Prezidentliyə namizədin baxışı:
Teymuraz Mjavia
1
1.
Baxış:
Gürcüstanın prezidenti kimi, sizin
ə
n böyük m
ə
qs
ə
diniz n
ə
olacaq?
Gürcüstan dövlətinin qarşısında duran mühüm vəzifə ölkənin bütün ərazisində Rusiya federasiyasının
işğalçı qüvvələrinin çıxarılması, ərazi bütövlüyünün bərpası və əvvəlki rejimlərdən irsən qalan
idarənin bolşevik sisteminin demontajıdır. Bu əhəmiyyət kəsb edən vəzifələrin həllində gürcü
ictimaiyyətinin ümumilli yekdilliyi zəruridir. Bu razılaşmanın əsası onu bilməkdir ki, Gürcüstan
vahid, bölünməz və dünyəviləşdirilmiş (sekulyar) dövlətdir. Burada konstitusiya razılaşması əsasında
Gürcüstanın həvari pravoslav kilsəsinin yeri, funksiyası və eyni zamanda, etiqad və iqrarın azadlığı
möhkəmləndirilmişdir; Abxaziya daxil edilməklə öz yurisdiksiyasını ölkənin bütün ərazisində
gerçəkləşdirilməsi Gürcüstan dövlətinin şərtsiz və toxunulmaz hüququdur. Bununla yanaşı, abxaz
xalqı ilə xoş münasibətin bərpası gürcü millətinin toxunulmaz iradəsidir və bu iradənin
gerçəkləşdirilməsi üçün konkret hüquqi sxemə malikdir; Sxinvali regionunda daha bir “Osetia”-nın
yaradılması yol verilməzdir. “Cənubi Osetiya” rus işğalçılarının uydurma ad və onların yaratdığı
ərazi-inzibati vahiddir, onun mövcudluğunun nə tarixi nə hüquqi, nə iqtisadi nə mədəni və nə də
əxlaqi əsası yoxdur. Osetin miliyyətli əhalinin spesifik maraqlarının reallaşdırılmasının optimal təşkil
etmə variantı isə funksional muxtariyyətin tanınmasıdır; Gürcüstanda yeganə etnik azlıq abxaz
xalqıdır, digər bütün etnoslar isə - diaspora. Gürcüstanın dövlət siyasəti etnik geyri-gürcü
vətəndaşlara qarşı inteqrasiya assimiliyasiyasız olmalıdır, ki Gürcü-Abxaz-Osetin “konfederasiyası”
yəni könüllü müqaviləyə əsaslanaraq, hüquqi baxımdan asan parçalanan birliyin yaradılmasına yol
verilməzdir.
2.
Təhsil:
T
ə
hsil siyas
ə
ti il
ə
bağlı baxışınız n
ə
dir? İbtidai, ikinci d
ə
r
ə
c
ə
li, ali v
ə
profesional
t
ə
hsilin s
ə
viyy
ə
sin v
ə
keyfiyy
ə
tin qaldırmaq üçün hansı siyas
ə
ti yürüd
ə
c
ə
ksiz?
İctimai münasibətlər sistemində təhsilin ən mühüm sahə olduğu bəlli məsələdir və buna mənim
təsdiqləməm gərək deyil. Təhsil sahəsində keçmişdə təqdim edilən müəyyən dərəcədə uğurlu olan
islahatlar həmişə maksimal sürətdə dövlətdə cari edən yaxud perspektivli vəzifələrin həllinə
yönəldilmişdir. Bismark dövrünün məşhur alman təhsil sisteminin islahatları, Lunamarskinin Sovet
təhsilinin islahatı (onilliklər ərzində müvəffəqiyyətlə işəlnmişdir), eləcə də, Fin islahatı və s. təhsil
sahəsinə xas olan ilk əlaəmt odur ki, təhsil dövlətdəki bütün novasiya dəyişikliklərinə permanent və
adekvat cavab verir. Bundan başqa, kor-koranə, yerli spesifikanı nəzərə almadan tətbiq edilən təhsil
islahatları da mövcuddur. Çox təəssüf ki, bu cür islahat müstəqillik qazandıqdan sonra Gürcüstanda
da baş verməmişdir. Yuxarıda göstərilənlərin nəzərə alınmaması Gürcü təhsil sistemini dərin böhrana
düçar etdi. Belə halda pozitiv təcrübədən istifadə, düşünürəm ki, nəticə verərdi və bu qəbildən olan
fin təhsil sistemini hesab edirəm. Fin təhsilinin postulatı milli və mülki ləyaqət, dövlət ali dəyər
kateqoriyasıdır. Beynəlxalq ekspertlər dairəsində bu sistem yüksək qiymətləndirilmişdir. Bildiyimiz
kimi, hər hansı islahat, özüdə ifrat dəyişiklikləri nəzərə alan islahat, ənqəllərlə başa gəlir. Belə halda
gündəmə islahatların ideoloji və informasiya təminatı məsələsi ortaya çıxır. Həmin məsələ son iyirmi
il ərzində Gürcüstanda mövcud olmamışdır. Təhsil, islahatlarının hansı nəticələrə yönəldilməsi
haqqında ictimaiyyətin məlumatı mütləq olmalıdır. Yalnız belə halda ola bilir və islahatın uğurlu
Prezidentliyə namizədin baxışı:
Teymuraz Mjavia
2
olması da əldə edilir. Mən məhz bunu təhsil islahatlarında nəzərə alardım. O ki qaldı ibtidai, orta,
ixtisas və ali təhsilin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılasına, burada da yenə sistem şəkilndə yanaşma gərək
olacaq.
3.
Vergiqoyma:
Sizin fikirinizc
ə
, Gürcüstan üçün hansı vergi sistemi m
ə
qbuldur v
ə
hansı
prinsipl
ə
r
ə
ə
sas
ə
n g
ə
lir vergisi t
ə
yin edilm
ə
lidir?
Məlum olduğu kimi 2005 ildə Gürcüstanın vergi məzəlləsində bir sıra əhəmiyyət kəsb edən
dəyişikliklər daxil edildi və 21 növ vergidən yalnız 6 qaldı, lakin əslində sistemin özü heç bir
dəyişikliyə məruz qalmadı, o əvvəlki parametrlərlə mövcud idi. Hesab edirəm ki mövcud sistem
əvəzinə diferensiyal vergi sistemi tətbiq edilsin, hansı ki vergi sisteminin daha dinamik edəcək. Bu
sistemin pozitiv məğzi ondan ibarətdir ki hər hansı məlumata qarşı diferensiyal yanaşmalar hasil edir.
Məsələn, aktual məhsullara – uşaq qidasına, oyuncaqlara, diabet ərzaqlarına və s. nisbətən aşağı vergi
məzənnəsi təsis etsin. Cah-calal əşyalarına isə vergi məzənnəsi artsın. Gəlir vergi prinsiplərinə
gəldikdə isə, hazırdakı proporsional əvəzinə (hamı bərabər vergi verir) mütərəqqi gəlir sisteminə
keçək – gəlir artıqca vergi məcənnəsi artır.
4.
İqtisadiyyat:
İqtisadi artımı sür
ə
tl
ə
ndirm
ə
kl
ə
bağlı baxışınız n
ə
dir? Hansı sah
ə
l
ə
r sizin
prioritetinizi t
ə
şkil edir v
ə
bununla bağlı Gürcüstan parlamenti v
ə
höküm
ə
tin
ə
n
ə
t
ə
klif
ed
ə
c
ə
ksiz?
Gürcüstanın teknokrativ inkişafı üçün mükəmməl resursu, müvafik olaraq, perspektivi olmadığından,
iqtisadiyyatda prioritet kənd-təsərrüfatı elan edilməlidir. Ona qarşı dövlət profeksionistik siyasət
həyata keçirməlidir, bu siyasətin əsas tərkibi az faizli orta və uzunmüddətli borc vermələr olmalıdır,
eləcə də, müvafiq olaraq dövlət strukturlarından daim metodik yardım almalıdır. Aztorpaqlı yerlərdə
kəndli kooperativ təsərüfatların yaradılmasında yerli strukturların real tərəfdarlığı lazımdır. Kənd-
təsərrüfatının həcmi imkan verirsə fermer təsərrüfatına da yardım edilməlidir. Kənd nübarını emal
edən yüksək texnologiyalı kiçik müəsisələrin yaradılması mükafatlandırılmalıdır. Belə halda
kəndlərdə iş problemi də həll edilə bilər.
Gürcüstanın hökümət və parlamentinə təklif edilən konkret təşəbbüslər içində Gürcüstanda dünya
brend-müəssisələri filialının yaradılmasına həhmiyyət verərdim. Onların təsis edilməsinə və rentabel
fəaliyyətinə ilk mərhələdə qismi məsuliyyəti dövlət götürərdi, sonra isə maraqlanan şəxslərə yaxud
müəssisələrə öz paynın özgələşdirməsini qiymətli kağızlar vasitəsilə həyata keçirsin. Bu təklifin
faydası odur ki, iqtisadiyyatda istehsalat biznesinin əmsalını yüksəldəcək, bu da ki iş yerlərilə təmin
edəcək, ikinci tərəfdən isə dövlətdə qiymətli kağızlar bazarının hasilinə səbəb olacaq, bu isə sabit
iqtisadi inkişafın mühüm stimulatoru kimi tanınır.
Prezidentliyə namizədin baxışı:
Teymuraz Mjavia
3
5.
Məşğulluq:
İşsizlik problemini h
ə
ll etm
ə
k üçün höküm
ə
t hansı siyas
ə
ti h
ə
yata keçirm
ə
lidir?
Səbəb-nəticə münasibətində işsizlik nəticədir, bunun üçün bu problemin həll yollarını onu doğuran
səbəblərdə axtarmamalıyıq. Lakin səbəblərin sayı o gədər böyükdür ki, onlarda ən vacibini ayırmaq
məzhuriyyətindəyəm. Sovet İttifaqının dağılması Sovet iqtisadiyyatı institusiyasını məhv edtdi,
iqtisadiyyatın azad bazar relslərinə keçməsi kortəbii olaraq həyata keçirildi. İqtisadi vahidliyinin
Sovet kooperativ sistemi dağıldı və Gürcüstanın sənaye vahidliyinin əksəriyyətini kolaps vəziyyətinə
saldı, işsizlər ordusu yarandı, kadrların dekralifikasiya və deprofessionalizasiya prosesi başladı və
indidə davam etməkdədir. Işsizlik bilavasitə iqtisadi mühitə bağlıdır, hazırkdaki durum isə
fövqəladədir. Təssüflər olsun ki, yuxarıda göstərilən tarixi dəyiçikliklərdən sonraki iyirmi il ərzində
heç bir gürcü hakimiyyəti iqtisadi inkişafın konseptual sənədini ortaya qoya bilmədi, bu sənədsiz isə
nə iqtisadi inkişaf, nə də ki ondan asılı olan işsizlik problemi tənzimlənə bilər. Hakimiyyət
nümayəndələrinin işsizlik haqqında söhbətlərində, yalnız deklarativ elanlar və xoş məramlar
görünürdü, işə cəlb etmənin qısamüddətli və epizodik aksiyaları problemin həllini kvazitətbiri yaxud
piar-tamaşası idi.
Müvafiq olaraq, işsizliyin aradan qaldırılmasında dövlət yaxın keçmişin zərərli təcrübəsindən imtina
etməlidir. Sabit iqtisadi inkişafın, konseptual sənədini yaratmalıdır, hansı ki istehsalat biznesini
prioritet kimi maksimal dərəcədə dəstəkləyəcək. Bu isə ixtisaslı mütəxəssislərə tələbləri və
kəndtəsərrüfatı istehsalatının inkişafını təmin edəcək.
6.
Səhiyyə:
Tibbi xidm
ə
tin keyfiyy
ə
tinin yüks
ə
ldilm
ə
si v
ə
el
ə
c
ə
d
ə
ona çatımlılıq imkanını
asanlaşdırmaq üçün hansı siyas
ə
ti yürüd
ə
c
ə
k v
ə
konkret q
ə
rarlar q
ə
bul ed
ə
c
ə
ksiz?
