Творчество. Epos studies and saga making ülkər Nəbiyeva Bakı Dövlət Universiteti (Azərbaycan)
Yüklə 267,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bakı Dövlət Universiteti (Azərbaycan) OĞUZ EPOSUNDA QƏHRƏMANLIQ ƏNƏNƏLƏRĠ
- Улькер Набиева Бакинский государственный университет (Азербайджан) ГЕРОИЧЕСКИЕ ТРАДИЦИИ В ОГУЗСКОМ ЭПОСЕ
- Ключевые слова: «Китаби-Деде Коркут», доблесть, геройства, Басат, Тепегѐз, Бейрек, Газан, страна огузов
- Ulker Nabiyeva Baku State University (Azerbaijan) HEROIC TRADITIONS IN THE OGHOUZ EPOS
- Key words: “Kitabi Dede Gorgoud”, valour, heroism, Basat, Tepegirz, Beyrak, Gazan, land of Oghouzs
| 70
ТВОРЧЕСТВО. EPOS STUDIES AND SAGA MAKING Ülkər Nəbiyeva Bakı Dövlət Universiteti (Azərbaycan)
Oğuz eposunun ümumi məzmun çevrəsində mühüm yer tutan, demək olar ki, bütün eposdan qızıl xətt kimi keçən süjetlərdən biri də cəngavərlik ənənələri ilə bağlıdır. Bu, təkcə «Kitabi-Dədə Qorqud» üçün yox, ümumtürk eposu üçün baĢ və ana süjetdir. Təsvir edilən hadisələrin böyük qismi bilavasitə türk qəhrəmanlıq və alplıq ənənəsinin qüdrətini sonrakı nəsillərə çatdırmaqda, epik düĢüncənin baĢlıca istiqaməti olaraq qalmaqdadır. X.H.Koroğluya görə, oğuz eposunun baĢ qəhrəmanı xalq olduğu kimi, onun formalaĢma və inkiĢaf tarixinin ən yaddaqalan səhifələri də oğuz qəhrəmanlığının cəngavərlik tarixi ilə sıx bağlıdır (2, s.121). Bu ənənələr türk eposunu təkcə gözəlləĢdirmir, onun epik yaddaĢdakı yerini əbədiləĢdirir. Eyni za- manda türk qəhrəmanlığının məzmun mahiyyətinin açıqlanması oğuzların tarixin çətin dönəmin- dəki durumunu, yaĢamaq və dünyaya yayılmaq, mədəni dəyərləri, yüksək əxlaqi keyfiyyətləri formalaĢdırmaq prosesini, bir sıra baĢqa milli-mənəvi, etik-estetik və əxlaqi dəyərləri öyrənmək cəhətdən önəmlidir. Eposda cəngavərlik ənənələrinin hüdudu geniĢdir. Bu, xüsusi bir mahiyyət daĢıyıb, ümumilikdə türk qövmünün, həyat yə yaĢayıĢının qorunmasına xidmət edir. Tarixin müxtəlif mərhələlərində yaranan, özünü təsdiqləyən, müəyyən coğrafi məkana yiyələnən, yaxud bu məkanı məskunlaĢdıran, onu abad edən, oğuz elinin maddi-mənəvi Ģərəfini qorumağa borclu olan bu cəngavərlik ənənəsi özü də birdən-birə yaranıb formalaĢmamıĢdır. Zaman-zaman türkün gündəlik həyat təcrübəsində formalaĢmıĢ, onun mənəvi dəyərlərinin birləĢməsində meydana çıxıb inkiĢaf etmiĢdir. Cəngavərlik həyatı çevrəsini Ģərti olaraq belə ümumiləĢdirmək olar: oğuz eli qəhrəman, cəngavər formalaĢdıran bir mühitə malikdir. Bunun üçün cəmiyyətdə əsaslar da mövcuddur. Hər bir xanın, qəbilə, tayfa baĢçısının cəmiyyət qarĢısındakı borcu dünyaya övlad gətirmək, ona uĢaq yaĢından müxtəlif döyüĢ sirlərini öyrətmək, onu gələcək döyüĢlərə hazırlıq ruhunda tərbiyə etməkdir. Buna bir xüsusiyyəti də əlavə etmək olar ki, gələcək cəngavərlər hər an düĢmən həmləsini gözləməli, ona cavab verməyə hazır olmalıdırlar. Oğuz elində hətta buna hazırlığın ən arxaik detalı özünü göstərir. Müəyyən yaĢa qədər igidlərə ad qoymurlar, gözləyirlər ki, cavanlar igidlik göstərsin, həmin Ģücaətə görə də ona ad verilsin. «Dirsə xan oğlı Buğac xan boyını bəyan edər, xanım, hey!»də belə bir advermənin Ģahidi oluruq. DöyüĢ meydanında buğa ilə təkbətək qalan Dirsə xanın oğlu Ģücaət göstərir. Onu öldürmək istəyən buğanın əvvəlcə hücumunun qarĢısını alır, sonra isə onu yerə yıxıb baĢını kəsir. Epizoda diqqət yetirək: «Oğuz bəyləri gəlüb, oğlan üstünə yığnaq oldular, təhsin dedilər. «Dədəm Qorqud gəlsün, bu oğlana ad qosun, biləsincə alub, babasuna varsun. Babasından oğlana bəglik istəsün, təxt alı versün» dedilər. Çağırdılar. Dədəm Qorqut gəlür oldı. Oğlanı alub babasına vardı… …Bayandır xanın ağ meydanında bu oğlan cəng etmiĢdir. Bir buğa öldürmüĢ sənin oğlın, 71
adı Buğac olsun. Adını bən verdüm, yaĢını Allah versün, - dedi» (3, s.36). Dirsə xan oğlu epik düĢüncədə uĢaqlıqdan qəhrəmanlıq göstərib ad alan, bəylik taxtına yüksələn oğuz igididir. Onun sonrakı cəngavərliyi, oğuz elini qoruması eposda görünməsə də, qəhrəmanın cəngavər kimi tərbiyəsinin qədimdən el arasında mövcud olma faktı burada aydın Ģəkildə əks olunur. Demək, cəngavərlik ənənəsi tərbiyəsinin baĢlıca yolu göründüyü kimi, cəmiyyətin öz vətəndaĢlarını gənc yaĢlarından qəhrəman kimi yetiĢdirmə görüĢlərini formalaĢ- dırmasıdır. Etnik düĢüncədə bu eyni zamanda çoxpilləliyi ilə səciyyələnir. Əgər birinci pillə övladsızlığa son qoymaq, müxtəlif yollar və vasitələrlə övlad əldə etməkdirsə, ikinci pillə onun hələ uĢaqlıqdan – gənc yaĢlarından qəhrəman və cəngavər kimi tərbiyə olunmasıdır. Türk epik düĢüncəsində qəhrəmanın uĢaqlıqdan zülmətdə saxlanılması, xəmir xörəkləriylə bəslənilməsi, döyüĢ fəndlərinə yiyələnməsi, qılınc oynatma və atçapma vərdiĢlərini öyrənməsi də xüsusi pillə kimi diqqəti cəlb edir. Cəngavərlik ənənələrinə yiyələnmənin baĢqa bir yolu savaĢ elminə döyüĢ meydanında, Ģöhrətli qəhrəmanların yanında yiyələnmədir. Oğuz eposunda bu nümunəni Qazan xan oğlu Uruzun Ģəxsində görmək mümkündür. Qazan bəy istəyir ki, Uruz ox atsın, at çapsın, düĢmən baĢı kəssin, eli müdafiə etsin. Ancaq Uruz təcrübəsizdir. O, hətta oğuz elini düĢməndən qoruya bilmir, acizlik göstərir, əsir düĢür. DüĢmənlə üz-üzə qaldığı, Ģücaət göstərməli olduğu məqamda Qazan özünü yetirir, bütün əsirləri varidatla birlikdə düĢmən əlindən alıb geri qayıdır. Bu