namoyish etildi. 
Inqilobdan 
keyin 
yangi 
ijtimoiy-iqtisodiy 
munosabatlar 
sharoitida 
reklamaning vazifalari tubdan o'zgardi. “Reklamaga davlat monopoliyasi 
toʻgʻrisida”gi farmon va barcha xususiy reklama obʼyektlarini musodara qilish 
toʻgʻrisida farmon chiqarildi. Endi reklama proletariat diktaturasining iqtisodiy 

---

bazasini mustahkamlashga va sotsialistik iqtisodiyotni mustahkamlash uchun 
sharoit yaratishga xizmat qildi. 
Xulosa 
Umuman olganda, reklama so'zining o'zi lotincha "reclamo" (baqirdi) va 
"reclamare" (javob berish, talab qilish) fe'llaridan kelib chiqqan. Reklama juda 
keng va ko'p qirrali tushuncha bo'lganligi uchun jahon amaliyotida uni turlicha 
tavsiflovchi ta'riflar ko'p. 
Shunday qilib, bir oz eskirgan, zamonaviy siyosiy tushunchalarga ko'ra, 
Buyuk 
Sovet 
Entsiklopediyasi 
reklamani: 
sotish 
maqsadida 
tovarlarni 
ommalashtirish, talabni shakllantirish, iste'molchilarni tovarlarning sifati, 
xususiyatlari va sotish joyi bilan tanishtirish, imkoniyatlarini tushuntirish deb 
hisoblaydi.

---

Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Charles К. Alexander Matthew N.O. Sadiku “Fundamentals of Electric 
Circuits” NEW YORK, 2014.-458 p 
2. John Bird. "Electrical and Electronic Principles and Technology" 
LONDON AND NEW YORK, 2014.-455 p
3. Каримов A.C. Электротехниканинг назарий асослари. Дарслик. -Т.: 
Укитувчи, 2003. - 422 б.
4. Рашидов И.Р., Aбидов K.F., Колесников И.К. Электротехниканинг 
назарий асослари 1. II. III кисмлар (Маъруза матинлари туплами), ТДТУ, 
2002. - 250 6.
5. Amirov S.F.. Yoqubov M.S., Jabborov N.G. Elektrotexnikaning nazariy 
asoslari.I-III qismlar. Toshkent; 2007,- 426 b. 6. Amirov S.F., Yaqubov M.S., 
Jabborov N.G'., Sattorov X.A., Balg’ayev N.E. Elektrotexnikaning nazariy 
asoslaridan masalalar to’plami.-T.: Adabiyot uchqunlari, 2015. -420 b.