Ümumittələ qəbul edilən fikirdir ki dünyada heç bir ölkə səhiyyənin hərtərəfli istifadəsi imkanını
təmin edə bilməmişdir, lakin bəzi ölkələrdə bu məsələ əsasən, tənzimlənmişdir. Məhz onların təcrübə
və pozitiv əməllərini rəhbər tutmalıyıq. İnkişaf etmiş dövlətlərdə səhiyyə yalnız sosial servis deyil,
dövlət ləyagəti məsələsidir. Gürcüstanda məhz bu cür yanaşmağa malik deyilik və ilk növbədə buna
çalışçalıyıq. Səhiyyə sistem sahədir və onun müvəffəqiyyətlə işləməsi sistemdə birləşən seqmentlərin
və ilk növbədə, sığorta şirkətlərinin kapitallaşdırılmasının yüksək keyfiyyəti ilə təmin edilməlidir, bu
keyfiyyət isə sığorta xidmətində vətəndaşların böyük hissəsinin iştirakı ilə qazanılır, burada xüsusi
fəallıqla orta təbəqə seçilməlidir. Bu sahədə işləri bu devizlə aparmalıyıq – ölkənin vətəndaşına
ehtiramla yanaş və o dövlət xidmətinə sağlam düşüncələrlə girişəcək.
7.
Sosial Təhlükəsizlik:
Sosial t
ə
hlük
ə
sizliyi inkişaf etdirm
ə
k üçün hansı siyas
ə
ti h
ə
yata
keçir
ə
c
ə
ksiz?
Sosial təhlükəsizliyin əldə edilməsində üç əsas şərt mövcuddur: birinci – vətəndaş üçün yetərli həyatı
şəraitlərinin yaradılması (hansı ki onun əxlaqı dəyanətinə dələl edəcək), ikinci – Dövlətin əli həmişə
Prezidentliyə namizədin baxışı:
Teymuraz Mjavia
4
vətəndaşların sosial vəziyyətini göstərən nəbzdə olmalıdır və üçüncü - əhalinin vətəndaşlıq ləyaqəti
hissinin yüksəldilməsi.
8.
Yerli özünü idarəetmə:
Sizin fikirinizc
ə
, Gürcüstanda yerli özünü idar
ə
etm
ə
nec
ə
t
ə
şkil
olunmalıdır?
Yerli özünüidarəetmə Gürcüstanda Avropa xartiyasında özünüidarəetmə haqqında verilən prinsiplər
əsasında qurulmalıdır. Gürcüstan həmin xartiyaya 2004-cü ildə birləşmişdir. Burada ik mühüm
prinsip istinad etməliyik: birincisi odur ki, özünüidarəetmədə delegirləşdirən funksiyalar münasib
gəlirlərə t.əmin edilməlidir və ikincisi, kəndə rəhbərliyi kənd əhalisi tərəfindən seçilən şəxs rəhbərlik
etməlidir, nəyinki munisipalitet təyin etdiyi adam.
9.
Ərazi bütövlüyü: Ə
razi bütövlüyünü b
ə
rpa etm
ə
k v
ə
insanlar arasında qarşılıqlı inamı
yüks
ə
ltm
ə
k üçün hansı siyas
ə
ti d
ə
st
ə
kl
ə
y
ə
c
ə
ksiz?
Dövlət öz yurisdiksiyasının beynəlxalq səviyyədə tanınmış hüdutlar arealında sirayət etdirməsində
şərtsiz hüquqa malikdir. Mənim ölkəm işğalçı tərəfindən Abxaziya və Sxinvali regionunun zəbt
olunması səbəbindən bu hüququdan məhrumdur. Belə ki, dövlətin mühüm hüququ pozulmuşdur ki
öz ərazilərində kjonstitusional nəzarət həyata keçirə bilsin. Beynəlxalq təşkilatlar ölıkəmdəki insan
hüquqlarının müdafiə sahələrini sərt şəkildə nəzarət edirlər, bu təqdirə layiqdir, lakin nədənsə işğalçı
zorakı Rusiya federasiyası tərəfindən ölkəmin hüquqlarının pozulmasına heç fikir vermirlər.
Gürcüstan tamhüquqlıu üzvü olduğu beynəlxalq təşkilatlar öz nizamnamələrində üzv dövlətlərin
hüquqlarının müdafiəsini tanımışlar, o cümlədən işğalçı Rusiya nəyinki gürcü dövlətinə, daha çox bu
möhtəşəm təşkilatların nüfuzuna və onların beynəlxalq ləyaqətinə toxunur. Gürcüstanın ərazi
bütövlüyünün bərpası beynəlxalq birliyinin fəal qatılması olmadan mümkün deyildir. Bunun üçün ilk
tədbirlər sırasında qeyd edilən təşkilatla dövlətçiliyimiz üçün vacib konkret məsələlər üzrə
əməkdaşlığı hesab edirəm. Qəti şəkildə hesab edirəm ki Rusiyanın siyasi müxalifəti ilə Gürcüstanın
işğaldan zad edilməsinə aid məsələlərin ətrafında əməkdaşlıq zəruridir k az-çox onların da dəstəyini
qazana bilək. ən mühümü isə odur ki gürcü mülki birliyini əsas qayə ətrafında – Gürcüstanın işğaldan
azad edilməsi – toplaşdıra bilək. Xalqlar arasında etimadın bərpası üçün parlament rejimində dövlət
və ondan özqələşən vətəndaşlar arasında daloqunaparılması vacibdir. Bu dialoqa qeyri-hökümət
sektorunun qatılması, qeyd olunan prosesə xalq diplomatiyası resursundan bütöv şəkildə istifadə
olunması və ən əsası-bu dialoqa heç bir vasitəçi gərək deyil, Rusiya Federasiyası isə heç yerli-dibli.
