Tayanch so’zlar va iboralar

Savol: Lizing mohiyati, turlari va lizing operatsiyalarini amlaga oshirish tartibi.
Reja :
1) Moliyaviy lizing: xususiyatlari, turlari va namunasi
2) Lizing operatsiyalar.Lizing turlari v ularning klassifikatsiyasi.Moliyaviy lizingning avzaligi
3) Lizing shartnomasining turlari va tasnifi

Tayanch so’zlar va iboralar:
Tarkib

• 
  Kompaniyalar uchun ahamiyati
  
• 
  Moliyaviy lizingning xususiyatlari
  
• 
  Buxgalteriya hisobiga ta'siri
  
• 
  Turlari
  
• 
  Kapital yoki moliyaviy ijara
  
• 
  Operatsion lizing
  
• 
  Sotish va ijaraga berish
  
• 
  Kaldıraçlı ijara
  
• 
  Moliyaviy ijara shartnomasi
  
• 
  Foyda
  
• 
  Aktivni saqlash uchun javobgarlik
  
• 
  Shartnoma tugashi
  
• 
  Operatsion lizing bilan farqlar
  
• 
  Ma'nosi
  
• 
  O'tkazish imkoniyati
  
• 
  Shartnomaning mohiyati
  
• 
  Texnik xizmat
  
• 
  Eskirish xavfi
  
• 
  Buxgalteriya hisobini boshqarish
  
• 
  Soliq bo'yicha imtiyoz
  
• 
  Xarid qilish opsiyasi
  
• 
  Moliyaviy ijara namunasi
  
• 
  Adabiyotlar
  

Kompaniyalar uchun ahamiyati

Bu lizing oluvchiga qimmatbaho buyumlarni sotib olish yoki ma'lum vaqt ichida biznesni kapitallashtirishga imkon beradi, shu bilan oldinga sezilarli miqdordagi naqd pul topish zaruratini kamaytiradi.

Moliyaviy lizingning xususiyatlari

Moliyaviy ijara - bu tijorat shartnomasi bo'lib, uning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
- mijoz yoki qarz oluvchi lizing oluvchi aktiv, masalan, kompyuter, transport vositasi, dasturiy ta'minot va boshqalarni tanlaydi.
- moliya kompaniyasi bo'lgan lizing beruvchi ushbu aktivni sotib oladi.
- lizing oluvchi ushbu aktivdan ijara shartnomasi davomida foydalanish huquqiga ega bo'ladi.
- Lizing oluvchi ushbu aktivdan foydalangani uchun bir qator ijara haqi yoki to'lovlarni to'laydi.
- ijaraga beruvchi tomonidan ijaraga olingan ijara haqi ijaraning asosiy davrida aktivning katta qismini yoki to'liq qiymatini qoplash uchun etarli bo'ladi, shuningdek lizing oluvchi tomonidan to'lanadigan ijara haqi foizlari.

Turlari
Kapital yoki moliyaviy ijara

Bu bekor qilinmaydigan uzoq muddatli kelishuvdir. Lizing oluvchining majburiyati - ijara haqini kelishilgan muddat tugaguniga qadar to'lash. Ijara muddati odatda kompaniyadagi aktivning ishlash muddatiga to'g'ri keladi.

Bu uzoq muddatli ijara, unda lizing oluvchi ijaraga olingan ob'ektni o'z balansida aktiv sifatida qayd etishi va lizing to'lovlarining joriy qiymatini qarz sifatida qayd etishi kerak.

Bundan tashqari, lizing beruvchi o'z balansida ijara shartnomasini sotish sifatida qayd etishi kerak. Kapital ijarasi bir necha yilga cho'zilishi mumkin va bekor qilinmaydi. Bu soliqqa tortish maqsadida sotish sifatida ko'rib chiqiladi.

Operatsion lizing

Operatsion lizing muddati qisqa va ijarachining tanloviga binoan, oldindan ogohlantirish bilan bekor qilinishi mumkin.

Shuning uchun operatsion lizing "ochiq ijara shartnomasi" deb ham ataladi. Ijara muddati aktivning iqtisodiy muddatidan qisqa. Binobarin, ijaraga beruvchi birlamchi ijara davrida sarmoyasini qoplamaydi.

Shu bilan birga, lizing beruvchi ushbu mulkka egalik huquqini saqlab qoladi va agar lizing oluvchi shartnoma shartlarini buzsa yoki uskunadan foydalangan holda noqonuniy faoliyat bilan shug'ullansa, uskunani ijaraga berishni bekor qilishga haqlidir.

Foyda
- to'lovlarning miqdori va davriyligini belgilash.

- oldindan minimal narx.

- Ijara haqi odatda korporativ soliqlardan tortib olinadi.

- Lizing muddati tugagandan so'ng aktivdan foydalanishni davom ettirish imkoniyati.

- asosiy bank shartnomalariga ta'sir qilmasligi mumkin bo'lgan qo'shimcha moliyalashtirish liniyasi.

Aktivni saqlash uchun javobgarlik

Moliyaviy lizingda aktivga egalik qilganda, lizing oluvchi aktivni saqlash va talab qilinadigan har qanday xizmat uchun javobgar bo'ladi. Alohida texnik xizmat ko'rsatish shartnomasini tuzish mumkin bo'lishi mumkin.
Moliyaviy ijara kredit shartnomasi / shartnomasi deb ataladi. Operatsion ijara shartnomasi ijara shartnomasi / shartnomasi deb ataladi.

Shartnoma ikki tomon tomonidan imzolangandan so'ng, moliyaviy ijara shartnomasi umuman bekor qilinmaydi. Operatsion ijara shartnomasi bilan, hatto ikki tomon o'rtasida kelishuv imzolanganidan keyin ham, uni asosiy davr mobaynida bekor qilish mumkin.

Texnik xizmat

Moliyaviy lizingda lizing oluvchi aktivni saqlash va saqlash uchun javobgardir. Operatsion lizing bilan, lizing beruvchi aktivga g'amxo'rlik qiluvchi va uni ushlab turuvchi hisoblanadi.

Eskirish xavfi

Moliyaviy lizing uchun ushbu xavf lizing oluvchiga tegishli. Operatsion lizing uchun ushbu xavf lizing beruvchiga tegishli.

Buxgalteriya hisobini boshqarish

Moliyaviy ijara - bu buxgalteriya tizimida qayd etilishi kerak bo'lgan ijara shartnomasi.

Boshqa tomondan, operatsion ijara bu har qanday buxgalteriya tizimida qayd etilishi shart bo'lmagan tushuncha. Shuning uchun operatsion ijara shartnomasi "balansdan tashqari" deb ham nomlanadi.

Lizing muddati tugagandan so'ng uskunaning adolatli qiymati 4 million dollarni tashkil qilishi kutilmoqda. Bu, albatta, quyidagilar ko'rsatilgandek moliyaviy lizingdir:

- ijaraga berish muddati jihozlarning ishlash muddatining 70 foizidan ko'prog'ini tashkil etadi;

- Lizingda taklifni sotib olish opsiyasi mavjud.

- Uskunalar shaxsiylashtirilgan va uchinchi tomonlar tomonidan muhim o'zgartirishlarsiz foydalanilishi mumkin emas.

Adabiyotlar

Vikipediya, bepul ensiklopediya (2018). Moliyaviy ijara. Olingan: en.wikipedia.org.
Maxxia (2018). Moliyaviy lizing va operatsion lizing o'rtasidagi farqni qanday aniqlash mumkin. Olingan: maxxia.co.uk.
Wall Street Mojo (2018). Moliyaviy ijara va operatsion ijara. Olingan: wallstreetmojo.com.
Xalqaro moliyaviy hisobot vositasi (2018). Moliyaviy ijara. Olingan: readyratios.com.
DK Sinha (2018). Moliyaviy ijara: Lizingni moliyalashtirishning 4 turi - tushuntirildi! Sizning maqola kutubxonangiz. Olingan: yourarticlelibrary.com.
Buxgalteriya hisobi tushuntirildi (2018). Moliyaviy ijara. Olingan: accountexplained.com.
Maxxia (2018). Moliyaviy ijara to'g'risida tushuntirish. Olingan: maxxia.co.uk.
CFI (2018). Uskunani ijaraga berish shartnomasi nima? Olingan: Corporatefinanceinstitute.com.
Lizing operatsiyalar. Lizing turlari va ularni klassifikatsiyasi. Moliyaviy lizingning avzalligi.

Oʼzbekiston Respublikasida xoʼjalik korxonalari sezilarli qismining moliyaviy holatining beqarorligini, invetsitsion xarajatlarni moliyalashtirish manbalaridan foydalanish imkoniyatlarining jiddiy tarzda cheklanganligini hisobga olib, ularning faoliyatini lizing asosida moliyalashtirishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz.

Moliyaviy lizing - oʼz mohiyatiga koʼra lizing obʼektining barcha qiymatini toʼlashni taqozo etadi. Bunda lizing asosida egalik qilish hamda foydalanish maqsadida ijaraga berilayotgan mulkning muddati toʼliq amortizatsiya muddatiga yaqinlashadi. Lizing shartnomasi amal qilayotgan muddat mobaynida lizing beruvchi tashkilot lizing toʼlovlari vositasida mulkning barcha qiymatini oʼziga qaytaribgina qolmay, balki bundan foyda ham oladi. Lizing operatsiyasi yordamida lizing oluvchi subʼektlar uchun:

- eskirayotgan texnika, uskuna va jihozlarni eng zamonaviylari bilan almashtirish imkoniyatlari tugʼiladi;

- bir vaqtning oʼzida ham zamonaviy texnologiya sotib olinadi, ham ishlab chiqarish koʼlami kengayadi;

- sotib olinayotgan uskunaning umumiy qiymatini bir paytning oʼzida toʼlash muammosidan ozod boʼladi;

- zamonaviy texnologiyani ishlatishdan hosil boʼladigan foydaning kelishi tezlashadi;

- foyda soligʼiga tortiladigan soliq bazasini lizing toʼlovlari summasi darajasida kamaytiradi.