döyüĢdə Uruz fəal iĢtirak edir. DöyüĢ sirlərinə daha dərindən bələd olur (3, s.42-51). Əgər cəngavərlik sirlərinə gənc yaĢlarında yiyələnən bir sıra qəhrəmanlar, məsələn, Buğac xan, Aruz oğlu Basat və baĢqaları eposun sonrakı boylarında təkrar qəhrəmanlıqlar nümayiĢ etdirmirlərsə, Uruzun qəhrəmanlığının sonrakı mərhələsi daha baĢqa bir boyda tamamlanır. «Salur Qazan tutsaq olub oğlı Uruz çıqardığı boyı bəyan edər»də (3, s.116-122). Uruz qəhrəmanlığının yeni keyfiyyətləri ilə tanıĢ oluruq. Əvvəla, bir daha qeyd etmək lazımdır ki, bu boy eposun sonrakı dövr yaradıcılıq mərhələsində yaranmıĢ, oğuz etnik yaddaĢında bir qədər solğunlaĢmıĢ, müxtəlif təsəvvür və görüĢlərlə qaynayıb qarıĢmıĢdır. Həmin boy Qazana oğuz elində birmənalı olmayan yaddaĢ kodunun yeni açmasıdır. Bu, Oğuz tarixinin xronoloji ardıcıllığını təhrif edən, onun xronoloji durumunu pozan görüĢləri əks etdirən hadisələr əsasında yaranmıĢdır. Həm də müəyyən dərəcədə neqativləĢmiĢ Qazan obrazının ozan improvizəsində yeni transformasiyası kimi diqqəti cəlb edir. Qazana qarĢı oğuz elində formalaĢan təzadlı münasibətin məhsuludur. Eyni zamanda bu, Beyrəyin Aruz qocadan alınan qisasından sonrakı mərhələdə oğuz elində Qazana qarĢı yaranan soyuq münasibətin məntiqi yekunudur. Süjetin quruluĢunda da bir pərakəndəlik özünü göstərir. Buradakı hadisələrə görə Uruz hələ kiçik yaĢlarında olanda Qazan bəy düĢmən təkurunun əsirinə çevrilmiĢ, onu xilas etmək üçün Oğuz elindən dalınca gedən olmamıĢdır. Bizə belə gəlir ki, bu epizod, Bayandır xan idarəçiliyinin sarsıldığını, oğuz elində bəylərbəyinin mövqeyinin pozulduğunu göstərir. Oğuzun dörd «üzü niqablı» cəngavərlərindən biri olan Beyrək kimi, Qazan da dustaq edilib aparılır, Oğuz qəhrəmanları bunu laqeydliklə müĢahidə edirlər. Burada oğuz qəhrəmanlarının laqeydliyi epik düĢüncədə oxĢar paralellər formalaĢdırır. Hər iki oğuz cəngavəri öz laqeydliyinin qurbanına çevrilir. Əgər Beyrəyi təkur qızının qarĢılıqlı Ģəkildə dəyərləndirilməyən məhəbbəti xilas edirsə, Qazanın ölümdən xilası yeni cəngavərlik modelinin formulları hesabına baĢ tutur. Belə ki, improvizatorçu ozan bu boyu yaradarkən «atalar-oğullar» süjetinin türk epik təfəkküründə rekonstruksiyaya uğrayan variantını yeni improvizəyə daxil edir: Atasının düĢmən əlində əsir 72
