1)
50-60 yillarda boshqaruvning tashkiliy tarkibi diqqat markazda turgan
bo‘Isa;
2)
60-70 yillarda strategik
rejalashtirish vujudga keldi;
3)
80-yillardan boshlab esa ilg‘or g‘arb firmalarida strategik
rejalashtirishdan strategik boshqaruvga o‘tildi.
В borasidagi g‘oyalar rivojlanishining birinchi bosqichi teylorizm davri
(1885-1920 ) deb atalib, bu davming eng xos g‘oyasi ilmiy asosda boshqarish
mumkin ekanligini targ‘ib qilinishidir. Amerikalik muhandis va ixtirochi F.
Teylor (1856-1915) “Ilmiy menejment” asoschisi hisoblanadi. Uning
nazariyasi keyinchalik “Teylorizm” degan nom olgan.
32
U yaratgan tizim esa ishchilarning “siqib suvini olish”ning ilmiy tizimi deb
atalgan. Bu davrda muhandislik fanlari g‘oyalarining eng quyi ishlab chiqarish
bo‘g‘iniga singdirilishi xos bo‘lib, keyinchalik aynan shunda teylorizmning
cheklanganligi namoyon bo‘ladi.
Asoschilari- U. Teylor, I.B. Frederik, F.L. Gilbertlar, G.Gant, Emerson va
boshqalar. 0‘z nazariyasini Teylor ilmiy boshqaruv deb nomladi va bu nom
bilan shu yo‘nalishda o‘sha davrda izlanishlar olib borgan bir qator
tadqiqotchilar maktabi nomlana boshladi.
F. Teylor talimotining asosiy mazmuni - yollanma
ishchilar unumdorligini
oshirishda o‘ta samarador va maqbul usullami izlashdir.
Uning tamoyillariga binoan:
1.
mehnatning har bir jarayoni, uning ko‘lami va ketma-ketligi aniq-
puxta
ixgisoslashtirilishi shart;
2.
har bir mehnat turi qat’iy vaqt oralig‘ida
taqsimlanishi lozim;
3.
har bir mehnat jarayoni va hatto har bir harakat puxta ishlab chiqilgan
qoidalarga bo‘ysundirilgan
boiishi kerak;
4.
yuqoridan belgilab bsrilgan ish usullari va qoidalami bajarish uchun
doimiy talabchan nazorat amalga
oshirilishi lozim;
5.
ishchilar malakasi va saviyasiga qarab joy-joyiga qo‘yilishi shart;
6.
boshqaruvchi bilan boshqariluvchi mas’uliyatini aniq belgilash va
vazifalarini to‘g‘ri taqsimlash shart.
F.Teylor nazariyasining ilg‘orligi- resurslami, energiyani minimal sarfi
bilan yuqori unumdorlikni ta’minlashga qaratilgan ekanligidadir. Bimga
erishish maqsadida ishlab chiqarish operatsiyalarini alohida tashkiliy
qismlarga ajratish tavsiya etilgan, kuzatish va xronometraj
13
usullari
qollanilgan. Teylor boshqaruv organlari funksiyalariga, hisob tamoyillariga,
xodimni tayyorlashga, ishlami normalashtirishga oid bir qator boshqamv
tavsiyalarini ilgari surdi.
F. Teyloming mehnatni tashkil etish va uni boshqarish borasidagi
takliflari ishlab chiqarishga tadbiq etilganda mehnat unumdorligi ikki
baravarga o‘sishiga olib kelgan. Ayniqsa, bunda jarayonga qollagan
xaronometraj usuli diqqatga sazavordir.
F.
Teylor nazariyasiga ko‘ra rahbar va mutaxassislami kam malaka talab
qiladigan ijrochilik mehnatidan va ularga xos bolmagan vazifalardan ozod
qilish, ishchidan esa boshliqlaming barcha buymqlarini
Dostları ilə paylaş: