1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
129 axırıncı kralı Ataualpa anadan olur. İnklərin bu torpaqda (Ekvadorda) ağalığı təxminən 50 il çəkir. Bu işğal sülh şərai- tində keçir, hətta həmin dövrü “tayfaların ittifaqı” adlandırır- lar. Ona görə ki, karalıların mədəniyyəti ilə inklərin mədə- niyyətləri arasında haradasa uyğunluq duyulur və məğlub olan karalılar tezliklə işğalçıların dilini (keçua) qəbul edirlər. İspan konkistadorları Otovalo vadisinə gəlib çıxanda, onda təyin edirlər ki, orada yaşayan hindu tayfası keçua dilində danışır və onlar inklər kimi günəşə inanırlar. Üç aylıq tədqiqat nəticəsində alim belə bir məlumat əldə etmişdir. Bundan əlavə apardığı titanik zəhmət nəticəsində o, təyin edir ki, XV əsrdə sahil kənarında yaşayan iri tayfalar arasında kayapa, kolorado, karake, manta, otovalo, cono, xipixapa, uankavilka, şərq rayonlarda isə xibarolar seçilirdi. Dağlıq ərazilərdə səpələnmiş kiçik tayfa qruplarına ispanlar ümumi ad - ”yumbo” adı vermişdilər. Tayfalar tam şəkildə muxtariyyatlarını saxlayırdılar ki, həmin tayfalardan heç birisi inklərin yaratdığı imperiya kimi bir dövlət yarada bilməmişdilər. İmbaya, kanyari, kayambi, peruço, koçoski və başqa tayfalar sakit həyat tərzi keçirərək güc-bəla ilə özlərini saxlayırdılar.
130
Kitoya üz tutanlar dalğavari yollarla, gah yuxarı qalxır, gah da ki, aşağı düşərək get-gedə Quayakildən uzaqlaşırdılar. Lakin yol getdikcə onlar kiss edirdilər ki, yavaş-yavaş yüksəkliyə doğru qalxırlar. Onsuz da elə olmalı idi. Konkis- tadorlar demişkən Kito şəhəri göyə yaxın bir yerdə yerləşir. Adam qarşıdakı dağları görəndə bədəninə üşütmə gəlirdi. Necə olur ki, insan gedib elə yerlərdə yaşayır. Axı, orada həyat tərzi keçirmək çox çətindir. Həqiqətən də dağlıq yerdə yaşayan adam bir çox çətinliklərlə üzləşir. Elə bu torpağı tutmaq da ispanlara heç də asan başa gəlməyib. İnk imperi- yasının işğalı baş verən zaman hinduların ən axırıncı müqavimət yerləri elə məhz bu torpaqda olub. Sebastyan de Moyano-keçmiş “Kitu krallığının” (Ekvado- run) qəsbkarı və Kito şəhərinin əsasını qoyan Belalkasarın əsl adı belə idi. Estremadura əyalətindəki Belalkasar şəhəri- nin yaxınlığında anadan olmuş bu adam erkən vaxtlarından öz vətənini tərk etmişdi. Tez-tez Seviliyadan “Hindistana” gəmilər yola düşürdü. Sebastyan gəmiyə minib 1507-ci ildə Santo-Dominqoya yola düşür və tezliklə oradan Panamaya yollanır. O, ilk zamanlar Alonso de Oxeda və Vasko Nunyes de Balboa kimi tanınmış
131 konkistadorların başçılığı altında xidmət edir və özünü mərd və qorxmaz döyüşçü kimi göstərir. Ekspedisiyaların birində Belalkasar-artıq onu bu ad ilə tanıyırdılar. - Fransisko Pisarro və Diyeqo de Almaqro ilə tanış olur və qısa müddət ərzində onlarla dost olur. O, artıq həmin ərəfədə komandir təyin edilir, bundan əlavə onda olan ağıl, şəxsi keyfiyyət və təşkilatçılıq bacarığı ona silahdaşları tərəfindən böyük avtoritet qazandırmışdır. Pisarro ilə Almaqro 1524-cü ildə Tızıl Biruya” birinci ekspedisiya təşkil edən zaman Belalkasar Nikaraquaya yürüş edir və bu ölkənin tutulmasında müsbət cəhətdən fərqlənir və bununla da Leon şəhərinin alkaldı təyin edilir. Nikaraquada səkkiz il yaşayan zaman o, imkanlı adama çevrilir. Lakin o, Pisarrodan dəvət alandakı Koake şəhərinə gəlsin və ələ keçirilən sərvətlərin nüsxələrini görəndə onda avantürist halı yarandı. Belalkasar torpağını, evini, başqa əmlakını satıb, əvəzinə iki gəmi alır. 30 nəfər əsgər yığır, tryumları ərzaqla, atlarla və donuzlarla doldurub, Pisarronun köməyə böyük ehtiyacı olan zaman 1531-ci ildə özünü Porto-Vyexo şəhə- rinə çatdırır. O, Pisarro ilə birlikdə Puna arasında hindulara qarşı döyüşür, Kaxamarkanın alınmasında və Ataualpanın əsir götürülməsində, hətta “kaxamarka şikarının” bölüşdürülmə- sində iştirak etmişdir. Pisarro Tauantinsuyunun paytaxtı
132 Kuskonu zəbt etmək üçün cənuba doğru gedəndə, ink imperiyasının zəbt edilməsində əsas dayaq məntəqəsi sayılan San-Migel-de-Tanqarara limanına Belalkasarı qubernator təyin edir. Elə San-Migeldə onda belə bir istək yaranır ki, kitu tayfasının torpaqlarını ələ keçirmək üçün, şimala şəxsi ekspedisiyanı təşkil etsin. Hinduların sözlərindən belə başa düşmək olar ki, Ataualpa öz xəzinəsinin əsas hissəsini həmin ərazidə saxlayırdı. Lakin ekspedisiyanın təşkil edilməsində başqa faktor da əsas rol oynayır. Onunla birlikdə Kaxamarkanın işqalında iştirak edən konkistador Xuan Fernandes, Mərkəzi Amerikaya qayıdanda Qvatemalanın qubernatoru Pedro de Alvaradoya “Ataualpa- nın girovdan azad olunması üçün başına qoyulan xərci” və Kaxamarkadan şimalda - ”Kitu krallığı” adlanan bir dövlətli ölkənin yerləşdiyi barəsində məlumat verir. Alvarado nəinki xəsis, hətta şöhrətpərəst bir adam idi. Fernandesdən Pisarro- nun cənuba doğru olan yürüşündən xəbər tutan kimi Alvara- do qərara alır ki, özü bir başa Kituya yollansın. Onun təşkil etdiyi ekspedisiya, o vaxtı təşkil edilmiş ən iri ekspedisiya- lardan biri sayılırdı; 10 gəmi, 500 əsgər, 2000 hindu- yükdaşıyanlar və xeyli ərzaq ehtiyatı. Bu xəbər Belapkasara çatan kimi o, öz ekspedisiyasının təşkil edilməsini sürətləndirdi. O, elə tələsirdi ki, hətta Pisarroya heç bir xəbər göndərmədi. Bununla da “Kitu
Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|