olduğundan təsadüfən xəbər tutan Uruz fakt təsdiqləndikdən sonra Qazanın arxasınca gedir. Burada baĢqa bir detala da diqqət yetirmək vacibdir. Əgər eposun baĢqa bir boyunda qardaĢının düĢmən əlində əsir olduğunu bilən Səgrək onun dalınca özü tək gedirsə (3, s.110-115), Uruz bəy atasının dustaq olma xəbərini bildikdən sonra təkurun qalasına hücum etmək qərarına gəlir. Onun bu qərarı bütün oğuz elinə yayılır: «…Ittifaqla tanıĢıq qıldılar. Cəmi bəglərə xəbər oldı: «Uruz babasına gedər, yarağla gəlün!» - dedilər. LəĢkər dirildi, gəldi. Alp Uruz çadırların açdırdı, cəbbəxanasın yüklətdi. Qaragünə çəribaĢı oldı. Borı ağırdıb köçdilər. Yola girdilər. Yol üzərində kafərin Aya Sofyası vardı. KeĢiĢlər bəklərdi. Ğayət carb kəlisaydı. Atdan enüb tacir tonun geydilər. Bazırgan surətində qatır-dəvə çəkdilər, gəldilər. Kafərlər gördülər, gələnlər tacirə bənzəməz; qaçdılar, qələyə girdilər, qapuların yapdılar. Bürcə çıqub «Kimlərsiz?» - dedilər. Bunlar ayıtdı: «Bazırganlarız», dedilər. Kafərlər «yalan söylərsiz» deyü taĢa tutdılar. Uruz atdan endi.» (3, s.119-120). DüĢmən eli üzərinə bütün oğuz cəngavərləri hücum edir. Böyük bir talan baĢlayır. Burada etnik düĢüncəyə məxsus baĢqa bir süjet özünü göstərir. Ata-oğul döyüĢ meydanında üz-üzə gəlirlər. Tanınma məqamı yenə ata tərəfdə qalır. Bir-birini tanıdıqdan sonra ata-oğul birləĢir, düĢmən təkurunun qalasını talan edib Oğuz igidləri ilə birlikdə geri qayıdırlar. Burada təbii ki, Uruz atası Qazanın arxasınca gedərkən bütün oğuz cəngavərləri onun ətrafına cəmləĢirlər. Bu həmrəyliyin müəyyən səbəbləri ola bilərdi. Əgər birinci halda oğuz igidlərinin Uruzun ətrafında birləĢməsi onun cəmiyyətdəki nüfuzu ilə bağlı idisə, ikinci halda Qazan bəyin sarsılmıĢ, yaxud sarsıdılmıĢ nüfuzunun bərpası idi. Qazana oğuz elinin ehtiramı, onun böyük bəylərbəyiliyi qarĢısında etirafı idi. Burada Uruz cəngavərliyinin bir sıra arxaik detalları da açıqlanır. Uruz Oğuz eposu üçün ənənəvi Vətən, torpaq, el müdafiəsi dəyərləri uğrunda mübarizələrə baĢladığı bir zaman kəsi- mində atasının dustaqlığından xəbər tutur. O, cəngavərlik əxlaqına yüksəldiyi məqamda döyüĢ Ģöhrətinin ilk hekayətinə atasını dustaqlıqdan azad etməklə baĢlayır. Türkün belə bir məntiqi boyda həqiqət kimi təsdiqlənir ki, cəngavərlik doğmalara, onların hüquq və azadlıqlarına qarĢı yönələn məhdudiyyətlərin sarsıdılması, sındırılması və ləğv olunmasından sonra baĢlayır. Öz doğmasının, ailəsinin, qardaĢı və atasının azadlığını qoruya, bərpa edə bilməyən cəngavərdən elin, ulusun, tayfanın maraqlarını qoruyub mühafizə edəcəyini ümidi gözləməyin əsası yoxdur. «Kitabi-Dədə Qorqud»dakı alplıq və cəngavərlik əxlaqının tarixi köklərində türk estetik düĢüncəsinin dərin qatlarından süzülüb gələn bu dəyərlər dayanırdı. Oğuz eposunda cəngavərlik əxlaqının baĢqa bir möhtəĢəm qaynağı da özünü göstərmək- dədir. Bu, epik silsilədə nəzəri cəlb edən yalnız bir obrazın – Aruz oğlu Basatın Ģəxsində cəm- lənir. Basat kimdir, onun taleyində, cəngavərlik