[]
Yüklə 20,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "Cavan rəssamımız gələcəkdə iftixarımız olacaqdır".
85
çisi ola bilməd ilər, " müvəqqəti mükəlləfiyyətli" vəziyyətində qaldılar. Yalnız 1912 il 20 dekabr islahatı nəticəsində kəndlilərə torpaqları pulla almaq və mü lkiyyətçiyə çevrilmək hüququ verildi. Xüsusi sahibkar kəndlilərinə nisbətən dövlət kəndlilərinin vəziyyəti b ir qədər yaxĢı id i. Hesablamalara görə, baĢlıca torpaq sahibləri olan dövlət və mü lkədarlar, torpağın yalnız üçdə b ir hissəsini kəndlilərin istifadəsinə vermiĢdilər. Kəndlilərin torpaqla təmin olun ması isə müəyyən səbəblər ü zündən (mülkədarların dövlət kəndlilərinin torpaqlarını ələ keçirməsi, çarizmin köçürmə siyasəti və s.) getdikcə pisləĢird i. Ona görə də imkansız kəndlilər torpağı ağır Ģ ərtlərlə icarəyə götürür, kənddə muzdurluq edir, ya xud kəsbkarlığa getməli o lurdu. Ve rgi sistemi də kəndlilər üzə rində ağır yük idi. 1900 il 12 iyun qanunu ilə dövlət kəndində vergi sistemində dəyiĢiklik edilmiĢdi. Hərb i mükəlləfıyyət əvəzinə, 1887 ildən tətbiq edilən hərb i vergi də kəndlilərin vəziyyətini çət inləĢdirirdi. Bütün bunlar kəndli hərəkatına, o cü mlədən onun spesifik forması olan qaçaq hərə katına səbəb olurdu. Lakin nə çar höku məti, nə də onun devrilməsindən sonra hakimiyyətə gələn Müvəqqəti hökumət aqrar məsələnin həlli sahəsində ciddi tədbirlər görmədi. Zaqafqaziya Komissarlığı aqrar sahədə qanun qəbul edilməsi üçün müəyyən addım atdı. 1917 il dekabrın 8-9-da ko missarlığın iclasında torpaq haqqında qanun layihəsi müzakirə edildi, dekabrın 16-da xəzinə, keçmiĢ xanədan, kilsə, monastır, hüquqi Ģ əxs və xüsusi sahibkar torpaqların ın torpaq komitələ rinə verilməsi barədə əsasnamə qəbul olundu. La kin kəndlilə r bu qanun üzrə torpaq ala bilməd ilər. Zaqafqaziya seymi təĢkil edildikdən sonra da aqra r məsələ əsas məsələlə rdən biri ola raq qalırd ı. Ona görə də 1918 il mart ın 7-də torpaq haqqında qanun qəbul edildi (ba x
hökumət aqrar sahədə dəyiĢikliklər etmək üçün tədbirlər görməyə baĢladı. 1918 il iyunun 22-də Zaqafqaziya seymin in aqrar qanununun respublika əra zisinə Ģa mil edilməsi dayandınlmıĢ, yeni aqrar siyas ət hazırlan mağa baĢlamıĢdı. La kin hökumət bu sahədə çevik siyasət hazırlay ıb həyata keçirə bilmədi. Ona görə də kəndlilər arasında narazılıqlar yarandı. Cü mhuriyyət Hökumətin in düĢmənləri, xüsusilə bolĢeviklər [bax Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə (bolşevik) Partiyası] bundan istifadə etdi, ö lkədə kəndli ç ıxıĢları artdı. Bu, A zərbaycan Xa lq Cü mhuriyyətinin süqutunda müəyyən ro l oynadı.