10.
Cinsi azlıqlar:
Cinsi azlıqların hüquqlarını müdafi
ə
etm
ə
k v
ə
onların c
ə
miyy
ə
tin sosial-siyasi
h
ə
yatına daha yaxşı inteqrasiyası etm
ə
si il
ə
bağlı düşünc
ə
l
ə
riniz n
ə
dir?
Prezidentliyə namizədin baxışı:
Teymuraz Mjavia
5
Verilmiş sualın bir neçə tərkibi var – ümumilikdə haqq, bu haqqın həyata keçirilməsi və məsələyə
konseptual yanaşmanın arqumentləşdirilməsi. Seksual azlıqların hüquqları, öz seçimlərinə müvafiq
hərəkətin həyata keçirmələri üçün müvafiq qanunvericilik aktı “seksual azlıqların müdafiə haqqında
Avropa Şurasının çərçivə konvensiyası” ilə reqlamentləşdirilmişdir. Bu konvensiya heç kimə yuxarıda
qeyd olunan seçimə kobudca müdaxilə etməyə ixtiyar vermir və məncə seksual azlıqların
nümayəndələri müxtəlif şəkillərlə seksual çoxluqdan onların seçimləri ilə şərtsiz-şürudsuz
qəbullanmalarını tələb etməmələrini də nəzərdə tutur. Bu əsasnamə yuxarıda qeyd olunan
qanunvericilik aktında sözləşmə şəklində birmənalı təsbit edilmişdir. Məncə fərqli maraqların
tənzimlənməsində fəal iştirak etməlidir. Başqa cür onun fəallığı doğrulanmaz. O ki qaldı ölkənin
ictimai-siyasi həyatında onların bərabərhüquqlu olmaları məsələsi, o hər bir insanın haqlarının
qorunma kontekstində müzakirə olunmalıdır. Verilmiş məsələyə dair bir konkret vətəndaş kimi
mənim konseptual yanaşmamın əsas arqumentlərinin əsası ondan ibarətdir ki aləmin inkişafının və ya
onun həyat qabiliyyətliyinin qorunmasının başlıca qaynağı, təkamül yol-yerişli və dialektik
qanunauyğunluqlar dinamikasıdır. Bu isə elmi baxımdan şərtsiz ki erkək və dişinin əlaqəsinə dayanır
və nəinki aləmin bioloji, orqank seqmentində, eləcə də, müasir elmin də təsdiqlədiyi kimi, qeyri-
orqanik hissəsindədir və əgər insan təkamül inkişafının möhkəm əsasına qarşı gəlirsə, o onun
(insanın) mövcudluğunun perspektivini sual işarəti altına alır. Səmimicə etiraf etmək istəyirəm
bəşəriyyətin belə bir seçim qarşısında durmasını istəmirəm. İstəmirəm ki tərəzinin bir gözündə onun
hüququ, o biri gözündə isə aləmdə mövcud olub-olmama məsələsi qoyulsun.
11.
Qadınların siyasətdə iştirakı:
Xahiş edirik, qadınların siyas
ə
td
ə
iştirakını artırmaq üçün
mövqeyinizi (
ə
g
ə
r varsa) bildir
ə
siz.