zirvəsinə yüksəlməsində hansı dəyərlər üstünlük təĢkil etmiĢdir? Məlumdur ki, Basatın cəngavər kimi formalaĢması onun həyatında baĢ verən qeyri-adi bir hadisə ilə əlaqələndirilir. Göründüyü kimi, eposun daha qədim boylarından olan səkkizinci boyda – «Basat Dəpə- gözü öldürdigi boyı bəyan edər, xanım hey!»də əski nağıl süjetlərindən birinin yenidən iĢləndiyi özünü göstərir. ġir, aslan, qurd südü ilə böyümək, tərbiyə olunmaq ənənəsi dünya nağıllarında rast gəldiyimiz məĢhur süjetlərdəndir (1, s.49). Bütün eyni məzmunlu hadisələrdə bu ənənə əsasında tərbiyə olunan qəhrəmanlar yenilməz cəngavər kimi yetiĢib meydana çıxırlar. Milli nağıllarımızda, o cümlədən, «ġirbala», «ġirzadın yenilməzliyi» nağıllarında Ģir südü, aslan və 73
canavar südü ilə böyüyüb tərbiyə edilən qəhrəmanlar uĢaqlıqdan cəngavər kimi yetiĢir, cəmiy- yətə asanlıqla qayıdır, doğmaları ilə qısa müddətdə ünsiyyət tapa bilirlər. Ancaq Basatla bağlı mənzərə bir qədər fərqlidir. Epik yaddaĢdan məlum olur ki, Basat düĢmən hücumu zamanı köç- dən düĢüb qalır. Oğuz elindən Aruzdan baĢqa heç kim onu xatırlamır. Üstündən xeyli keçəndən sonra oğuzlar çox güman ki, torpaqlarını iĢğal edən düĢməni geri oturdub yurda qayıdırlar. Elə bu vaxt itkin uĢaqla rastlaĢırlar. Aruz qocanın ürəyinə damır ki, aslan binətli bu cavan onun oğludur. Ənənəvi nağıl süjetlərindən bəllidir ki, adətən belə «körpə uĢaqları» adları çəkilən vəhĢi heyvanlar qoruyub hifz edir, onları öz südləri ilə qəhrəman kimi böyüdürlər (1, s. 72-74). Dünya eposlarında bütün hallarda «hifz etmə» xilaskarlıq funksiyalarına daxildir. Bu funksiyalar isə fövqəlbəĢər güclə istiqamətlənir və böyük gələcəyə malik cəngavərlərə Ģamil edilir. Məsələn, naxır ayağına atılmaqla ölümə məhkum edilən ZərdüĢtü oküz ayaqları arasına alıb hifz edir (4, s.131). Dünya nağılçılığı və qəhrəmanlıq eposunda bu hadisə tez-tez təkrar olunur, belə qüvvələr tərəfindən hifz edilən uĢaqları gələcəkdə uğurlu tale gözləyir (1, s.31). Amma oğuz eposunda «mühafizə edilmiĢ»in cəmiyyətə qayıdıĢı o qədər də asan olmur. Basatı oğuza qaytarırlar, ancaq o duruĢ gətirib burada qala bilmir, yenidən aslan yatağına qayıdır. Aruzun aslan südü ilə böyüdülmüĢ oğlunun oğuza qayıtması yalnız ona Dədə Qorqud tərəfindən ad qoyulmasından, insan olması ilə bağlı həqiqətin ona Dədə Qorqud tərəfindən izah edilməsindən sonra baĢ verir (3, s.98). Dədə Qorqudun bu öyüdündən, ad qoymasından sonra Basat Oğuza qayıdır, bir daha elini tərk etmir, oğuz bəyləri içərisində yaĢamağa baĢlayır. Oğuz elinə fəlakət gətirəcək Təpəgözə qarĢı Basat etnik yaddaĢda epikləĢir. Əgər Təpə- gözün doğuluĢu, - cəmiyyətə gəlməsi qeyri-adi