1
3
-MA’RUZALAR. IPv4 va IPv6 protokollari va global tarmoqlarda ulardan
foydalanish ko’lami, IPv4 va IPv6 protokollarining paket strukturalarini
tahlil qilish, IPv4 va IPv6 adreslash usullarini qiyoslash.
IP (Internet Protocol) tarmoq bo„ylab ma‟lumot uzatishga javob beradigan TCP/
IP barcha stekning asosiy protokoli hisoblanadi. Ma‟lumotlar deytagramma deb
nomlanuvchi bloklar bilan uzatiladi. IP protokoli tarmoq
darajasidagi protokol
xisoblanib, har bir muxitning uzining IP deytogrammasini inkapsulatsiya usuli mavjud.
Marshrutizatorlar inkapsullyatsiyalangan deytagrammalarni turli tarmoqlarga
yuboradilar. Bu o„z navbatida IP tarmoqlarning birlashuvini keltirib chikaradi.
Buning ichida har bir ishchi stansiya IP protokol bo„yicha boshqa ishchi stansiyalar
bilan aloqada buladi. IP xavfsizligiga ishonmaydigan foydalanuvchilarning foizi xam
ancha baland. Davlat strukturasini xam telekommunikatsiya tizimiga uzining talablari
bor. IP servisning uziga jalb qilishiga va ko„pligiga karamay davlat muassasalarini
undan foydalanishga bo„ysundirish oson emas.Buning
asosiy yuli har xil
texnologiyalar,
an‟anaviy mobil va IP tizimini muvofiqlashtirish.Bu
foydalanuvchilarga uzlarining hohish va talablaridan kelib chikib xizmatlardan
foydalanish imkonini beradi. IP protokol asosiy xisoblanib, u tizim bo„yicha ma‟lumot
uzatishga javob beradi. IP protokoli tomonidan taklif etilayetgan xizmatlar
deytagrammaning kafolatlanmagan yetkazib berilishiga qaratiladi.
IP protokol
deytogrammaning yuqolmasligi yoki qaytarilmasligiga kafolat bermaydi.
Deytogramma xatoliklar bilan yoki tartibi o„zgargan xolda foydalanuvchiga yetkazib
berilishi mumkin. Deytogramma sarlavxa (16.1-rasm) va ma‟lumotlar
maydonchasidan tashkil topgan bo„lib, ma‟lumotlar maydon uzunligi sarlavxadagi
“umumiy uzunlik” maydonida aniqlanadi.
IP protocol sarlavhasi
IP protokolning asosiy vazifalariga kuyidagilar kiradi:
• Tarmoqlar orasida turli tipdagi ma‟lumotlarni bir shalga keltiradi.
• Paketning uzunligi maksimal darajada bo„lgantarmoqlari urtasida ma‟lumot
uzatish vaqtida paketlarni
yigish va tarkatish;
4
Versiyasi
4
Sarlavhanin
g uzunligi
8
Xizmat turi
16
Paket to‟liq uzunligi
16
Umumiy identifikator
3
Bayroqch
a
13
Qisman siljish
8
TTL
8
protokol
16
Sarlavhaning control yig‟indisi
Yuboruvchi manzili
Qabul qiluvchi manzili
Qo‟shimcha parametrlar
To‟ldirgich 32 bit gacha
`Ìi`ÊÜÌ
ÊÌ
iÊ`iÊÛiÀÃÊvÊ
vÝÊ*ÀÊ*Ê`ÌÀ
Ê
/ÊÀiÛiÊÌ
ÃÊÌVi]ÊÛÃÌ\Ê
ÜÜÜ°Vi°VÉÕV°
Ì
IP protokol versiyalarining taxlili, afzalliklari va kamchiliklari. Shu kungacha
Internet tarmog„ida faqat IPv4 protokoli foydalanib kelingan. Protokolning ushbu
versiyasiga binoan IP 32 bit ajratilar edi. Lekin tarmoq foydalanuvchilarining soni
keskin ortayotgani sabab tarmoqda manzillar yetishmasligi xavfi vujudga keladi.
Shu munosabat bilan IP protokolning 6 versiyasi ishlab chiqildi. Ushbu protokolga
binoan IP manzil foydalanuvchisi uchun 128 bit ajratiladi. Bu bizga manzil xajmini
kengaytirish imkonini beradi. Bundan tashqari bu protokolning IPv 4
protokoli
bilan solishtirganda bir qator afzalliklari bor, ya‟ni yanada samarali
marshrutlashtirish, xizmat ko„rsatish sifatini ta‟minlash (Qos), sarlavxalarni
yengillashtirish, manzillarni avtomatik konfiguratsiyasi va boshkalar. IPv4 – bu IP
protokolning (Internet Protocol) to„rtinchi versiyasi bo„lib, hozirgi kunda Internet
tarmog„ining asosiy va katta kismi bo„libhizmat qiladi. IPv4 protokoli kompyuter
tarmoqlarining paketlar almashish prinsipi asosida
faoliyatini amalga oshirish
qoidalarini o„rnatadi. Bu protokol past darajada bo„libtarmoq tugunlari ichida IP -
manzillari asosida aloqa o„rnatishga javob beradi. Protokol kompyuter
tarmoqlarida paketlar kommutatsiyasi bilan ma‟lumot almashishda foydalanish
uchun ishlab chikilgan. Bu protokol ma‟lumotlar
bloklarini manbadan
foydalanuvchiga yetkazishni ta‟minlaydi. Manbalar va qabul qiluvchi – bular
o„rnatilgan uzunlikdagi manzillar bilan aniqlangan tugunlar hisoblanadi. IPv4
protokolining ikki asosiy protokol vazifasi: yunaltirish va fragmentatsiya.
Deytagrammni belgilangan joyga yetkazish uchun IP datagrammaning sarlavxasida
berilgan manzillar kullaniladi. Deytagramma sarlavxalarining tegishli joyi
mexanizmni fragmentatsiya vadaiagrammaning kayta yigilishini ta‟minlash
imkonini beradi. Fragmentatsiya va kayta
tuplash kichik xajmli paket
datagrammasini tarmoq orkali uzatishni ta‟minlashda kerak buladi. Ma‟lumotlarni
ishonchli yetkazib berish, okimlarni boshkarish va tartibga solish vazifalari mazkur
protokolda mavjud emas. Internet Protocol o„z xizmatlarini takdim etishda 4 asosiy
mexanizmdan foydalanadi:
•Xizmat turi; • Vaqti (TTL) • Variantlari •Sarlavxaning kontrol
yig„indisi
Xizmat turi xizmat sifatini kursatish uchun kerak. Ular aniqtarmoqlari
orkali
ma‟lumot uzatishning haqiqiy ko„rsatkichlarini tanlash uchun qo„llaniladi. Vaqt
ko„rsatkichi datagrammaning maksimal mavjudlik muddatini aniqlaydi. U
yuboruvchi tomonidan o„rnatilib, yuboruvchidanqabulqiluvchigacha bo„lgan
masofada datagrammaning o„tish nuktalarida kichiklashadi. Agar datagrammaning
qabul qiluvchiga yetib borgandagi vaqti nolga teng bulsa datagramma yo„qolib
ketadi. Variantlar fakat ayrim xollardagina kerak
buladigan lekin ancha keng
tarkalgan aloqa uchun kerak bulmaydigan boshkaruv vazifalarini kuzda tutadi.
Konrol summasi datagrammaning to„g„ri yuborilganiga ishonch xosil qilish uchun
kerak buladi. Agar sarlavxaning kontrol summasi tekshirilayetgan ma‟lumotlarga
mos kelmasa xatolik topgan ob‟ekt tomonidan datagramma qabul kilinmaydi.
IPv4 protokoli yetkazib berishni kafolatlamaydi. Boshidan to oxirigacha xech
kanday tasdik yo„q. Ma‟lumot uchun xatolik ustidan xech kandan tekshirish yo„q
fakat sarlavxa tekshiriladi. Aniqlangan xatoliklar xakida IP modulida takdim