Gürcüstanın siyasi həyatında qadınların iştirakı müsbət həddə çatır. Bu baxımdan, Gürcüstan
prezidnetlik namizədləri siyahısına diqqət vermək lazımdır. Gürcüstan prezidentliyinə üç xanım
namizəddir. Bunların arasında isə Nino Burcanadze kimi siyasi fiqur var (onun düçüncələri ilə mən və
ya filankəs nə qədər razılaşır, bu başqa məsələdir); Gürcüstan parlamentində öz fəallıqları ilə, hətta
deyərdim ki aşırı fəallıqları ilə məhz xanımlar seçilirlər. Qeyri-hökümət təşkilatlarında aparıcı
mövzulər zəif cinsin nümayəndələrinin əlindədir və bu sektor çox zamanlarda gürcü siyasətinin
aktorlarının əsas emalatxanasına döndü. Beləliklə, stimulverici təşəbbüslərin lüzumluğuna ehtiyac
görmürəm. Yetər ki siyasətdə qadınların iştirakı prosesinin qarşısını almayaq.
12.
Etnik azlıqların hüquqları:
Etnik azlıqların Gürcüstanın sosial-siyasi h
ə
yatında tam iştirakı v
ə
inteqrasiyasını t
ə
min etm
ə
k üçün hansı siyas
ə
ti yürüd
ə
c
ə
k v
ə
ya d
ə
st
ə
kl
ə
y
ə
c
ə
ksiz?
İlk növbədə, qeyd edəcəm ki, mənim sarsılmaz etiqadımla, Gürcüstanda yeganə milli azlıq abxaz
(apsua) etnosudur, digər qeyri-gürcü əhali etnik diasporalardırlar və bu baxım hamılıqla tanınan elmi
definisiyalarla heç bir əlmətilə ziddiyyət yaratmır. Təssüf ki abxaz etnik cəmiyyəti qıraq imperiya
qüvəllərinin səyi nəticəsində onun perspektiv inkişafının orqanik arealı olan ümumgürsü birliyindən
Prezidentliyə namizədin baxışı:
Teymuraz Mjavia
6
uzaq salınmışdır. Lakin dərindən əminəm ki, bizim ictimaiyyətin sarsılmaz iradəsi (abxaz xalqı ilə
qaradşlıq və qohumluq münasibətlərinin bərpası) pozitiv nəticələr verəcək və qardaş xalqın milli
qurtuluşunun berketlərini birlikdə hərəkətə gətirəcəyik. Gürcüstanın etnik geyrigürcü vətəndaşlarına
qarşı siyasəti inteqrasiya və asimilasiyanı nəzərə almamalıdır və bu münasibətlərin necəliyində və
istiqamətlərin müəyyən edilməsində dövlətimiz qıraqdan qatılmalara ehtiyac duymur məs: Rusiya
Federasiyasından. Bir vacibliyi tanımağımız mühümdür – Gürcü mülki bilriyinin hər etnik seqmenti
ölkəmizin ictimai həyatında fəal və effektiv iştirak etməlidirlər.
13.
Ətraf mühitin qorunması/ekalogiya:
Xahiş edirik, sağlam v
ə
t
ə
hlük
ə
siz
ə
traf mühitin
yaradılması il
ə
bağlı t
ə
klifl
ə
rinizi (
ə
g
ə
r varsa) t
ə
qdim ed
ə
siz.
Əgər hazırda dünyada prioritet məsələlərdən terorizmə qarşı mübarizə və təhlükəsizliyin beynəlxalq
sistemlərinin yaradılması önə çəkilmişdirsə yaxın gələcəkdə birinci məsələ kimi ətraf mühitin
müdafiəsi və onunla əlaqədə problemlər ortaya çıxacaq və onlar kpnkret tematik deyil, ən önəmli
siyasi problem kimi beynəlxalq əlagələrdə yer kürəsinə - qlobal kataklizmlərlə təhdid edən texnoqen
inkişafı nəticəsində baş verən iqlim dəyişiklikləridir. Qlobal istiləşmə ekoloji balansın pozulması və s.
gələcək naminə kainatın harmonik inkişafının təmini üçün dünya birliyi vahid səy göstərməklə bu
mürəkkəb problemin həllinə girişmişdir.
