1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Dum diversas”
- (“İnter caetera”
- Roma papası IV Sikst (1471-1484)
106 istifadə etmişdi. Onun layihəsini həyata keçirmək istəyən van Olmen də həmin cərəyanın köməyindən istifadə etməyə çalışmışdı. İş ondadır ki, onlardan biri uğur qazanır, digəri isə fəlakətlə üzləşir. Bu nəyə görə belə olur? Keçid zamanı okeanda buraxılan kiçicik bir səhv faciə ilə nəticələnir. Atlantik okeanın qərb sahillərindən başlanan cərəyan- ların xüsusiyyətlərini öyrənməyə çalışan Kolumb özü üçün müəyyənləşdirmişdi ki, heç vaxt cərəyanlar düz xəttlə hərəkət edə bilməz. Gec-tez həmin okean çayı gah sola, gah da sağa burulur. Bunu əsas tutan genuyalı dənizçi həmin cərəyanın ağuşuna daxil olanda, birmənalı şəkildə qərar vermişdi ki, torpaqla üzləşənə kimi yalnız qərb istiqamə- tində hərəkət edəcək. Van Olmen isə Kanar, sonradan Şimali-Passat cərəyanının köməyi ilə okeanın qərb hissə- sinə üzmüş və eləcə də Qolfstrim cərəyanının vasitəsilə həmin sahillərdən uzaqlaşmışdı. Gəmilər şimala doğru hərəkət edən zaman o, həmin marşrutdan yayınmalı idi. Bu faciə ilə Pireyra da üzləşə bilərdi. Lakin onun bəxti gətirir ki, o, kralın tapşırığını yerinə yetirəndə qış fəsli olur. Xronologiyanı pozmamaq üçün bu məsələyə növbəti bölümdə tam aydınlıq gətirəcəm. 107 Roma papalarının bullaları və ya dünyanın bölüşdürülməsi Kastiliyanın başı ərəblərə qarşı azadlıq müharibəsinə qarışdığı bir zaman portuqallar Afrikanın şimal-qərb sahillərinin mənimsənilməsilə məşğul idi. Bunu qanuniləş- dirmək istəyən portuqallar Vatikanda Müqəddəs Pyotrun taxt-tacında əyləşmiş V Nikolaydan fərman imzalamağı xahiş edir. Həmin vaxt yəni, 18 iyun 1452-ci ildə “Dum diversas” adlı bulla verilir və bu dünyanın bölüşdürülməsi ilə bağlı ilk tarixi sənəd sayılır. Sonradan hərc-mərclik olmasın deyə, portuqal kralı I Juan Roma papasından məsələyə aydınlıq gətirməsini xahiş edir. Məhz buna görə də Roma papası V Nikolay 8-i yanvar 1455-ci ildəki bullada (“İnter caetera”) Afrika sahilləri ilə ticarətin inhisarının portuqallara məxsus olduğu göstərilir. Faktiki olaraq Afrika materiki Portuqal kralının ixtiyarına verilir. Lakin buna baxmayaraq yalnız 1479-cu ili portuqallar üçün dönüş ili hesab etmək olar. Həmin ilin sentyabr ayında Alkasovasdakı bağlanan müqaviləyə əsasən, Atlan- tik okeanı iki hissəyə bölünür. Bu məsələdə mütləq Kastiliyanın razılığı lazım idi. Alkasovasdakı müqaviləni təsdiqləmək üçün Roma papası IV Sikst 21 iyun 1481-ci ildə hər iki tərəfi danışıqlar masası arxasına dəvət edib, 108 “Aeterna Regis” bullası ilə onları tanış edir. Müqəddəs atanın İzabella Kastiliyalıya hörməti olsa da, o, Kanar adalarından cənubda yerləşən bütün əraziləri Portuqaliyanın ixtiyarına verir. Burada portuqalların roma pontifikinə bəxşiş verməsi bir çoxlarına məlum olur. Məhz buna görə də IV Sikst portuqal nümayəndələrinin bütün tələblərini artıqlaması ilə yerinə yetirir. Roma papası IV Sikst (1471-1484) Bundan əlavə həmin dövrdə Portuqaliya krallığı Kastiliya krallığına ərazi iddiası ilə çıxış edərək, arada yaranacaq müharibədən belə çəkinmirdi. Kastiliya isə 109 ixtiyarında olan torpaqlarının bir qarışını qonşusuna qaytarmaq fikirində deyildi. Kastiliyanın ərazilərinə olan iddiadan əl çəkən kral V Alfons Portuqaliya üçün həddindən artıq əlverişli imtiyaz- lar əldə edir: Kanar adaları Kastiliyanın tabeliyində qalır, Azör və Madeyra adaları isə Portuqaliyanın ayrılmaz ərazisi kimi sənədləşdirilir. İspan gəmiləri hər hansı bir ekspedisiyanı təşkil edəndə Şimal yarımkürəsinin 28-ci paralellindən aşağı enməməliydi. Nəzəri olaraq Florida yarımadasının yarısı, Böyük və Kiçik Antil adaları, Meksika, Panama, Cənubi Amerika bütünlüklə Portuqali- yanın tabeliyinə keçir. Alkasovasdakı müqavilə də davamlı olmur. Kolumbun birinci səyahətindən sonra ispanlar sülh yolu ilə dünyanın yenidən bölünməsi tələbini irəli sürürlər. Artıq təxmini də olsa bilmək olardı ki, Kolumbun kəşf etdiyi ərazilərdən də cənubda iri torpaq əraziləri yerləşir. Elə olur ki, taleyin hökmü ilə Valensiyanın yaxınlığında yerləşən Hativa şəhərindən milliyyətcə ispan olan Rodriqo Borxa adlı araqonlu Vatikanda müqəddəs Pyotrın taxt-tacında əyləşir. Maraqlı budur ki, Kolumb birinci transatlantik səyahətinə yola düşən zaman (1492-ci il avqust ayı), araqonlu yepiskop Roma pontifiki vəzifəsinə seçilir. Bu ikinci araqonlu idi ki, belə bir yüksək vəzifəyə layiq görülürdü. Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|