победы Советской власти в Азербаиджане, М. , 1972; Тюкавкин В.Г. Щагин Э. М. , Крестьянство России в период трех революций, М., 1987.
qrafık. A zərbaycan təsviri sənətində realist dəzgah boyakarlığın ın təĢəkkülü, portret və mən zərə janrların ın formalaĢ- ması Kəgərlinin adı ilə bağlıdır. UĢaq ikən ciddi xəstəlik keçirən Kəngərli ağır eĢitdiyindən ü mu mtəhsil məktəbinə gedə bilmə miĢ, rəssamlığa mey l göstərmiĢdir. Tiflisdə Qafqa z Ġncəsənəti TəĢviq Cə miyyətinin boyakarlıq və HeykəltaraĢlıq mə ktəbində oxu muĢdur (1910-15). Kəngərlinin rəssa m kimi püxtələĢməsində ―Molla Nəsrəddin‖ jurnalın ın böyük rolu olmuĢdur. Yaradıcılığının ilk dövründə müəllimi-mo llanəsrəddinçi yoldaĢı L.D. QudiaĢvilinin portretlərin i çəkmiĢ, ka rikatura və satirik rəs mlə r, mən zərə və mə iĢət səhnələrini əks etdirən rəsm, akvare l və boyakarlıq əsərləri yaratmıĢdır ("Qoca kiĢi", "Toy", "Elçilik" və s.). 1914 ilin iyununda rəssamın Naxçıvandakı ilk böyük sərgisi və orada göstərilən rəsmləri həmyerlilərin i heyran etmiĢdi. O vaxt "Ġqbal" qəzeti yazırd ı: "Cavan
Kəngərlinin zəngin bədii irsi qalmıĢdır. Cə mi 7 il yaradıc ılıq fəa liyyəti ilə məĢğul olmağa möhlət tapmıĢ Bəhru z Kəngərli 2000-ə qədər rəs m əsəri yarat mıĢdır. O, rea list ifadəliliy i, yüksək bədii-estetik dəyəri ilə diqqəti cəlb edən çoxlu portret, mənzə rə, natürmort və s. çəkmiĢdir. Dövrünün qabaqcıl ziyalılarının, sadə adamların portretləri (" YaĢlı kiĢi", " Gürcü" və s.), möv zu aktuallığına və ideya məzmununa görə bu günün ictimai-siyasi hadisələri ilə səsləĢən "Qaçqınlar" silsiləsinə da xil olan portretlə r canlılığı, reallığı və psixoloji ifadəliliyi ilə fə rqlən ir. Rəssamın yaradıcılığ ında mən zərə janrı mühüm yer tutur. Onun mənzərələrində təbiət gözəllikləri ("ġəlalə", "Dağlıq mən zərə", "Ġlanlı dağ ay iĢığında", "GünəĢ batarkən", "Ağrı dağı", "Köhnə qala", "Əliabad kəndində darvaza ", " Yamxana kəndinə gedən yol", "Əshabi-kəhf dağı" və s.), mədəniyyət abidələri ("Mömünə xatun türbəsi"), ilin fəsilləri ("Payız", "Bahar") əks olun muĢdur. Bəhru z Kəngərli 1918-20 illərdə erməni daĢnakların ın Azə rbaycanda törətdikləri faciə ləri təsvir edən, ö z dədə-baba torpaqlarından zorla qovulmuĢ və Na xç ıvana pənah gətirmiĢ a zərbaycanlı qaçqınla rın portretlərindən ibarət silsilə əsərlə r yarat mıĢdır. Bu silsilədən olan "Qaçqınlar", "Qaçq ın qız", "Qaçqın oğlan", "Qaçqın qadın", "Yurdsuz ailə", "Qaçqın Gü mĢün", "Ayaqyalın qaçqın oğlan" və s. onlarla qaçqının portretləri təkcə sənətkarlıq səviyyəsinə görə deyil, ta rixi sənəd kimi də dəyərlidir. O, portret ustası kimi yaratdığ ı personajların da xili- psixo loji a lə mini açıb göstərə bilmiĢdir. Rəssam təsvir etdiyi qaçqın uĢaqların hər birin in simasında didərgin düĢdükləri ata-baba ocaqların ın həsrətini, keçird ikləri hiss və həyəcanları, gözlərinə qonmuĢ qüssə və kədəri özünəməxsus ustalıqla əks etdirmiĢdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə (1918-20) Bəhruz Kəngərli yaradıcılıqdan qalmır, boyakarlıq və qrafıka əsərləri yaradır, rəssamlıq sənətini gənclərə öyrətmək, bu sənəti sevdirmək üçün xüsusi dərnək açır, fərdi sərgilərini təĢkil edirdi. 1921 ildə Azərbaycanda açılan ilk böyük sərgidə Yüklə 20,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|