Bunun üçün ətraf mühitin müdafiəsinə aid təhsil keyfiyyətinin yüksəldilməsi vacibdir. Təbiətə aid
təhsilin məqsədi təbiətin kompleks halında olmasını insanlara başa salmaqdır, eləcə də hər kəs
bilməlidir ki süni mühit təbiəti pozmamalıdır. Bu sahədə qazanılan bilik dəyərlər və münasibətlərə
yenidən qiymət vermək, praktik bacarıqlar ətraf mühitin problemlərinin qiymətləndirilməsi həlli və
ətraf mühitin keyfiyyətinin idarəsi məsələlərində onlara yardım etsin və insanlar da bu sahəyə öz
töhfəsini vermiş olsunlar. Bununla yanaşı, ətrafmühitin müdafiəsinə aid təhsil ölkələr və regionlar
arasında qarşılıqlı məsuliyyət və həmrəylik hissinin inkişafına səbəb olacaq, bunun əsasında yeni
beynəlxalq qayda-qanunu hasil olacaq hansı ki, bir tərəfdən, ətraf mühitin konservasiyasını, ikinc
tərəfdən isə onun yaxşılaşdırılmasını təmin edəcək. Bir fikrin təklifinə istəyim var ki, onun da
aktuallığı məndə şübhə doğurmur: Dünyada və ilk növbədə, Gürcüstanda təhsil sistemində ətraf
mühitin müdafiəsi tədris fənni kimi tanınsın və bu fənn hər səviyyədə məktəblərə tətbiq edilsin.
14.
Strateji partniyorluq:
Hansl ölk
ə
/ v
ə
ya ittifaqlarla (alyanslarla) strateji partniyorluğun
el
ə
c
ə
d
ə
, h
ə
rbi strateji partniyorluğun qurulmasına çalışacaqsız? Bu istiqam
ə
td
ə
hansı
addımları atacaqsız?
Gürcüstanın milli təhlükəsizlik konsepsiyasında, hansının əsaslarını tamamilə qəbul edirəm, qeyd
edilən məsələ birmənalı təsbit edilmişdir. Dövlətimizin xarici əlaqələrinin alternativsiz istiqamət kimi
Avroatlantik birləşmə ilə tərəfdaşlığı və yüksək səviyyəli əməkdaşlığı hesab edirəm. Gürcüstanın əsas
strateji tərəfdaşı kimi avroittifaqı və ABŞ qəbul edirəm.
Prezidentliyə namizədin baxışı:
Teymuraz Mjavia
7
Bu münasibətlərin inkişafının yeni fazası, şübhəsiz ki Gürcüstanın avroittifaqa assosiativ üzvlüyünə
qəbul edilməsi olacaq. Bunun rəsmi bəyanətini Vilnyus samitindən gözləyirik.
15.
Regional əməkdaşlıq
: Sizin C
ə
nubi Qafqaz v
ə
Qara D
ə
niz regionu il
ə
bağlı siyas
ə
tiniz n
ə
olacaq?
Gürcüstanın coğrafi yerləşməsi dövlət suvereniteti dərəcəsinin yüksəlməsi ilə yanaşı qazandığı
funksiyanı daha da qabarıq önəmdə müəyyənləşdirir. Məhz bu mühitə görə Avroatlantik strukturları
tərəfindən Gürcüstana qarşı maraqlar dərinləşməkdədir. Gürcüstan ərazilərinin işğalından azad
edilməsindən sonra mənim inamımla bu labüddür, onun geosiyasi funksiyası daha da artacaq və
müvafiq olaraq, qonşu dövlətlərin Gürcüstanla çoxtərəfli əlaqələrin inkişafı maraqları daha
dayüksələcək. Bu isə Gürcüstanın Cənubi Qafqazda və Qara dəniz hövzəsində rolunu
müəyyənləşdurəcəkdir.
16.
Müdafiə siyasəti:
Müdafi
ə
sistemini nec
ə
t
ə
şkil ed
ə
c
ə
ksiz?
Müdafiənin təşkli Gürcüstanın dövlətçiliyinə real təhlükə yaradan xətərlərə adekvat cavab verməlidir.
əsas təhlükə isə Rusiyanın işğalçı neoimperialist siyasətidir. Müvafiq olaraq, müdafiənin təşkili
Rusiyadan gələn hərbi təcavüzə qarşı istiqamətləndirilməlidir ki beynəlxalq birlik və ən əvvəl, strateji
tərəfdaşlar tərəfindən lazımı yardım edilə bilsin. əlbəttə, nəzərdə yalnız hərbi yardımı nəzərdə
tutmuram. Hərbi xidmətin üsulu haqqında deyə bilərəm ki, mövcud mərhələdə hərbə çağırışın iki əsas
rejimini dəstəkləyirəm – rekrut yəni vacib hərbi xidmət və azad yən kontrakt xidməti. Hər iki rejim
balanslaşdırılımış şəraitdə həyata keçirilməlidir.
