1 Ramiz Dəniz
Yüklə 1,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
247 Evində oturan Sergey bir ata kimi oğlunun sonuncu məqaləsindən narazı idi və narazılığını bildirmək üçün səbirsizliklə onun gəlişini gözləməyə başladı. Nizami perspektivli tələbə kimi dekanın sevimlisi sayı- lırdı. Ayda iki dəfə onlar görüşüb tarixin müəyyən dövrü ilə bağlı maraqlı müzakirələr aparırdılar. Sergey istəyirdi ki, onun tələbəsi əsl tərixçi mütəxəssisi kimi yetişsin. Buna görə o, Nizamiyə universiteti bitirəndən sonra aspiranturaya daxil olmaq təklifini vermişdi. Bundan əlavə dekanın azərbaycanlıların əksəriyyətinə böyük rəğbəti artmışdı. Artıq o, başa düşmüşdü ki, Qaf- qazın cənubunda yaşayan ən qonaqpərvər millət heç nədən ermənilərin qurduqları çirkin siyasətinin qurbanına çevrilib- dir, halbuki ictimai qınağa, kəskin tənqidlərə məruz qalası millət elə ermənilərin özləri idi. Sergey təəssüf hissi keçirirdi ki, belə bir haqsızlıqda bir çox rus siyasətçiləri, o cümlədən mədəniyyət, ədəbiyyat, incəsənət, elm və təhsil sahəsində çalışan rus ziyalıları da mühüm rol oynamışdılar. Hal-hazırda azərbaycanlı tələbə ali təhsil ocağını bitir- mək üçün diplom işi üzərində işləyirdi. O, çar Rusiyasının Qafqaz siyasəti, həmin ərazilərin Rusiyaya birləşdirilməsi ilə bağlı araşdırma işi aparır və bu məsələdə öz müəllimin- dən və həmin təhsil ocağında tarixdən dərs verən digər
248 müəllimindən, gürcü milliyyətinin nümayındəsi olan David Çoxadzedən məsləhətlər alırdı. David ilə Sergey həmkar olsalar da onlar tarixin müəy- yən dövrlərinin mütəxəssisləri sayılırdılar. Bu vaxta kimi rus pedaqoqu heç vaxt Qafqazla bağlı olan bəzi hadisələrin incəlikləri ilə maraqlanmamış və onun bu biganəliyi başına bəla olmuşdu. Əgər, o, Qafqaz siyasəti ilə dərindən maraqlansaydı, onda erməni millətinin kimliyindən, onların tarixindən hali ola bilərdi və belə olan halda, 18 il bundan əvvəl əsl simasını gizlətmiş Eduardın məkrli niyyətindən xəbər tuta bilərdi. Lakin indiki məqamda Sergey hələ də dilemma qarşısında qalmışdı; Rusiyada, Avropada və Amerikada yaşayan bir çox tanınmış insanlar, o cümlədən, siyasətçilərin ermənilərin indiki vəziyyətini nəzərə alıb onların dedikləri haqdır, yoxsa ermənilər həqiqətən də türk- lər və azərbaycanlıların təzyiqinə məruz qalaraq, yaşadıq- ları torpaqdan didərgin düşməyə məcbur olublar. Ermənistanda və Qarabağda olarkən o, ermənilərin yaşa- dıqları ərazidə bir nəfər də olsun azərbaycanlı görmədi və bu o demək idi ki, həmin millət heç də təzyiq altında yaşa- mırdı. Bəzi məsələlərə aydınlıq gətirmək üçün Sergey həm- karını Nizami ilə birlikdə şəhərdəki evinə çay süfrəsinə də- vət etdi. Onlar da həftənin sonu dekanın evində toplaşdılar.
249 David həmkarından hündür, iri qamətli, azacıq kök, lakin çevik hərəkətli idi. Bir həftə bundan əvvəl onun 53 yaşı tamam olmuşdu. Nizami yaşda kiçik olduğuna görə cəld mətbəxə gedib çay hazırladı və bir neçə şirniyyatla yanaşı süfrəni bəzədi. Hər ehtimala qarşı ev sahibi masanın üstünə iki şüşə moldovan çaxırı da qoydu. Nizami çayları süzən kimi hər iki pedaqoqdan icazə alaraq onların arasında əyləşdi. Sergey bir-iki dilim rulet yeyib, həmkarı ilə birlikdə bir badə çaxır içəndən sonra özünü maraqlandıran suallara cavab tapmaq üçün mətləbə keçdi. - David, mən Ermənistanda olanda başa düşdüm ki, ermənilər torpaq uğrunda canlarından keçməyə hazırdırlar, lakin onların öz torpaqlarında yaşamağa heç bir maraqları yoxdur. - Ona görə ki, həmin torpaqlar onlara məxsus deyil. – deyə fikirini cəmləşdirən gürcü tarixçisi qətiyyətlə dilləndi. – İllər ötdükcə, ermənilərin əsas məqsədi başqa millətlərin torpağında sığınacaq tapmaq, ondan sonra isə həmin torpağı həyasızcasına ələ keçirməkdən ibarətdir. - Necə yəni torpaqları həyasızcasına ələ keçirməkdən ibarətdir? - deyə Sergey həmsöhbətinə sualedici nəzər saldı. - Məgər, indiki Ermənistan ərazisi onlara məxsus deyil?
250 - Dostum, hər şey Rusiyanın XIX əsrin birinci rübündə Osmanlı Türkiyəsi və İranla olan müharibələrdən sonra baş verir.
İmperator I Nikolayın 21 mart 1828-ci ildə verdiyi fərmanına görə Azərbaycanın Naxçıvan və İrəvan xanlığı ləğv olunmuş, onların yerində rus hakimləri tərəfindən idarə olunan “Erməni mahalı” adlanan yeni inzibati qurum yaradılmışdır. 1849-cu ildə həmin mahalın adı dəyişdirilə- rək Yerevan quberniyası qoyulmuşdur. - Bilirəm ki, həmin dövrdə Rusiyanın İrandakı səfiri Aleksandr Qriboyedov ermənilərin Qafqazda olan maraq- larını müdafiə etmişdir. - Əziz dostum, sən ermənilərin Qafqaza köçürülməsi barəsində sənədləri nəzərdən keçirsən, onda tüklərin biz-biz durar. Həmin siyasətdən sonra onlar sanki gəlib bizim boynumuzda oturdular. - David, həmin dövrdə böyük bir milləti bir məkandan başqa bir məkana köçürmək reallığa uyğun deyil. – deyə Sergey eşitdiyi sözlərə şübhə ilə yanaşdı. – Çünki ermənilər bir əsrdən yuxarıdır hamıya bildirirlər ki, onlar hələ qədimdən həmin ərazidə məskunlaşıblar. - Əziz dostum, ermənilər hansı tarixi hadisəni saxtalaş- dıra və hansı millətin tarixini istəsən, məvəqqəti də olsa özününküləşdirə bilərlər. Amma faktlar tamamilə başqa bir
Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|