1
АЗЯРБАЙЖАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЯЩСИЛ НАЗИРЛИЙИ
АЗЯРБАЙЖАН ДЮВЛЯТ ИГТИСАД УНИВЕРСИТЕТИ
Факултя : «Ямтяяшцнаслыг»
Ихтисас : «Истещлак малларынын експертизасы вя маркетинги»
Б У Р А Х Ы Л Ы Ш И Ш И
Мювзу:
Цзви вя гейри-цзвц лифлярдян олан парчаларын чешид вя
кейфиййятинин експертизасы
Ишин рящбяри:
Дос.З.Щ.Нясирова
Тялябя:
Ялили Асиман Мухтар
oğlu
Бюлмя: азярбайжан (рус)
Груп: 314
«Тясдиг едирям»
Кафедра мцдири :__________ prof.Ə.P.HƏSƏNOV
«___» __________
Б А К Ы 2015
2
MÜNDƏRİCAT
Giriş................................................................................................................4
BÖLMƏ I NƏZƏRİ HİSSƏ
1.1. İplik və sap haqqında məlumat, onların ahnması və strukturu...............6
1.2. Toxuculuqda istifadə edilən iplik və sapların növləri və xassələri... ......11
1.3. Iplik və sapların keyfiyyət göstəricilərinin təhlili..................................18
1.4. İplik və sapların keyfiyyət göstəricilərinin qiymətləndirilməsi
üsulları...................................................................................................25
BÖLMƏ II TƏCRÜBƏVİHİSSƏ
2.1. Tədqiqat obyektinin seçilməsi................................................................31
2.2. Parçanın istehlak xassəsinin formalaşmasında iplik və sapların lif
tərkibinin və quruluşunun rolu......................................................................31
2.2.1. Pambıq lifınin tərkibi, quruluşu və xassəsi..........................................31
2.2.2.Kətan lifinin tərkibi, quruluşu və xassəsi..............................................34
2.2.3. Yun lifınin tərkibi, quruluşu və xassəsi...............................................36
2.2.4. İpək lifınin quruluşu və xassəsi...........................................................38
2.2.5. Kimyəvi liflərin xassələri....................................................................39
2.2.6. Sintetik liflər və onların xassələri.........................................................39
2.3. İplik və sapı parçanın fıziki xassəsinə təsirinin tədqiqi..........................43
2.3.1. İplik və sapın xətti sıx lifınin parçanın çəkisinə təsiri..........................43
2.4. İplik və sapın növünün və quruluşunun parçamn gigiyenik xassəsinə təsirinin
tədqiqi....................................................................................................45
2.4.1. Parçanın su çəkmə qabiliyyətinin təyini..............................................48
2.4.2. Praçanın hava keçirmə qabiliyyətinin təyini.......................................50
2.4.3. Praçanın istilik saxlama xassəsinin təyini..........................................52
2.4.4. Parçanın toz keçirməsinin və toz tutumunun təyini............................56
2.4.5. Parçanın şüa keçirməsinin təyini........................................................56
Nəticə və təkliflər..........................................................................................58
Istifadə edilən ədəbiyyatlar............................................................................61
3
GİRİŞ
Toxuculuq malları çox qədim tarixə malikdir. Xalq istehlakı malları içərisində
toxuculuq malları geniş tələb olunan mal qruplarından biridir. Arxeoloji qazıntılar
zamanı məlum olumşdur ki, eramızın III-IV əsrlərində, Azərbaycanda parça
istehsal olunmuşdur.
Azərbaycanda parça istehsal etmək üçün kifayət qədər xammal mövcuddur.
Təbii xammalllardan yun, pambıq və irək lifi respublikamızda yetirşdirilir.
Kimyəvi lif üçün isə yenə də xammal kimi neftimiz çoxdur.
XX əsrdə respublikamızda yun parça istehsal edən Bakı Kamvol Mahud
İstehsalat Birliyi fəaliyyət göstərir. Bu birlikdə qaba, zərif yundan parçalar istehsal
edilir. Birlik əyirici, toxucu sexlərə malik idi. Birlikdə zərif yunla kimyəvi lifə
qarışığı olan parçalar istehsal edilirdi. Kimyəvi lif kimi lavsan, viskoz, nitron,
kapron liflərindən istifadə edərək Kamvol parçalar toxunurdu.
Respublikamızda yun parça ilə bərabər ipək parça da istehsal edilirdi.
İpək sənayesi əsasən Şəki, Şuşa, Naxçıvan və Şamaxı qəzalarında inkişaf
etmişdir. Azərbaycan bir çox sənaye sahələrindən fərqli olaraq ipəkçilik sənayesi
çox qədim tarixə malikdir. İpək qurdu Çindən V əsrdə Azərbaycana gətirilmişdir.
Azərbaycan ipəyi keyfiyyətinə görə Lion ipəyi ilə müqayisədə yüksək
qiymətləndirilir.
XX əsrdə Azərbaycan pambıqçılıq respublikası kimi tanınmış və iqlimə
malikdir. 1930-cu ildən Azərbaycanda pambıqçılıq geniş inkişaf etmişdir.
Azərbaycanda H.Z.Tağıyev adına Bakı Toxuculuq Kombinatında geniş miqyasda
pambıq parça istehsal olunurdu. Toxuculuq kombinatının istehsal etdiyi ipliyin
30%-i əmtəə kimi realizə olunaraq 70%-i isə parça istehsah üçün işlədilirdi.
Son illər respublikamızda parça istehsalının səviyyəsinin aşağı düşməsinə
baxmayaraq, parça istehsalının artırmaq cəmiyyətin daimi tələbatından irəli gəlir.
Parça mallarına olan müasir tələbatı ödəmək üçün toxuculuq mallannın
istehsalın və keyfıyyətini yüksəltmək lazımdır. Toxuculuq mallarının keyfıyyət və
xassələrinin tədqiqi ilə bir sıra əmtəəşünas-alimlər məşğul olmuşlar. Bunlardan