17.
Təhlükəsizlik siyasəti:
Gürcüstanın milli t
ə
hlük
ə
sizlik il
ə
bağlı fundamentl prinsipl
ə
rini nec
ə
görürsüz?
Yuxarıda demişdim, bir daha deyirəm ki Gürcüstanın milli təhlükəsizlik konsepsiyasının əsas
əsasnamələrini dəstəkləyirəm və həmçinin, həmin sənəddə təsbit edilən təhlükəsizliyin əsas
prinsiplərinin də tərəfdarıyam: Suvereniteti və ərazi bütövlüyü; İnsan hüquqları və azadlıqları:
Demokratiya və qanun aliliyi; hərbi təhlükəsizlik; etnik qruplar arasında harmonik həmyaşama;
mülki rifah, hansı ki özünütəmin edən mühitlə müəyyənləşdiriləcək; sülh və xoş qonşuluq
münasibətləri.
18.
Abort:
Sizin fikirinizc
ə
abort qadağan olunmalıdır ya yox? V
ə
Niy
ə
?
Qadağa, pozitiv nəticənin əldə edilməsi metodu kmi mənim ruhuma uyğun deyildir. Hesab edirəm ki,
bu problemin həllində təlqin, böyük səy göstərməklə istədiyim nəticəyə nail olam. Qadağa “döyüş
Prezidentliyə namizədin baxışı:
Teymuraz Mjavia
8
meydanını” tərk etmək kimi təslim olmaq (kapitulasiya) kimi məndə hiss oyadır. Bunun üçün
hamiləliyin suni yolla xitam edilməsi qadağa edilməməlidir, zəruri ideoloji və maarifləndirmə işi
aparmaqla hamiləliyin suni yolla xitamına subyektin özü yox deməlidir. əlbəttə, bəzi nadir halları ki ,
xiram mütləq lazımdır, nəzərə almalıyıq.
19.
Komersiya kreditləri:
Fikirinizc
ə
,
ə
g
ə
r insanlar krediti ver
ə
bilmirs
ə
komersiya bankları
onların daşınmaz
ə
mlakını konfiskasiya ed
ə
bil
ə
rmi? V
ə
niy
ə
?
Müqvilədə qeyd edilən bənd göstərilmişdirsə kreditorlar verilən məbləğin əvəzinə mənzil xərcinə
çıxarmaq hüququna malikdirlər, lakin o razılaşma ilə k i bu ifrat tədbiri olsun, kreditorun müəyyən
müddətdən sonra həyata keçirdiyi qanunu bir tədbir kimi, öhdəliyin ödənilməsi vaxtından 2-3 il
keçmiş olsa da belə. Buna aid qeyd etməliyəm ki kreditor və kreditlər faydalanan arasında
münasibətlər dəqiq reqlamentləşdirmə tələb edir.
20.
Kənd təsərrüfatı torpaqları:
Xarici v
ə
t
ə
ndaşların Gürcüstanda k
ə
nd t
ə
s
ə
rrüfatı torpaqları
almasına münasib
ə
tiniz?
Dünya üzərində elə bir dövlət bilmirəm ki torpağa, xüsusən də kənd təsərrüfatı torpaqlarına
Gürcüstanda yanaşılan kimi yanaşılsın. Bunun üçün gürcü torpağının puç edilməsi şərtsiz
dayandırılmalıdır. Məsələn, onun dünya açıq bazarına çıxarılması, halbuki həmin bazarda heç bir
rəqabətqüdrətli vətəndaşı iştirak etmir. Kənd-təsərrüfatı torpağının mülkiyyətə və həmçinin əcnəbi
vətəndaşın mülkiyyətinə verilməsi müəyyən müdətdə məhdudlaşdırılmalıdır, o sayaq ki, torpağa qarşı
sahibkarın, həmçinin əcnəbi sahibkarın marağı söndürülməsin. Bunun üçün torpaqdan
faydalanmanın uzunmüddətli icarəsi təsis edilsin və qanunla tənzimlənsin. Yerli idarə orqanları isə
yerli və əcnəbi icarəçilərin maraqlarını qğılla balanslaşdırsınlar.
Dostları ilə paylaş: |