doğuluĢdursa, Pəri ilə Sarı Çobanın zinasının nəticəsidirsə, Basat daha qüdrətli qaynaqla bağlıdır. Köç zamanı itkin düĢərək fövqəlbəĢər qüvvənin himayəsi ilə aslanla rastlaĢmıĢ, mifik güc və qüvvətə malik aslan südü ilə böyümüĢdür. Onun soykökündə daha yenilməz bir qüdrət mövcuddur. Əgər Pəri qız Təpəgözün barmağına üzük taxmaqla ona güc verirsə, Basata da Dədə Qorqud ad verərkən basılmazlıq bəxĢ etmiĢdir. Basatın gücü bizcə, daha qüdrətli və yenilməz idi. Eposda Təpəgözlə qarĢılaĢmadan sonra bütün epizodlarda – bunlar çox az görüntülər olsa da, Basatın basılmazlığı özünü təkrarlayır. Bu basıl- mazlıq isə ona xilqətdən Dədə Qorqud vasitəsilə bəxĢ edilmiĢdir. Xilaskarlıq funksiyası vermək, bunu ad qoymaqla bağlamaq baxımından Dədə Qorqudun özünün yeni açıqlanmalara ehtiyacı vardır. Ona bəxĢ edilən basılmazlıqda eyni zamanda xilaskarlıq funksiyası özünü göstərir. Elin ən qüdrətli igidlərini qarĢısında zəbun edən (3, s.93), Qazan bəyin əlindən zorla yaxa qurtardığı Təpəgözü öldürüb oğuz elini xilas edən Basat təbii ki, qeyri-adi gücə malik idi. Onun biləyinin gücü, aslan südü ilə, Dədə Qorqud duası ilə bərkimiĢdi. Öz xeyir-duası və müqəddəs kəlamı ilə Dədə Qorqud Aruz oğluna təkcə ad verməmiĢdi, eyni zamanda xilqətdən ona güc və uzun ömür diləmiĢdi. Bu cəngavərin daha bir əxlaqi keyfiyyəti üzərində də dayanmaq yerinə düĢərdi. Belə ki, o, oğuz elindən uzun müddət ayrı düĢsə də, ondan kənar mühitdə böyüsə də, doğma elinə və oğuz tayfasına dərin məhəbbəti var. Oğuz hekayətlərinin heç birində onun el içində hansısa təkəbbürlü, xoĢagəlməz hərəkəti nəzərə çarpmır. Hətta Təpəgözü məğlub edəndən sonra da oğuz elindən heç nə istəmir. «At basuban, qan sümürən» (3, s.98) Basatda oğuza qayıtdıqdan sonra bu xüsusiyyətlərin heç biri nəzərə çarpmır. Gətirdiyi əsiri sonuncu övladı əvəzinə gözüyaĢlı anaya verəndə Basat elinin halına ürəkdən acıyır, ancaq düĢmən üzərinə gedərkən heç kəsdən kömək ummur, köməyini yenə Tanrıdan gözləyir. Təpəgöz soruĢanda ki, «…Qurtuldınmı? Basat aydır: Tənrım qurtardı» - deyir» (3, s.101). DöyüĢün sonrakı məqamlarında da Basata yenə fövqəlbəĢər 74
qüvvələr kömək əlini uzadır. Eposda Basatın cəngavərliyi ilə insanlara məhəbbəti çarpazlaĢıb yenilməz qüvvəyə çevrilir. Pəri qızın Təpəgözün barmağına taxdığı üzüyün sehrini sındırır, Tanrı ona qapısı olmayan yerlərdən yol açır. «Kitabi-Dədə Qorqud»da cəngavərlik ənənələrinin digər qədim izləri də nəzərə çarpır. Bu da türklərin tarixi cəngavərlik həyatı və əxlaqı ilə bağlı görüĢləridir. Daim at belində, döyüĢlərdə, qarĢıdurmalarda həyat sürən, çöllərdə, vadilərdə gün keçirib özünə güzəran quran türk daim düĢmən