*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Anri Fayolning boshqarish tamoyillari  ____________   
 
 
 
Tamoyillar
 
Izoh
 
1.
 
Mehnat
 
taqsimoti
 
Ixtisoslashuv  natijasida  ko'p  miqdorda  va  yuqori  sifatli 
mahsulot  ishlab  chiqariladi.  Bunga  e’tibor  qaratilishi  lozim 
boigan maqsadlar sonini keskin qisqartirish evaziga erishiladi.
 
2.
 
Vakolat va 
mas’uliyat
 
Vakolat  -  bu buyruq berish uchun  berilgan  huquq.  Mas’uliyat 
esa  buning  aksi.  Qayerda  vakolat  berilgan  boisa,  o‘sha  yerda 
mas’uliyat vujudga keladi.
 
3.
 
Intizom
 
Intizom  rahbar  bilan  xodim  o‘rtasida  o‘zaro  hurmatni,  quloq 
solishni  talab  qiladi.  Shartnomalaming  so'zsiz  bajarilishini 
taqozo etadi.
 
4.
 
Yakkaboshlik
 
Xodim bevosita boshlig'idan buyruq olishi kerak.
 
5.
 
Yo‘nalishning bir 
xilligi
 
Yagona  maqsad  doirasida  faoliyat  ko‘rsatayotgan  har  bir 
guruh,  yagona  reja  asosida  ishlashi  va  bitta  rahbarga  ega 
bo‘lishi kerak.
 
6.
 
Shaxsiy
 
manfaatlami
 
umumiy
 
manfaatga
 
bo‘ysundirish
 
Alohida  xodim  yoki  guruhning  manfaatlari  bir-  biriga  zid 
kelmasligi kerak.
 
7.
 
Xodimlami
 
taqdirlash
 
Xodimlaming  ishonchini  qozonish  va  ulaming  hamdardligini 
oshirish  uchun  ularga  adolat  yuzasidan  barcha  mehnatiga  haq 
toiash lozim.
 
8.
 
Markazlashish
 
Hamma o‘z o‘mida boiishi va o‘z burchini ado etishi
 
 
 
lozim.
 
9.
 
Boshqaruvdagi
 
iyerarxiya
 
Bunda  quyi  daraja  yuqoridan  nazorat  qilinadi  va  yuqoriga 
bo‘ysunadi
 
10.
 
Tartib
 
Hamma o‘z o‘raida bo‘lishi va o‘z burchini ado etishi lozim.
 
11.
 
Adolat
 
Tashkilotda  adolatning  hukm  surishi  -  bu  qonunning 
ustuvorligi bilan rahmdillikning uyg‘unlashuvi.
 
12.
 
Xodim  uchun  ish 
joyining doimiyligi
 
Yuqori 
darajadagi 
qo‘nimsizlik 
tashkilot 
faoliyati 
samaradorligini  pasaytiradi.  O
l
z  ish  joyini  mustahkam  egasi  -
boiish  harakatida  boigan  oddiy  rahbar  bir  joyda  muqim 
ishlashni  istamaydigan  iste’dodli  rahbardan  ming  chandon 
yaxshi.
 
13.
 
Tashabbus
 
Tashabbus - bu tom ma’noda rejani ishlab chiqish va uning o‘z 
vaqtida bajarilishini ta’minlashdir.
 
14.
 
Korporativ ruh
 
Ittifoq  -  bu  kuch.  U  esa  xodimlar  o‘rtasidagi  hamjihatlikning 
va manfaatlaming hamohanglashuvi natijasi boiishi mumkin.
 
Bu fikrlar hozirgi kundaham boshqarish fani asosida yotadi. 

---

 
“Ilmiy  menejment”  va  “mumtoz(klassik)  menejment”  namoyandalari 
mehnatni  ilmiy  tashkil  qilish  usullarini  ishlab  chiqishdi  va  mehnatni 
texnokratik boshqarilshpiga asos solishdi. Bu usulga
 
ko‘ra:
 
•
 
rahbaming xodimga bo‘ladigan munosabatlari alohidalashtirildi;
 
•
 
mehnatni rag‘batlantirish qat’iy normalashtirildi;
 
•
 
mehnatni rejalashtirish va nazorat qilish qat’iylashtirildi;
 
•
 
mehnatni “jismonan majburlash ” joriy qilindi;
 
•
 
yollanma  ishchidan  “fikrsiz  robot  ”  sifatida  foydalanish  usuli  qat’iy 
o‘matildi.
 
Mehnatni  texnokratik  boshqarish  usuli  yollanma  ishchilaming  mehnat 
unumdorligini  oshirishda  g‘oyatda  samarador  va  mahbul  usul  sifatida  ko‘p 
yillar  davomida  xizmat  qildi.  Ayniqsa,  bu  usul  G.  Ford  zavodlarida  joiqori 
rivojlanishga  erishdi.  Uning  boshqa  izdoshlari  ishlab  chiqarishni  uzluksiz  - 
konveyer  usulida  tashkil  etish  orqali  boshqarishni  markazlashgirishga, 
mehnatni ilmiy tashkil etishga, unumdorlikni keskin oshiryshga erishdilar.