& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

&U’tirdin’ qoyilatug’in orinlari
Ga`p ishinde jwmsalatug`ιn irkilis belgilerinin` biri bolg`an wtir ga`ptin` qanday bo`lsheklerden turatug`ιnlιg`ιn, ga`p qwrιlιsιndag`ι bo`lsheklerdin`, ga`pg`zalarιnιn` bir-biri menen qanday ma`nilik xa`m sintaksislik baylanιsta ekenligin an`lata otιrιp, tutas ga`ptin mazmunιn durιs tusiniuge ja`rdem beredi.
Wtir irkilis belgilerinin` ishinde en` ko`p jumsalatug`ιn xa`m har qιylι xιzmetlerdi atqaratug`ιn irkilis belgileri bolιp tabιladι. Atap aytqanda, wtir ga`p ishinde mιnaday orιnlarda qoyιladι:
1. Ga`ptin` birgelikli ag`zalarι ko`mekshi so`zlersiz baylanιsιp, sanau intonatsiyasι menen aytιlsa, olardιn` aralarιna wtir qoyιladι. Mιsalι: Ortag`a dasturxan jayιp, ustine nan, pechenie, qant, konfeta, qoyιladι (A. B.). Gwzdin` sonday ashιq, keuilli kuniedi (J. A.)
2. Ga`pte qaratpa ag`zalar basqa ga`p ag`zalarιnan u`tir arqalι bo`linip jazιladι ha`m awιzsha so`ylewde olar ayrιmlang`an intonatsiya menen ga`ptin` basιnda kelse, onnan keyin u`tir qoyιladι, al ga`ptin` ortasιnda kelse eki jag`ιna, aqιrιnda kelse aldιna u`tir qoyιlιp jazιladι. Mιsalι: A`sen ag`a, adam dag`diri menen oynawg`a bolmaydι. So`zge tu`sinbey, Jιlgeldi ag`a ku`lsen` ku`le ber.
3. Ga`pte kiris ag`zalar basqa ga`p ag`zalarιnan u`tir arqalι bo`linip jazιladι ha`m awιzsha so`ylewde olar ayrιmlang`an intonatsiya menen basqa ga`p ag`zalarιnan ayιrιlιp turadι.
Kiris ag`za ko`binshe ga`ptin` basιnda keledi. Siyrek jag`dayda ga`ptin` ortasιnda ha`m aqιrιnda keliwi mu`mkin. Mιsalι: Durιs ol burιn kese belden shawιp, alas-qapas is etti. Bug`an a`dette, maqtana alaman. Xojalιqtιn` sanι ko`beyip, fermanιn` sa`ni kirip qalιptι, qullasι.
Maqullaw yamasa biykarlawdι, tastiyqlawdι, siltewdi an`latιwshι so`zler kiris ag`za xιzmetinde ga`ptin` basιnda kelip, olardιn` keynine u`tir qoyιladι. Mιsalι: Yaqshι onday bolsa ha`zir baramιz, qaynag`a. Joq, onιn` bunday ha`reket islewine isenbeymen. Wax, sondag`ι boz-boranιm shιg`ιp, qan qaqsap qalg`anιmdι aytsan`-a`. Awa tek onιn` saqιylιg`ιnan g6der u`zbesen` bolg`anι. Pay, o`zin`iz bir ku`ta` qayιrqom, ten`i joq adamsιz dag`ι.
4. Ga`ptin` ayrιmlang`an ag`zalarι basqa ga`p ag`zalarιnan u`tir menen ayιrιlιp jazιladι. Mιsalι: Bul jerde, usι zalda, mag`an ju`zleri tanιs ko`p adamlar otιr. Qubladan, A`miw ta`repten, bir topar atlι kiyatιr.
5. Qospa ga`ptin` qurlιsιndag`ι jay ga`pler u`tir menen ayιrιlιp turadι. Mιsalι: Onιn` ga`ptin` no`kerlerinin` ko`pshiligi tastiyqlap, Aydostιn` atιna ha`r qιylι jaman so`zler aytιp jabιrlastι. Hawa rayι birde tu`neredi, birde jadιraydι, birde no`ser jawιn tamshιlaydι, geyde aynala tazarιp na`pey alιw ken`eyedi, geyde qaraqum betten shan` ko`terilip ko`z ashtιrmaydι. Nelikten shayιqtιn` kewli buzιldι, lekin ko`zinen jas shιg`armaydι.