Lizing beruvchi uchun esa:

- koʼrsatilayotgan xizmatlar koʼlamini kengaytirish hamda eski mijozlar bilan oʼrnatilgan amaliy aloqalarni uzmaslik;

- yangi mijozlarni jalb etish;

- oʼz mablagʼlaridan samarali foydalanish, shuningdek, qoʼshimcha daromad olish;

- mijozning toʼlovga noqobilligi oqibatida kelib chiqadigan zararlar xavfini kamaytiradi.

Аgrar islohotlarda, bizning fikrimizcha, qisqa muddatli, yaʼni operativ lizing juda ham qulay boʼlib, koʼp jihatdan oʼz afzalliklari bilan ajralib turadi. Uning afzalliklarini biz quyidagilarda koʼrishimiz mumkin:

Birinchidan, lizing shartnomasi qisqa muddatga tuzilishi va u muddat tugagach, mulkni (uskunalarni) ijaraga beruvchiga qaytarish imkoniyati qisqa vaqt ichida yoʼnalishi tufayli moliyaviy qarorlar boʼyicha hisob-kitoblar aniq boʼladi va istiqbol natijalariga mos tushadi. Bu natijada operativ lizing juda ham qulaydir.

Ikkinchidan, kichik va xususiy tadbirkorlar bozor talabidan kelib chiqib oʼz faoliyatini tezkor oʼzgarish imkoniyatiga ega.

Uchinchidan, kerak boʼlgan uskunani qisqa muddatga sotib olishdan koʼra uni ijaraga olib ishlatish, ijaraga oluvchining fan va texnika yutuqlaridan oʼz vaqtida foydalanish imkonini berishi mumkin.

Toʼrtinchidan, lizing shartnomasi bilan bogʼliq boʼlgan risklar nisbatan boshqa risklardan kamroq boʼlishi mumkin.

Beshinchidan, rivojlanib borayotgan va oʼzgaruvchan iqtisodiyotda kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish va uni moliyalashtirish manbai sifatida xizmat qiladi.

Oltinchidan, maʼnaviy jihatdan tez eskiruvchan va qadrsizlanuvchi uskunalar boʼyicha qisqa muddatli lizing shartnomalari muddatdan ilgari maʼnaviy eskirish risklari, foydalanuvchi oʼrniga, ijaraga beruvchi zimmasiga yuklatish imkoniyatini beradi.

Yettinchidan, lizing shartnomasida rad etish imkoniyatini beruvchi muddatli lizing shartnomasi uni rad etish auktsionini toʼlashni talab qilgan taqdirda ham, ijaradan voz kechish imkoniyatini beruvchi mazkur shartnoma aslida adolatli bahoga ega boʼladi.

Sakkizinchidan, toʼla xizmat koʼrsatish lizing shartnomasi boʼyicha ijaraga oluvchi uskunalar boʼyicha zarur boʼlgan barcha xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini qoʼlga kiritish mumkin.

Toʼqqizinchidan, lizing kichik kompaniya va xususiy korxonalar uchun nisbatan arzon pul mablagʼlari manbalari boʼlib xizmat qildilar.

Oʼninchidan, aktsiya yoki obligatsiyalarni muomalaga chiqarish evaziga mablagʼ jalb qilishga nisbatan, lizing pats xarajatlar bilan bosqichma-bosqich uzoq muddatli moliyalashtirishni taʼminlaydi.

Shu bilan kompaniya qishloq xoʼjalik korxonalarini traktor, kombaynlar bilan taʼminlashga oʼz hissasini qoʼshmoqda. Lekin bu yoʼnalishdagi taʼminot tadbirkorlarning asosiy vositalarga boʼlgan talabini toʼliq qondira olmaydi. Shunday ekan, lizing operatsiyalarini amalga oshirilgan tashkilotlarni va ularning ish faoliyatini kengaytirish dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Ularni ijobiy hal etishda tijorat banklarining ham hissalari boʼlishi zarur. Buning uchun ular mulkchilikning nodavlat shakliga asoslangan maxsus lizing firmalari tashkil etish ishlarini rivojlantirishlari maqsadga muvofiqdir.

Operativ lizing yordamida tadbirkorlar traktorlar, mashinalar, kombaynlar va boshqa texnikalarni ijaraga beruvchi zavodlardan ularning eskirish muddatidan qisqa boʼlgan muddatga, yaʼni bir ishlab chiqarish jarayoniga yoki 2-5 yil muddatga ijara olishlari mumkin. Shu munosabat boʼyicha tomonlar lizing shartnomasini tuzishlari lozim. Shartnoma muddati tugashi bilan ijara haqi toʼlovlari ham toʼxtatilib, mashina, traktor va kombaynlar ijaraga bergan korxonalarga qaytarilishi, ayrim hollarda esa avvalgi ijara shartnomasi davom ettirilishi yoki ijarachilar ijaraga beruvchilar bilan kelishilgan holda texnika vositalarini belgilangan baholarda sotib olishlari mumkin.