əhatəsində olduğundan tarixən cəngavər kimi doğulmuĢ, beləcə yaĢamıĢ, qəhrəmanlıqla da həyatını baĢa vurmuĢdur. Eposun ayrı-ayrı boylarında düĢməndən qisas almağa gedərkən oğuzun yekdil cəngavərliyi aydın nəzərə çarpır. Istər Qazanın evini qaytarmaq, istərsə də oğuz eli üzərinə digər kafir düĢmən hücumları zamanı ayrı-ayrı dəstə baĢçıları döyüĢə atılır, vətəni böyük fədakarlıqla mühafizə edirlər. Oğuz qəhrəmanları üçün ən uca və müqəddəs vətən torpağıdır, onun uğrunda Ģəhidlik isə ulu dəyərdir. «Beyrəyin öldüyü», «Salur Qazanın evinin yağmalandığı», «Salur Qazanın oğlu Uruz tərəfindən dustaqdan azad edildiyi» və «Bamsı Beyrək» boylarında oğuz cəngavərləri ağır döyüĢlər aparır, çoxlu tələfat verir, ancaq son məqamda öz məqsədlərinə qovuĢurlar. Əgər Beyrəyin dustaq edilib aparılması zamanı oğuz eli böyük tələfat verirsə, Qazan bəyin köməyinə yetən oğuz bəyləri düĢməni demək olar ki, bütünlüklə qılıncdan keçirirlər. Burada elliklə cəngavərlik nəzərə çarpır. «Kitabi-Dədə Qorqud»da fərdi qəhrəman və ya cəngavər yoxdur. Bütün oğuz eli qəhrəmandır. Dünya xalqlarının heç birinin etnik düĢüncəsində oğuz eposunda olduğu qədər kütləvi və qüdrətli qəhrəmanlığa təsadüf edilmir. Buradakı cəngavərlik oğuzların tarixi qaynaqlarından, onun keĢməkeĢli taleyindən, məiĢətindən və cəsur təbiətindən irəli gəlir. Bütün bunlar isə eposda oğuz elinin tarixi cəngavərlik ənənələrini davam etdirdiklərini, onları nəsildən-nəslə ləyaqət və Ģərəflə ötürdüklərini göstərir.
1.
2.
X.H.Koroğlu. Oğuz qəhrəmanlıq eposu. B., 1999 3.
«Kitabi- Dədə Qorqud» (tərtib, transkripsiya, sadələĢ. variantın müəllifi F.Zeynalov və S.Əlizadə) .Б., 1988 4.
Зораастрийкая мифология. М., 1994
Бакинский государственный университет (Азербайджан)
В «Китаби-Деде Коркуте» привлекают внимание героические традиции. Это составляет основной сюжет общетюркского эпоса. Исследование героических традиций огузов создает обширное впечатление о геройствах и доблестях огузов с древних времен. Ключевые слова: «Китаби-Деде Коркут», доблесть, геройства, Басат, Тепегѐз, Бейрек, Газан, страна огузов 75
Baku State University (Azerbaijan) HEROIC TRADITIONS IN THE OGHOUZ EPOS S U M M A R Y Heroic traditions in “Kitabi-Dede Gorgoud” (“A Book about Dede Gorgoud”-trans.) attract the attention. This is a main subject specific to all Turkic epos. Investigation of the heroic traditions of Oghouzs creates a great impression about the heroism and valour of the Oghouzs from the ancient times. Key words: “Kitabi Dede Gorgoud”, valour, heroism, Basat, Tepegirz, Beyrak, Gazan, land of Oghouzs Yüklə 267,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|